ABD Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, Başkan Joe Biden ve Dışişleri Bakanı Antony Blinken'in Türkiye'nin F16 filosunun modernizasyonuna verdiği destek vurgulandı.

Haber, TBMM'nin İsveç'in NATO'ya üyeliğini genel kurulda onaylamasının ardından geldi. 

İsveç'in NATO üyeliği ile ilgili karar, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından imzalandıktan sonra Resmi Gazete’de yayımlanacak.

Haber ajansı Reuters ABD'de F-16'larla ilgili resmi sürecin bunun ardından başlamasının beklendiğini aktardı.

Dışişleri Bakanlığı Sözcü Yardımcısı Vedant Patel, dün düzenlediği basın toplantısında "Başkan Biden ve Blinken, NATO'nun birlikte çalışabilirliğine önemli bir yatırım olarak gördüğümüz Türkiye'nin F-16 filosunun modernizasyonuna desteğimizi açıkça ifade etti" ifadelerini kullandı.

Habertürk TV'ye konuşan ABD'nin Türkiye Büyükelçisi Flake ise "İsveç'in NATO sürecinin onaylanmasının ardından ABD Dışişleri Bakanlığı F-16 satışının bildirimini Kongre'ye derhal gönderecek" diyor.

Yaklaşık 1 seneden fazla iki ülke arasında süregelen F-16 satın alımı görüşmeleri Biden yönetimi satışa destek vereceğini belirtse de Kongre engeline takılmıştı. 

İsveç'in Türkiye'den onay sürecinin fiili olarak olumlu sonuçlanmasıyla, Biden yönetimi Kongre üyelerine mektup yazıp 20 milyar dolar büyüklüğündeki anlaşmayı onaylamalarını istedi.

Ancak bu talep satışın birdenbire gerçekleşeceği anlamına gelmiyor.

Zira süreç uzun ve karmaşık. 

ABD Dışişleri Bakanlığı resmi satış mektubunun hazırlanmasının ardından Savunma Güvenliği İşbirliği Ajansı (DSCA) Senato ve Temsilciler Meclisi'ndeki dış ilişkiler komitelerine mektubu iletmesi söz konusu.

Değerlendirme süreci 15 gün, bunun nedeni Türkiye'nin NATO üyesi olması.

Aksi durumda değerlendirme aşaması uzuyor, süreç iki katına çıkıyor.

Komite üyeleri iki haftanın ardından fazladan süre talep edebiliyor.

Peki ya Türkiye'ye F-16 satışına itiraz olursa?

Bu durumda Kongre'nin iki kanadı da ayrı tasarılar hazırlayıp bunu 3'te 2 çoğunlukla geçirmek durumunda. 

Komite üyelerinden biri önerdiği yasa tasarısı satışı engelleyebildiği gibi komiteler ABD Dışişleri Bakanı'nı açık veya kapalı oturuma davet edip satışı sorgulayabilme yetkisine sahip. 

Bu noktada ise şerhli satış devreye girebiliyor. 

Yani satışın çeşitli güvencelere dayandırılacak yapılıp yapılmayacağı sorgulanıyor.

Söz gelimi F-16'ların Yunansitan'ın güvenliğini tehdit etmeyecek düzlemde kullanılması gibi. 

Bununla beraber bahsi geçen süreçlerin yaşanmaması da düşük bir olasılık teşkil etse dahi teknik olarak mümkün.

Bunun şartı ise ABD Başkanı'nın "Acil ulusal güvenlik" ilanıyla Kongre'yi by-pass etmesi.

Bu bağlamda başkanın güçlü argümanlar sunması şart.

Kongre'deki mevcut duruma bakmadan önce ise iki ülke arasında geçmişte neler yaşandığında ve Türkiye'nin ihtiyacının nedenlerine de bakmak gerekiyor.

Zira Türkiye ve ABD arasındaki F-16 süreci uzun bir süreç. 

Türkiye, F-16'da dünya üçüncüsü

Türkiye, 270 adet jetin hava kuvvetinin omurgasını oluşturduğu dünyanın en büyük üçüncü F-16 operatörü. 

Önünde sadece ABD ve İsrail yer alıyor. 

Türkiye'nin F-16'ları Block 30/40/50 modellerinden oluşuyor. 

ABD'den talep edilen 40 yeni F-16, çok daha gelişmiş olan Block 70 modelleri. 

F-16 üreticisi Lockheed Martin, Block 70 modelinin, beşinci nesil F-35 ve F-22 Raptor için geliştirilen teknolojileri dahi içerdiğini söylüyor.

ABD, 2019'da Rusya'dan S-400 hava savunma sistemi satın alımından önce Türkiye'ye 100 F-35 satmayı planlıyordu. 

Ancak bu durum F-35 transferlerinin iptaline yol açmış, Ankara'nın F35 projesinden alınmasının ardından Washington'dan en son nesil F-16 savaş uçaklarının bir kısmını satın almak ve mevcut uçaklarının modernizasyon kitlerini almak istemişti. 

ABD, Türkiye'nin bu talebi karşısında başta İsveç'in NATO'ya katılımını onaylamasını koşul olarak öne sürmüştü. 
 

Finlandiya'nın 4 Nisan 2023'te resmen üye ülke olmasının ardından, ABD ve diğer NATO üye ülkeleri, İsveç'in Vilnius zirvesinden önce onayını hızlandırmak için Türkiye'ye baskı yapmaya başlamıştı. 

Türkiye, uzun süredir F-16 üreticisi ve kullanıcısı olmasına rağmen, daha önce Rusya'nın S-400 füze savunma sistemini satın alması nedeniyle F-35 programından çıkarılmış, Amerika'nın Rakiplerine Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Yasası (CAATSA) kapsamında yaptırımlarla karşı karşıya kalmıştı. 

Birçok uzmana göre Türkiye, 4.5 nesil savaş uçaklarına sahip olmada gecikme yaşıyor. 

Bu sebeple teknolojik olarak gelişmiş bir filoya sahip olma ihtiyacını karşılamak için F-16'ların modernizasyonunu talep ediyor.

Türkiye bununla birlikte NATO üyeliği kapsamında savunma kapasitesini güçlendirmek ve müttefikleriyle uyumlu hareket gerekçesiyle F-16'ların modernizasyonunu önemsediği ifade ediyor.

2021 Ekim ayının başlarında Türkiye, 40 yeni Lockheed Martin F-16V savaş jeti ile birlikte 80 modernizasyon kiti satın almak için ABD'den F-16 filosunu güncellemeye yönelik bir talepte bulunmuştu.

Milyarlarca dolarlık anlaşma için iletilen talep, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın 29 Eylül 2021'de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile buluşup geniş kapsamlı bir askeri işbirliği tartışmasının ardından gelmişti.

ABD Senatosu, 2022'nin ekim ayında Türkiye'ye F-16 savaş uçaklarının satışındaki kısıtlamaları kaldırmıştı. 

Ancak, geçmişte ABD Senatörlerinin neredeyse üçte biri F-16 satışına karşı çıktı. 

Hatta bazı ABD yasama organları, F-16 satışını onaylamadan önce Türkiye'nin politikalarında değişiklik yapılmasını talep Buna rağmen, Biden yönetimi o dönem de F-16'ların Türkiye'ye satışını desteklediğini açıkladı. 

Türkiye ABD Senatosu'nun F-16 anlaşması üzerindeki koşulları kaldırma kararının "ittifak ruhuna uygun olduğunu" belirtti.

Satışın önündeki en büyük engel İsveç'ti...

29 ABD senatörü, 2 Şubat 2023'te kamuoyuyla paylaştıkları mektupta ise çok amaçlı savaş uçaklarının Türkiye'ye satışına karşı olduklarını açıkça belirtmişti. 

Senatörler Ankara'nın, NATO askeri ittifakına katılma taleplerini desteklemeyen İsveç'e karşı çıkmasını itirazlarına gerekçe göstermişti.

Şubat 2023'te ise Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Biden Yönetimi'nin Türkiye'ye F-16 savaş uçakları satışını olası bir şekilde desteklediğini ve konuyla ilgili Kongre ile iletişimde bulunduğunu resmi olarak açıklamıştı. 

ABD Senatosu, F-16 savaş uçaklarının Türkiye'ye satışına geçmişte kısıtlayıcı düzenleme getirmiş, bu uçakların Türkiye tarafından Yunanistan ve terör örgütü PKK'ya karşı kullanılmamasını şart koşmuş ancak kısıtlayıcı şartlar daha sonra Senato savunma tasarısından kaldırılmıştı.

Söz konusu şartlar Ankara'nın tepkisine neden olmuştu.

Kongre Araştırma Servisi ne demişti?

Amerika Birleşik Devletleri Kongresi içinde faaliyet gösteren kamu politikası araştırma kurumu Kongre Araştırma Servisi (CRS) ise geçen yıl şubat ayında F-16 satışı ile ilgili geçen yıl şu tespiti yapmıştı:

F-16 satışının Kongre'yi gözden geçirmesini etkileyebilecek bazı faktörler arasında Türkiye'nin NATO müttefiki Yunanistan ile olan rekabeti, Türkiye'nin Suriye'deki rolü ve Türk iç yönetimi hakkında sorunların NATO karar alma sürecini zayıflatabilme potansiyeli. (...) Hem ABD hem Avrupa seçeneklerine yönelik engeller Türkiye'nin savaş uçağında yetenek açığıyla yüzleşmesine neden olabilir. 2022'de bir Devlet Departmanı strateji belgesi, Türkiye'nin ulusal savunma alanındaki bu tür yetenek açıklarını doldurmak için muhtemelen Rusya'ya veya Çin'e başvurmak zorunda kalabileceğini savunuyordu" 

Kongre nasıl bakıyor?

Peki bugün durum ne?

Kongre'de rüzgar nereden esiyor?

Bilindiği gibi ABD'nin ülke dışına silah satışı için Kongre'nin her iki kanadından yani hem Senato hem Temsilciler Meclisi'nden onay elzem.

Demokratlar 100 sandalyeli Senato'da yalnızca bir sandalye ile çoğunlukta.

435 sandalyeli Temsilciler Meclisi'nde ise Cumhuriyetçilerin iki sandalyelik çoğunluğu söz konusu.

Türkiye için iyi haber geçen yıl eylül ayı içinde ABD Senatosu Dış İlişkiler Komitesi Başkanlığı'nın Ankara aleyhtarı Robert Menendez'den kıdemli Demokrat Senatör Ben Cardin'e geçmesiydi.

Bununla beraber Cardin söz konusu satışın sadece İsveç'in ittifak üyeliğiyle ilişkilendirilmemesi gerektiğini düşünen bir isim.

Göreve geldiğinde "Türkiye'ye F-16 satışı kararında İsveç dışında başka konular da etkili olacak" sözleriyse bunun kanıtı.

Senato Dış İlişkiler Komitesi'nin kıdemli üyesi Cumhuriyetçi Parti'den Jim Risch ise Voice of America'ya verdiği demeçte "Türkiye sorumlu bir NATO müttefiki gibi davranmaya karar verir ve geçen yıl yapmış olması gerekeni yaparsa F-16 yolunun açık olmasını bekliyorum" ifadesini kullanmıştı.