Rusya'daki Wagner krizi şimdilik aşılmış gibi görünüyor ancak Batı dünyası 2021'de yapılan anayasa değişikliğiyle 2036 yılına kadar iki kez daha devlet başkanlığına adaylığını garantileyen Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in geleceğini çok parlak görmüyor.
Emekli Rus subay, ülkenin milliyetçi figürlerinden (aynı zamanda 298 kişinin hayatını kaybettiği Malezya Havayolları'na ait uçağın düşürülmesinden sorumlu tutulan) İgor Girkin'e göre de Putin başkomutanlık rolünü üstlenmeye hazır bir imaj çizemedi.
Kısacası Ukrayna geriliminin ardından başlayan tartışmalar son olayla birlikte yoğunlaşmış görünüyor.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in eski müttefiki ve özel askeri şirket Wagner'in lideri Yevgeniy Prigozhin'in isyan girişimiyle başlayan olaylar, bazı militanların başkent Moskova'ya doğru ilerlemesi sonrası iyice ısınmıştı.
Kremlin, Moskova sokaklarına ağır silahlı askerler gönderip Wagner savaşçılarını teslim olmaya çağırdı.
Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko, Prigojin ve Putin arasında bir anlaşma için arabuluculuk yaptı.
Anlaşmaya göre, Prigojin Belarus'a gidecek, Wagner savaşçıları geri çekilecek ve herhangi bir yasal işlem yapılmayacaktı.
Şüphesiz kriz, Rusya'nın iç istikrarını ve Ukrayna'daki durumunu da etkiledi.
Ayrıca, Rusya'nın dünyanın en büyük nükleer silah deposuna olması nedeniyle başta ABD olmak üzere diğer ülkeler de hayli endişelendirdi.
Independent Türkçe, olayların ABD'den nasıl göründüğüne bakıp 1998-2000 yılları arası ABD'nin Ukrayna Büyükelçisi olarak görev yapan, daha önce Dışişleri Bakanlığı ve Ulusal Güvenlik Konseyi'nde de sorumluluklar üstlenen Steven Pifer ile konuştu.
Pifer, Brookings Enstitüsü'nün Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Merkezi'nin kıdemli üyesi, aynı zamanda Brookings'in Silah Kontrolü Girişimi'nin direktörü.
Rusya-Ukrayna ve nükleer silah kontrolü uzmanlığı ile bilinen emekli diplomat, ABD'nin eski diplomatlarına ev sahipliği yapan Amerikan Diplomasisi Akademisi'nin de üyelerinden biri.
Pifer'e göre Putin için işler yolunda gitmiyor, bunun en önemli göstergesi ise sadece Moskova'ya 200 kilometre kadar yaklaşan Wagner tankları değil, Rus elitler ve en büyük müttefiki Çin'in gergin geçen 48 saat boyunca sessizliği yeğlemesi.
"Mevzu Nedir?" soruyor, Steven Pifer yanıtlıyor, söyleşi tam da burada başlıyor.
"Başkentinize 200 km kadar ilerleyenler varsa o ülkede işler yolunda değildir"
Rusya'da neler oldu? Bir darbe girişimi mi, silahlı bir isyan mı? Yaşananlar bir iç savaşın habercisi miydi? Yoksa bunların hepsi mübalağa mı? Yevgeniy Prigojin'in hamlesi Rusya, Putin ve Ukrayna savaşı için kalıcı etkiler yaratacak mı?
Bana göre, 24 Haziran'da Yevgeniy Prigojin'in yaptığı bir askeri isyandı. O, hamlelerini doğrudan Vladimir Putin'e karşı olduğu şeklinde göstermedi. Putin'in 2022 Şubat'ında işgali başlatma nedenlerini sorguladı. Ancak Prigojin'in uzun bir süredir sorunu olduğu görülüyor. Savunma Bakanı Şoygu ve Genelkurmay Başkanı General Gerasimov'un performansından memnun olmadı ve onların görevden alınmasını istedi. Yani sanırım asıl hedefi, bu iki kişinin görevden alınmasını sağlamaktı. Şu anda daha uzun vadeli etkilerin ne olacağını hala anlamaya çalışıyoruz. Birincisi, mesele Prigojin'in teslim olmasıyla sonuçlanmasına rağmen, Vladimir Putin'in Rusya'daki hükümet yapısının ciddi zayıflıklara sahip olduğu ortaya çıktı. Bir özel askeri grubun Rostov'un büyük bir bölümünü ele geçirebilmesi ve Moskova'ya 200 kilometre mesafeye kadar hareket edebilmesi, Putin rejiminde her şeyin yolunda olduğu anlamına gelmez.
İkinci daha uzun vadeli etki ise Wagner grubunun ne olacağıdır. Wagner grubuyla ilgili olarak, elbette Prigojin'in mahkumları nasıl işe aldığına dikkat çekildi. Ancak aynı zamanda çok deneyimli savaşçılardan oluşan bir çekirdek birlikleri vardı. Tahminime göre, Rusya'nın Ukrayna'daki askeri çabası için oldukça önemli olan 10 ila 15 bin kadar asker. Ve onlara üç seçenek sunulmuş gibi görünüyor: Birincisi, Prigojin ile Belarus'a gitmek; ikincisi sadece orduyu terk edip eve gitmek veya üçüncüsü Rus ordusuna entegre olmak. Savunma Bakanı Şoygu'nun tüm bu özel paralı askerlerin 1 Temmuz'a kadar Rus Savunma Bakanlığı ile sözleşme imzalaması gerektiğini söylediğini hatırlayabilirsiniz. Ve o grubun ne olacağını henüz bilmiyoruz. Ancak bu Rusya'nın Ukrayna'daki askeri yeteneğinin azalabileceği anlamına gelebilir.
"Özel savaş şirketi fikri önce Irak'ta kullanılmıştı"
Wagner isyanı, özel savaş şirketlerinin dahil olduğu ülkeler için bir ders olabilir mi?
Sanırım evet. Ne yazık ki, bu fikir ABD'nin 15-20 yıl önce benimsediği bir fikir: büyük özel askeri grupların oluşturulması fikri... Örneğin Irak'ta kullanıldılar. Bence bu bir hataydı. Neyse ki bu gruplar ABD'de faaliyet göstermiyor. Ancak evet, ülkelerin aslında özel ordular olan büyük silahlı birimlere sahip olmanın bedelini ciddi şekilde sorgulamaları gerektiğini düşünüyorum. Bu durumda, 24 Haziran'da Prigojin'in o orduları kullanarak Rus devletine karşı bir risk oluşturabileceğini gördük.
Rusya neden gücü yettiği halde Wagner Grubu'nu Rostov'da saldırarak yok etmek yerine müzakere etmeyi tercih etti? Bu bağlamda, Rusya Devlet Başkanı Putin'in "Kan dökülmesini doğrudan benim emrimle önlemek için kararlar alındı" şeklindeki açıklamasını nasıl değerlendirmeliyiz?
Evet, sanırım Putin'in söyledikleri bu yöndeydi. Yani Putin, kararını kendi perspektifinden bakıldığında Rusların diğer Ruslara karşı şiddetli çatışmalara girmesinin oldukça istenmeyen bir görüntüsünü önlemek olarak tasvir etti. Ancak bence burada belki de tam olarak anlamadığımız başka bir neden daha var. Prigojin'in Wagner grubu görünürde hiçbir direnişle karşılaşmadan Rostov'a girip aynı şekilde Moskova'ya doğru ilerlerken Putin'in neden olayı müzakerelerle sonlandırmaya çalıştığını düşünebiliriz.
Sanırım bir hava çatışması yaşandı ve sonucunda Wagner grubu 6 Rus ordusu helikopterini ve bir Rus ordusu komuta ve kontrol uçağını düşürdü. Yani Putin'in bunu müzakereyle sonlandırmayı tercih etmesinin başka bir nedeni, Rus ordusunun büyük bir bölümünün şu anda Ukrayna'da olması nedeniyle, Moskova'yı savunmak için ne tür bir kuvvete sahip olduklarının pek net olmaması olabilir. Şimdi Moskova'ya doğru ilerleyen M4 otoyolundaki Wagner grubunun Moskova'nın tamamını ele geçirip kontrol edebileceğini düşünmüyorum. Ancak Putin için, hatta birkaç tank ve Wagner kamyonu bile, Kremlin'e doğru ilerleyen Leninsky Prospekt'te (Moskova'nın güneybatısında yer alan önemli bir cadde) görüntülenecek olsa dahi bu korkunç bir görüntü olurdu. Ve Rus askeri veya güvenlik güçlerinin, hava saldırıları dışında Wagner grubunu engellemek ve durdurmak için pek bir şey yapmadığına dair pek çok kanıt yok gibi görünüyor. Yani bilmiyorum. Yine de Putin'in bunu müzakereyle sonlandırmasının sebebi, onların gerçekten Moskova'ya girişini engellemek için yeterli güce sahip olmadığını düşünmesi olabilir. Düşüncem bu yönde.
"Wagner'in ilerleyişi sınırdaki güvenlik birimlerince muhtemelen engellenmedi"
Kehanetlerle ilgilenmediğinizi düşünüyorum ama yine de ben tahmininizle ilgileniyorum. Prigojin, Rusya'nın siyasi sahnesinde bir şekilde tekrar belirecek mi, yoksa silinecek mi?
Evet, Prigojin oldukça popüler. Şoylu ve Gerasimov'un savaşı nasıl kötü yönettiği konusundaki endişesi, Rus askeri personeli arasında subaylar ve erler arasında büyük bir yankı uyandırıyor. Dolayısıyla, Prigojin'in orada bir dereceye kadar popüler olduğunu düşünüyorum. Ancak aslında yakın gelecekte onun tekrar Rusya'ya dönmesini görmek beni çok şaşırtır. Tahminim o ki, bugünün yaşam beklentisi, bir hafta öncekinden daha düşüktür.
Peki, tarihte bir özel güvenlik şirketi ilk kez devlete isyan edip bir şehrin kontrolünü ele geçirdi diyebilir miyiz? İşgal altındaki doğu Ukrayna'dan Rusya'daki Rostov'a nasıl geçmeyi başardılar?
Evet, ilk soruyla ilgili olarak, bu tür bir olayın tarihte ilk kez meydana geldiğinden emin değilim. Ancak büyük bir ülkede ilk kez meydana geldiğini ve elbette nükleer silahlara sahip bir ülkede ilk kez meydana geldiğini söyleyebilirim.
Tekrar söylemek gerekirse, Ukrayna'dan Rostov'a bu kadar kolay nasıl geçebildiler? Bu, Moskova'dakilerin anlamaya çalıştığı sorulardan biri. Rusya'ya geçişleri ve Rostov'a doğru ilerlemeleri, muhtemelen sınır ve güvenlik birimleri tarafından pek engellenmedi ve belki de kolaylaştırıldı. Ancak bunu tam olarak anlamıyoruz.
"Olayların yaşandığı gün Rus elit ve Çin'in sessizliği dikkat çekici"
Peki tüm bu olaylar Putin'i nasıl etkiledi? Geleceği tehlikede mi? Yoksa bu tür yorumlar sadece abartıdan mı ibaret?
Aslında çok ileri gitmemek gerekir. Putin'in bugünkü konumu, bir hafta öncesine göre zayıfladı diyebilirim. Çünkü yine, doğrudan Putin'e karşı olmasa da bu silahlı grup, Ukrayna'ya karşı yürüttüğü savaşta görevlendirdiği kişilere karşı harekete geçti ve diğer Rus güvenlik ve askeri kuruluşlarından çok engellenmedi. Putin'in kendisine, 24 Haziran ve 25 Haziran'a bakın. Adeta görünmezdi. Sadece 24 Haziran sabahı kısa bir süre televizyonda açıklama yaptığı görüldü. Aksi takdirde gösterilmedi. Hatta Moskova'yı terk ettiği haberleri bile vardı. Bu olaydan Putin'in zayıflamadan kurtulması mümkün görünmüyor. Ayrıca, eğer Vladimir Putin'in yerinde olsaydım, birkaç başka şey de beni endişelendirebilirdi: Birincisi, birçok Rus elitinin cumartesi günü sessiz kalmış olması. Onlar Putin'i desteklemek için açıkça konuşmadılar. Ve ikinci olarak, yabancı ülkelere bakarsanız, çoğu ülke, hatta Çin bile…. Çin, Putin'in en iyi arkadaşı olduğunu söylediği Başkan Xi'ye göre. Bana göre, Çin, istikrar lehine konuşmadı, ta ki cumartesi akşamı anlaşma açıklandıktan sonra. Çoğu ülkenin isyanda konuşmayacağı gibi görünüyor, bu muhtemelen neler olacağını görmek için bekledikleri anlamına gelebilir. Bu, Bay Putin'e olan güven oylaması olarak görülmeyebilir.
"Putin'in 'Beni köşeye sıkıştırırsanız patlarım' imajı yerle bir oldu"
Peki, Putin o sabah isim vermeden Wagner ve Prigojin için "vatan hainleri" ve "arkadan hançerleme" gibi ifadeleri kullandı. Aynı akşam ise bu söylemi terk etti. Bu sizce bir geri adım mıydı?
Evet, öyleydi. Sabah verdiği o konuşmada "Bunlar ihanetçi ve adalet önünde hesap vermeliler" gibi çok güçlü bir çizgi izledi. Ancak günün sonunda, aslında her şey affedilmiş gibi bir açıklama yaptı: Belarus'a gidebilir, diğer kişiler Rus ordusuna katılabilir. Vladimir Putin hakkında öğrendiğimiz bir şey var ki, o da eğer beni, Vladimir Putin'i bir köşeye sıkıştırırsanız, patlayacağım ve krizi tırmandıracağım şeklinde bilinçli bir şekilde oluşturduğu bir imaj oldu. Ancak cumartesi günü yaşanan bu krizde gördük ki o patlamadı, krizi tırmandırmadı. Sonunda müzakere yapmayı seçti ve adalet önünde hesap verme gereksinimleri hakkındaki taleplerini çöpe attı. Şimdi gerçekten bununla uyum sağlayıp sağlamayacağını göreceğiz. Eğer gerçekten Genel Zolotov tutuklandıysa, bu, Moskova'nın yeterince sadık olmadığını düşündüğü kişilerle hesaplaşmaya yönelik bir adım olarak gösterir. Ancak şüphesiz cumartesi günü olanları göz önünde bulundurduğumda, bunu Vladimir Putin'in büyük bir geri adım olarak nitelendirmem zor değil.
Bu soru doğrudan Prigojin ve Wagner Grubu'nun operasyonlarıyla ilgili. Nasıl oldu da kariyerine bir sosisli satıcısı başlayan bir kişi, zengin bir iş insanı ve çok güçlü bir paralı askeri grubun lideri haline geldi? Ordusuyla ilk sözleşmesini bir yemek şirketi aracılığıyla nasıl yapıp da ordu yapılanmalarının, Genelkurmay Başkanı ve Savunma Bakanı'nın değişmesini talep edecek kadar güçlü hale geldi? Prigojin, Rusya'yı böyle büyük bir krize sürükleyecek kadar güçlü nasıl oldu?
Bence Prigojin, kısmen Vladimir Putin'in bir yaratıcısıdır. Hatırlıyorum, Prigojin, St. Petersburg'dan geliyordu. Bay Putin KGB'den ayrıldıktan sonra, 1990'ların başında Saint Petersburg'un yardımcı belediye başkanıydı ve tahminime göre yollarının ilk kez kesiştiği zamanlar buydu. Yeme-içme işine girmeye başladığı zamanlardı. Görünüşe göre restoranlarından biri Bay Putin tarafından oldukça popülerdi. Ama Bay Putin'in yükseldiği dönemde Saint Petersburg'da tanıdığı bir çevre vardı ve bu çevredeki herkesin Rusya'da güç zirvelerine ulaştıkça refah içinde yaşadığı görüldü. O şekilde başladı yani. Yemek şirketi olarak… Rus hükümetiyle oldukça büyük sözleşmeler yaptı. Sanırım okullar ve ordu için sözleşmeler… Aynı zamanda Internet Research Agency'nin (Rusya'nın iş ve siyasi çıkarları adına çevrimiçi etki operasyonları yaptığı iddia edilen bir kuruluş) arkasındaydı. Bu, 2015 ve 2016 yıllarında özellikle Donald Trump'ın adaylığını desteklemek amacıyla düzenlendiği iddia edilen bazı sosyal medya saldırılarında yer aldığı, geniş çapta ifşa edildiği bir kuruluştu. Wagner grubu aslen Afrika için paralı askerler sağlayan daha küçük bir grup olarak başladı. Ancak yaklaşık bir yıl ya da iki yıl önce Prigojin, aslında Wagner grubunun başında olduğunu resmen kabul etti. Her zaman tahmin ediliyordu ancak hep oldukça sisliydi. Wagner grubu, Moskova için Afrika'da Rus politikasının bir aracı olarak kullanışlıydı.
Rus ordusunun yapamayacağı şeyleri yapabilirdi. Ayrıca Suriye'de de yer aldı, ancak Suriye zamanlarından itibaren Wagner grubuyla Rus ordusu arasında daima bir gerilim vardı. Prigojin'in Gerasimov ve Şoygu'ya karşı düşmanlığı yıllara dayanıyor. 2018'de Suriye'de Rus askerleriyle birlikte Wagner grubu unsurlarının savaştığı bir sırada, doğu Suriye'de küçük Amerikan askeri birimleri de bulunuyordu. Sonuçta 2015-2016 yıllarında ABD ve Rus askerleri arasında faaliyetlerinin birbirine engel olmamasını sağlamak için bir düzenleme hattı kurulmuştu. 2018'de, bu küçük Amerikan birimi düşmanca bir gücün kendilerine doğru geldiğini tespit etti ve bana göre üç kez düzenleme hattını aradılar ve şöyle dediler: "Bu gücü görüyoruz, düşmanca görünüyorlar. Rus mu? Onları geri arayabilir misiniz? Durdurmalarını söyleyebilir misiniz?" Rus ordusundan gelen her cevap aynıydı: "Kim olduklarını bilmiyoruz, onlar bizim adamlarımız değil, bizim etkimiz altında değiller." Sonuç olarak, ABD ordusu mücadele etmeye zorlandı ve duyduğuma göre daha sonra, yüzlerce hatta belki de birkaç yüz Rus askeri değil, Wagner paralı askerleri öldürüldü. Ve muhtemelen Rus ordusu, bunu durdurabilir ya da engelleyebilirdi. Ancak sadece olanları gözlemlemeye izin verdi. Bu yüzden yıllardır Prigojin ve Wagner grubu ile Şoygu, Gerasimov ve Rus ordusu arasında bir gerilim var. Bunun son bir yılda açığa çıktığı söylenebilir. Wagner grubu, Rus ordusuyla birlikte Ukrayna'da savaştı. Ancak Prigojin Savunma Bakanlığı'ndan yeterince mermi, ağır teçhizat ve destek almadığını söylüyor.
Ve sonrasında, Bahmut düştü. Wagner grubu yerini düzenli Rus askeri birimlerine bırakırken Wagner mensupları Rus ordusunun mayınladığı yollara yönlendirildiğini söyledi. Ve belki de özel tetikleyici olay, Prigojin'in geçen cuma günü Ukrayna'daki birimlerinden birinin kampının roketlendiğini ve bunun Ukraynalılar tarafından değil, Rus ordusu tarafından gerçekleştirildiğini söylemesi olabilir. Yani yıllardır süren gerilim nedeniyle taştı. Ve muhtemelen, Wagner mensuplarının 1 Temmuz'a kadar Rus ordusuyla sözleşme imzalamaları gereken bu tarih ile birleşerek, Prigojin'in 23 ve 24 Haziran'da yaptığı eylemlere yol açan tetikleyici etken buydu.
"Olayları izlemeyi yeğleyen Beyaz Saray da Putin'in zayıfladığı kanaatinde"
Beyaz Saray, Putin'in geleceği konusunda ne düşünüyor? ABD Başkanı Biden, kazara Putin için Irak'ta işlerin iyi gitmediğini söyledi Ukrayna'yı kastederek… Peki resmi olarak Beyaz Saray Putin'in geleceği hakkında ne düşünüyor?
Doğrudan Beyaz Saray ile bu konuda konuşmadım. Ancak tahminimce dışarıdan birçok kişi gibi, Beyaz Saray da Putin'in zayıfladığını görüyor. Ancak iç çevredeki siyasetin ve komutanlık yapısının nasıl çalıştığını gerçekten anlamıyoruz. Beyaz Saray'ın daha fazla bilgiye sahip olabileceğini düşünüyorum. Ancak olayın yaşandığı cumartesi günü oldukça dikkatliydiler. Durumu açıkça izledikleri, ancak herhangi bir tarafı desteklemeye çalışacak şekilde konuşmadıkları belliydi. Sadece olayların gelişmesine izin vermeyi tercih ettiler. Bu Batı için doğru bir yaklaşım olarak görünüyor. Rusya'nın içinde açıkça bir iç çatışma olduğu bir duruma, Batı'nın müdahil olmasının Batı'nın hedeflerini ileriye taşıyıp taşımayacağından emin değilim. Bu nedenle Beyaz Saray'ın tavrını doğru buldum: "Olayları izlemeye devam etmek ve etkileyemeyeceğimiz bir durumda olduğunu kabul etmek."
Peki ABD Dışişleri Bakanlığı Wagner krizinin Ukrayna savaşı üzerindeki sonuçlarını hesaplıyor mu?
Bu büyük bir soru. Bence göreceğiz. Eğer hala ABD hükümetinde olsaydım, şu şeylere dikkat ederdim: Birincisi, Wagner Grubu askerleri ne yapacak? Yaklaşık 10 ila 15 bin savaşçıdan oluşan bir çekirdekleri vardı. Bunlar mahkumlar değil, deneyimli kişilerdi. Rus ordusunda hizmet etmişlerdi. Daha önce Afrika'da ve Suriye'de savaşmışlardı ve son 15 aydır büyük ölçüde savaşıyorlardı. Onlar ne yapacak? Prigojin ile ile Belarus'a mı gidecekler? Sadece evlerine dönüp emekli mi olacaklar? Rus ordusuna mı katılacaklar? Bence Rus ordusuna katılmak biraz zor olabilir. Çünkü Wagner savaşçılarının çoğunun Prigojin ile aynı düşmanlığa sahip olduğunu tahmin ediyorum. Ancak bu kişilerin çoğunun Belarus'a gitmeye ya da ordudan ayrılmaya karar vermesi, Ukrayna'daki Rus çabasının 10 ila 15 bin oldukça iyi savaşçı kaybetmesine neden olurdu. Bence bu zarar verici olurdu. İkinci olarak, Ukrayna ordusunun bilgi operasyonları yürüttüğünü ve belki de şu anda yürüttüğünü tahmin ediyorum. Rusya'da savaşan askerlere nasıl bilgi ulaştırırsınız? Mesaj şu olabilir: "Siz Ukrayna'da savaşırken ve ölürken, Rusya'da neler oluyor?" Ve Ukraynalılar bunu kullanarak Ukrayna'daki savaş hatlarında Rus askerlerinin moralini sarsabilir mi? Zaten moralin pek yüksek olmadığı bir durumda… Bence böyle gözüküyor ve kullanılıyor olabilir.
© The Independentturkish
