Moda, insanların zaman içinde oluşmuş kültür, gelenek ve göreneklerini yansıtan bir ayna.
Ayrıca moda, kültürel değerlere ve toplumsal sistemlere göre nesilden nesle aktarılır.
Suudi Arabistan, coğrafi alanının genişliği ve bir bölgeden diğerine değişen, tasarımlarında veya renklerinde sakinlerinin modasını etkileyen iklimsel ortamın çeşitliliği nedeniyle birçok farklı kültür ve gelenekle dolu.
Suudi Arabistan'ın geleneksel kıyafetleri konusu, Suudiler arasında bu kıyafetlerin özgünlüğü ve belirli bir bölgeye ait olup olmadığı konusunda bir tartışmaya yol açıyor.
Bunun nedeni, Kültür Bakanlığı'na bağlı Moda Kurumunun kurulmasına kadar, geleneksel kıyafetlerin uzun süre resmi olarak belgelenmemiş olması ve bu konuda tamamen yaşlıların hafızasına ve uzman referanslarına güvenilmesi.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Söz konusu kurum tüm alanlarında ulusal mirası belgeleme konusunda uzman Kral Abdulaziz Araştırma ve Arşiv Vakfı (Darah) ile işbirliği içinde geleneksel Suudi kıyafetlerini belgeleme girişimine dayalı olarak Şubat 2020'de kuruldu.
Bu uzmanlar arasında, yolculuğuna çocukluğundan itibaren geleneksel kostümlerle başlayan akademisyen Leyla el Bessam da var.
Leyla el Bessam'ın bu alana yönelmesi, annesinin giyim, dikiş ve nakışa olan ilgisinden kaynaklanıyor.
Onun bu konudaki tutkusu, üniversite eğitimini tıp alanından ev ekonomisi ve sanat eğitimi alanına çevirmesine ve bu eğitimiyle geleneksel moda dünyasında bir yolculuğa başlamasına neden oldu.
Başlangıç noktası
Leyla el Bessam, Independent Arabia ile yaptığı röportajda geleneksel kıyafetlerin belgelenmesine katılmasının başlangıcını anlatıyor. Leyla lisans eğitimini tamamladıktan sonra yüksek lisansı için "Necd Yöresinde Geleneksel Kıyafetler" konusunu seçti.
İşte burası başlangıçtı. Bu eğitimi aracılığıyla, Moda ve Geleneksel Tekstiller Tarihi alanında doçentliğe yükselmek için araştırmalarını tamamladı. Bessam, açıklamalarına şöyle devam etti:
Yüksek lisans ve doktora öğrencilerime danışmanlık yaparak, Suudi Arabistan'ın tüm bölgelerinde kadın ve erkek geleneksel kıyafetleriyle ilgili araştırma ve incelemelerimi tamamladım. Bu sayede yurdun çeşitli bölgelerindeki her türlü geleneksel giysinin eksiksiz kayıt ve belgelemesine sahibiz.
Kadınlar için süslü moda
Bessam, Suudi Arabistan'da kadınlar bölgesini ayırt etmenin mümkün olduğunu belirterek, "Kadınların kıyafetlerini süsleme ve güzelleştirmedeki maharetinden dolayı farklı bölgelerde çeşitlilik buluyoruz. Kadının ait olduğu yöreyi, hatta kabilesini nişanından kolayca ayırt edebiliyoruz. Son dönemlerde ise diğer ülkelerle yapılan ticaret nedeniyle işlemeler ve süslemeler bir nevi değişime uğradı" dedi.
Bessam, açıklamalarına şöyle devam etti:
Her kabile kendi kullandıkları renk ve motiflerle ayırt edilir. Örneğin Beni Malik kabilesi kırmızı renk kullanımıyla öne çıkar ve Bani Saad kabilesi çiçek motifleriyle farklı renkler kullanır. Asir yöresinde de bitkilerden esinlenilen motiflerden, Sakif aşiretleri arasında başka hiçbir yörede olmayan çok ender bir yöntem olan 'düğüm' boyama yöntemi (İngilizce Tie and Dye) kullanılır. Beyaz kumaşın veya giysinin düğümlerini atarlar, indigo ile boyarlar, kuruturlar, sonra bağları çözerler ve ondan yükleyici veya fıskiye dedikleri bazı süsler yaparlar.
Baş örtüsü/başlık
Akademisyen ve geleneksel tasarımcı açıklamalarını sürdürerek şunları söyledi:
Her bölgede ve her dönemde Suudi kadınlar başlarını örterlerdi. Ancak baş örtüleri bir bölgeden diğerine farklılık gösteriyordu. Bu baş örtüleri bölgeler arasındaki farklılıkları gösteriyor. Örneğin doğu bölgesinde, orta bölgede ve kuzey bölgesinde şila, el-gadafa veya el-masfa olarak anılan baş örtüsü bulunur. Bu örtünün rengi siyah ki bu da baş örtüsünün temelidir. Bu örtü yüzü sarar, sırtı ve omuzları örter ve göğse iner. Kuzey bölgesi gibi bazı yörelerde ise başına başörtüsü eklenir, güney bölgesi için ise başörtüsü mendil olur, mendilin üzerine de şal konulurdu. Batı bölgesine gelince burada kentliler üst üste birkaç kat halince başlarını örter. Şambar, Mekke ve Medine'de ve kabileler arasında Karkuş, Mesfaa ve Munkib gibi birçok katman giyiliyor.
Sosyal göstergeler
Bessam, kadınların giyim tarzının, medeni durumlarına işaret ettiğini şöyle açıkladı:
Güneyde, sarı mendil kızlar tarafından evlenmeden önce giyilirdi. Ayrıca kendisini güneşin sıcaklığından korumak için çiftliklere veya pazarlara giderken hasır veya hurma yapraklarından yapılmış şapka takarlardı. Evli kadın ise aynı şalı mendil üzerine giyerdi ve en önemli çeşitlerden biri de renkli ipek ipliklerden püskülleri olan tüylü şaldı.
Siyah burka çölde yaygınlık kazandı
Bessam, sözlerine şöyle devam etti:
Bazı kabileler dışarı çıkarken başlarını örtmekle yetinmeyip burka da giyerler. Burka, Harb, Salim ve Garbi kabileleri gibi Hicaz kabileleriyle sınırlıydı. Bunlar, kırmızı burka giyer ve ona metalden, tül kurdelelerden, saçaklardan, ipek ipliklerden, salyangozlardan ve yataklardan birçok motif ve süsleme ekler. Burkalar harika bir şekilde süslenmişti ve uzunlukları bir kabileden diğerine göre değişiyor. Siyah burka en çok çölde yaşayan kabileler arasında yaygındı ve yüzünü güneşin sıcaklığından ve toz fırtınalarından koruduğu için kadınlar için çok yararlı. Aynı zamanda bu burkalarda etrafı görmesini sağlayan açıklıklar da bulunuyor.
Aşılmaz hazine
Bessam, kadının geçmişte ailesinin hazinesini temsil ettiğini belirterek şunları söyledi:
Suudi kadınları sürekli olarak her türlü süsle süslenmeyi severler. Evlilik vesilesiyle yüklü miktarda altın ve mücevher alırlar ve bu mücevherler, ailenin ihtiyaç duyduğunda yararlandığı bir varlık olarak kabul edilir. Süsler tepeden tırnağa takılır. Baş ve boyun önemli kabul edilir ve süslerin anlamları orta, kuzey ve doğu bölgeleri arasında yakın. Aynı şekilde, hamahim veya hurus (boğaz anlamına gelir) da giyilir ve burna da adı ve şekli farklılık gösteren süsler takılır.
Ayrıca göğse bir ilmik ve kemer takılır ve ellerine her türlü formda bilezik takılır. Ayrıca muadad giyilir ve parmaklarının onuna yüzük takılır. Bu taktıkları süsleri süslemek için değerli turkuaz ve inci taşları kullandıklarını görüyoruz. Bellerine bazen altından yapılmış bir kemer, ayaklarına halhal ve ayak parmaklarına da sık sık yüzük takıyorlar.
Kıyafetin evrimi
Bessam, geleneksel elbisenin tasarımlarına gelince, "erkek elbisesinin ham kumaştan veya beyaz pamuklu kumaştan yapılmış basit bir elbiseden evrimleştiğini" belirtti.
Bessam, "Düğmesi ve yüksek yakası olana kadar ferah, kollu ve yakasızdı. Ayrıca iç pelerini vardı. Göğsün sol tarafından saat koymak için bir yer vardı" dedi.
Kollara gelince, onlar için manşet kullanıldı. Bessam, manşet ve yakanın Fransız gömleğinden alınmış olabileceğini düşünüyor.
Bessam'a göre, kolsuz elbiseye güçlü bir dönüş olduğunu görüyoruz ve ona göre daha rahat ve sıcak havalar için bu daha uygun olabilir.
Bessam, sözlerine şöyle devam etti:
Bazı tasarımcıların son dönemde yaptığı eklemeler erkekler arasında pek rağbet görmedi ve geleneksel giysinin herhangi bir ekleme yapılmadan sade biçimde uygulanması genel kural kabul ediliyor. Bununla birlikte, bazı tasarımcıların yaka veya manşetlerin içine işleme veya çizgili bir astar ve düğme yerine bir fermuar gibi bazı eklemeler yaptığını görüyoruz. Bu giyside geliştirilmiş bazı sanatsal dokunuşlar ve tasarımlar buluyoruz, ancak buna talep çok fazla değil. En makbul elbise, herhangi bir ekleme, işleme veya süsleme içermeyen klasik elbise.
Suudi moda uzmanı, erkek modasıyla ilgili açıklamalarına devam ederek biştiden bahsetti:
Suudi Arabistan'ın, özellikle el-Ahsa bölgesinin (doğu bölgesi) ayırt edilmesini sağlayan eski bir geleneksel giysi. Geçmişte, erkekler her durumda ve her zaman bişti giyerlerdi. İster omuzlarında ister elinde taşıyarak, bazen de arabada yanlarında bulunurdu ama bişti olmadan dışarı çıkmazlardı. Son dönemde ise biştinin sadece bayram, düğün gibi resmi ve dini günler için kullanıldığını görmekteyiz.
Saç bandı develerin saç bandından
Bessam, erkeklerin taktığı saç bandının köklerinin dişi devenin saç bandına dayanabileceğini düşünüyor.
Dişi devenin saç bandı, develerden birinin bacağına bağlanan yaklaşık bir metre uzunluğunda, tiftik veya yünden yapılmış bükülmüş bir ip.
Bir adam yanlışlıkla bir devenin saç bandını kafasına denedi ve bunun gutrayı sabitlediğini gördü.
Saç bandından önce adam, gutrayı sabitlemek için kafasına bir sarık bağlardı. Saç bandının renkleri çevrede bulunan hayvan yünlerinden elde edildiğinden siyah ya da beyaz oluyordu.
Siyah hakim olana kadar bu şekilde devam etti ve günümüzde iyice yayıldı.
Bessam, örgülü saç bandı ile ilgili olarak, onu lüks bir saç bandı olarak tanımlıyor ve normal saç bandından altın iplikleriyle ayrıldığını söylüyor.
Bu tür saç bandı şeyhler, aşiret şeyhleri, şehzadeler ve krallar tarafından takılır.
Akademisyen Leyla el Bessam, ulusal mirasa hizmet etme alanında öne çıkması nedeniyle 2019 yılında Üçüncü Dereceden Kral Halid Madalyası ile ödüllendirildi.
Ayrıca, Suudi geleneksel kıyafetlerini 2012 akademik saha çalışmaları yoluyla belgeleme çabalarından dolayı Kral Selman bin Abdülaziz Takdir Ödülü ve Arap Yarımadası Tarihi Çalışmaları ve Araştırmalarında Seçkin Öğrenciler Bursu aldı.
Independent Arabia
