Eşel mobil sistemi "hareketli pay" demektir.
Avrupa'da ve dünyada birçok ülkede uygulanan bir sistemdir.
Hareketli pay, referans bir göstergeye göre, sizin payınızın artması ya da azalması manasına gelir.
Tıpkı bir merdiven basamakları gibi; merdivende 2 basamak, 3 basamak çıkınca siz de 2 - 3 basamak yükselmiş oluyorsunuz. Yani pay böyle husule gelmiş oluyor.
Ülkemizde birçok mal ve hizmette eşel mobil sistemi kullanılıyor.
Mesela bugün akaryakıtta eşel mobil sistemi var.
Aslında iyi ki var. Çünkü akaryakıt ülkemizde ithaldir ve dünyadaki petrol fiyatlarının artmasına ya da azalmasına göre akaryakıtta bunun yansımasını hemen görürüz.
Dolayısıyla akaryakıt satanlar, işletenler, "Biz bu malı bir daha alamayız, yerine yenisini koyamayız" endişesiyle stokçuluğa gitmez. Yani satışını durdurmaz.
Geçmişte bu stokçuluklar, bu satış durdurmaları yaşandı, gördük.
Bunlardan dolayı da akaryakıt istasyonları önünde büyük kuyruklar oluştuğunu, buna bağlı olarak tüp kuyrukları filan da oluştuğunu biliyoruz.
Ülkemizde gittikçe mal ve hizmetlerde eşel mobil sistemi yaygınlaşıyor.
Mesela birçok malın ithal olduğu eczanelerde sabah -bunu bir bilgisayar sistemine bağlanmış halde- eczacı sistemi açtığı zaman sistemi bir fiyat güncellemesi yapılıyor.
Günlük olarak fiyatlarda dolara endeksli olarak fiyatlar yeniden yapılandırılıyor. Yani fiyatlar yükseliyor ve biz de gittiğimiz zaman birçok ilacı bulabiliyoruz.
Ama fiyatlar sürekli artıyor, fiyat güncellemesi yapılıyor. Buna eşel mobil sistemi deniyor.
Hatta ve hatta bakınız geçmişte rantiyeciler, yani paradan para kazananlar, faiz gelirlerini, dolardaki artışla kıyasladıklarında "dolarda daha fazla gelir var" diye dolara yöneldiklerinde, hükümet KKM ile aslında rantiyecilere eşel mobil sistemi önermiştir.
Ne demiştir hükümet;
Biz doları referans alalım, siz de onu istiyorsunuz madem. Siz TL’de kalın, eğer TL’den elde edeceğiniz gelir dolara nispeten daha az olursa aradaki farkı ben kapatacağım, ben vereceğim.
KKM’nin özü bu.
Hükümet, bununla aslında eşel mobil sistemini rantiyecilere vermiş oldu.
Peki mal ve hizmetlerin sürekliliği ve devamı sağlansın diye eşel mobil sistemi uygulanırken, ücretlilere niçin uygulamıyoruz?
Ücretliler dediğimiz işçiler, memurlar, bir devletin ana omurgasını oluşturur.
Siz ana omurgayı zayıflatırsanız sistem bütünüyle zayıflar.
Dolayısıyla ücretlilerde de eşel mobil sistemi uygulanması gerekiyor.
Özellikle yüksek enflasyonist ortamlarda, işçi ve memur ücretlerinin reel olarak eridiğini görüyoruz; reel kayıpları oluyor.
Bu reel kayıpları telafi etmenin tek yolu eşel mobil sistemini uygulamaktır.
Yani her ay ücretli çalışan, ücretini aldığı zaman o ay enflasyondan dolayı yaşamış olduğu kaybının da giderilmesi, aylık olarak kendisine ödeme yapılması gerekiyor.
Burada eşel mobil sistemi için ücretlilerde genelde tüfe, yani enflasyon farkından konuşuluyor ama bu şart değil.
Siz toplu olarak oturduğunuzda başka bir ekonomik göstergeyi, başka bir ekonomik ifadeyi referans olarak alabilirsiniz.
Mesela şu anda devletin açıkladığı enflasyon göstergesi ile piyasada enflasyonla ilgili çalışma yapanların açıkladıkları enflasyon rakamları arasında büyük bir makas oluştu.
Neredeyse bu makas 2 katına yani yüzde 100’e çıktı.
Bu durumda ücretlerin referans olarak hangi enflasyonun referans alacaklarının da çok net olarak ifade edilmesi, konuşulması gerekiyor.
Hatta siz, enflasyon karşısında ezilmesin diye mal ve hizmet üretip satanlara, diyelim ki eşel mobil sistemi halihazırda uyguladığınız akaryakıt istasyonlarına, ücretlileri, akaryakıttaki artış ve azalışlara göre de endeksleyebilirsiniz.
Bu da bir eşel mobil sistemidir.
Referans olarak tüfeği alabilirsiniz; ama tüfede tartışmalar, şüpheler oluştuysa, ücretlilerin reel gelirlerinin korunması için farklı referanslar da alabilirsiniz.
Doları, altını ve hatta akaryakıt fiyatlarını da referans olarak alabilirsiniz.
Ya da iş görenlerle işverenlerin birlikte oluşturacakları bir referans gösterge dahi yapabilirsiniz.
Buna göre eşel mobil sistemi uygulayabilirsiniz.
Ama önemli olan ücretlilerin gelirlerinin enflasyon karşısında erimesini engellemek için eşel mobil sistemi uygulamaktır.
Bunun acilen günümüzün enflasyonist ortamında uygulanmasının çok büyük bir önem arz ettiğini düşünüyorum.
Çünkü bu böyle devam ederse ücretler reel alım güçlerini kaybetmeye devam ederse, bu bir nevi çok fazla kişiden sermaye transferi, varlık transferi yapılacağı anlamına gelir.
Ücretli kesim ezilecek, ama diğer taraftan paradan para kazanan kesim daha çok semirtecek, daha çok gelişecek manasına gelir.
Bunun önüne geçilmesi gerekiyor.
Çünkü enflasyonist ortamlarda ücretlilerin reel gerilinin korunmasının başka bir kolay yolu yok.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
