Yaklaşık bir asırlık terk edilmişliğin ardından Afganistan'ın Bedahşan vilayetini Çin'e bağlayan 50 kilometrelik yeni ticaret yolu projesinin 17 Eylül'de açılışı yapıldı.
Bu, Taliban hükümetinin ilk büyük başarısını teşkil ettiği gibi aynı zamanda Pekin için de büyük bir başarı sayılıyor.
Koridorun üç ülkeyle (Çin, Pakistan ve Tacikistan) sınırı olan Bedahşan vilayetinde yer alması nedeniyle proje sahası birden fazla ülkenin sınırlarını kapsıyor.
Bu vilayette Pakistan ile Tacikistan sınırları arasında, Pakistan'ı Orta Asya ülkelerinden ayıran ve bir yandan da Çin sınırlarına kadar uzanan dar bir Afgan şeridi bulunuyor. Bu, binlerce yıl öncesine dayanan bir yol teşkil ediyor.
Tarihçiler, Vahan Koridoru olarak adlandırılan bu yolun Hindistan'ı Çin'e bağlayan antik İpek Yolu'nun bir parçası olduğunu, ünlü gezgin Marco Polo tarafından da kullanıldığını ve Budizm'in yayılma yolu olduğunu söylüyorlar.
Hindistan'daki İngiliz yönetimi sırasında 1893 Antlaşması (1895'te yürürlüğe girdi) uyarınca Durand Hattı çizilmişti.
Vahan vilayeti, Sovyetler Birliği ile İngiltere'nin kontrolündeki bölgeler arasında tampon bölge haline gelmiş ve bu bölünme sonucunda Vahan Koridoru'ndaki trafik durmuştu.
Çin bu koridorun öneminin farkındaydı ve onu yeniden açmak istiyordu. Ancak öncelikle güvenlik durumunun zayıf olması ve terör gruplarının varlığı ve daha sonra da ABD'nin Afganistan'ı işgal etmesi Çin'in hayalinin gerçekleşmesine uzun süre engel olmuştu.
Afganistan Ticaret Bakanlığı'nın verilerine göre bugün maliyeti 369 milyon Afgan lirası tutan bu yolun inşaat projesinin açılışı yapılıyor.
Afgan yetkililer, bu projenin Çin'e kolayca ulaşmak için kısa ve alternatif bir kara yolu sağlamasını, ayrıca ülkeye ekonomik ve turizm açısından birçok fayda getirmesini umuyor.
Independent Urdu, Vahan Koridoru'nun yeniden açılmasını, bunun Çin ile Afganistan arasındaki ikili ticaret üzerindeki sonuçları ile bunu geliştirme fırsatlarını ve ayrıca Afganistan'ın doğrudan Çin ile bağlantılı olmasının ardından bunun komşu Pakistan üzerinde yaratacağı etkileri tartışmak üzere bir dizi analistle konuştu.
Taliban ekonomiyi iyileştirme konusunda ciddi
Askeri analist emekli Albay Ayaz Han, en önemli şeyin, Taliban'ın geçen yüzyılda kimsenin başaramadığı bir şeyi başarmış olması, yani ekonomik koşulları iyileştirmesi olduğunu söyledi.
Analiste göre, bu doğrultuda Taliban, Vahan Koridoru'nu ticarete açmaya karar verdi ve bunu sağlamak için Çin'in endişelerini gidererek ticaret için uygun bir atmosfer oluşturdu.
Ayaz Han açıklamasının devamında "Hem Çin hem de Afganistan, Vahan ticaret koridorunun öneminin farkındaydı. Pekin, Afganistan'a ulaşmak için güvenli bir rota istiyordu. Ancak güvenlik nedenlerinin yanı sıra hükümet değişiklikleri ve istikrarsız koşullar, Afgan hükümetlerinin koridordan faydalanmasını ve Çin'in bu koridorla alakadar olmasını engelledi" ifadelerini kullandı.
Ayaz Han "Çin, Tacikistan veya Pakistan üzerinden Afganistan'a ulaşabilir. Ancak bu yollar çok külfetli olmasının yanı sıra uzun ve engebeli. Ayrıca Çin için faydasız ve güvensiz" dedi.
Profesör Lütfurrahman da Çin'in Afganistan'a alternatif bir rota olması için bu proje üzerinde çalışmaya başladığını söyleyerek bu görüşü destekliyor.
Profesöre göre Afganistan'a daha yakın bir kara yolu oluşturan Vahan Koridoru'nun aksine eski yollar uzun zaman alıyor.
Burada, Çin'in uzun zaman önce Tacikistan'a bir yol inşa ettiğini ve Tacikistan'dan Tahran'a ve diğer ülkelere doğru demiryolları uzattığını belirtmekte fayda var.
Ayaz Han, bu projenin Pakistan açısından doğuracağı sonuçlarla ilgili olarak, "İslamabad, projeyle ilgili endişelerini dile getirmek yerine Vahan Koridoru'ndan faydalanmaya bakmalı" dedi.
Han ayrıca bu projenin tamamlanmasının Pakistan'da Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru'na (CPEC) bağlılığı azaltacağını da itiraf etti.
Han "Pakistan'ın, Çitral'daki Brugel bölgesi üzerinden Vahan'a kolayca ulaşabileceğini ve bunun, Pakistan'ın Tacikistan ve Orta Asya ülkeleriyle iletişimini sürdürmesine yardımcı olacağını" sözlerine ekledi.
Çin-Afganistan ilişkileri
Taliban'ın Afganistan'da iktidara gelmesinin ardından Çin-Afgan ilişkileri yeni bir yön aldı.
Pakistan, Afganistan ve Çin medyasına göre Pekin, Afganistan'a büyükelçi atamanın yanı sıra maden anlaşmasını yenileyerek ve Vahan vilayetinde Afganistan'a giden bir yol inşa etmeye yönelik projesini başlatarak önceliklerini ve gelecek politikalarını da netleştirmiş oldu.
Yerel ve uluslararası basında çıkan haberlere göre Çin, Pakistan'da yaşanan siyasi istikrarsızlık ve yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının yayılmasının ardından dünyayı ve Çin'i vuran ekonomik bozulma nedeniyle Afganistan'a yöneliyor.
Peşaver Üniversitesi'ne bağlı Araştırmalar Merkezi Bölümü'nün eski müdürü Profesör Serefraz Han'a göre, Çin'in Pakistan ile ilgili endişesinin tek nedeni ekonomideki bozulma değil.
Pekin daha ziyade ABD ile rekabetini ve husumetini dikkate alarak jeopolitik bir plan yapıyor.
Serefraz "Pakistan, Uluslararası Para Fonu (IMF) kredileri ve ABD politikaları nedeniyle ABD baskısına uğrayabilir. Bu nedenle İslamabad'daki yeni hükümetin Çin'e karşı ABD'yi tercih etmesi olası. Bu değişikliklerin ışığında, Çin'in CPEC projesini sürdürmek ve ekonomik koşullarını iyileştirmek için alternatif yollara ihtiyacı var" dedi.
Serefraz sözlerine şöyle devam etti:
Çin, ABD'nin baskısıyla Pakistan'ın ekonomik koridora erişimi engelleyebileceğini düşünüyor. Ancak yeni Vahan Koridoru, Çin'in İran'daki Çabahar Limanı üzerinden Pakistan'ın Gvadar Limanı'na erişmesini sağlayacak. Çin'in Afganistan üzerinden Çabahar Limanı'na ulaşması durumunda Gvadar Limanı'na ulaşması gerekmeyeceğini söyleyen başka bir teori daha var, ki bu oldukça endişe verici bir durum.
Profesör Serefraz'a göre Çin, Vahan Koridoru'ndan pek çok fayda elde edecek. Zira yalnızca alternatif bir rota elde etmekle kalmayacak, aynı zamanda bakır, lityum, kömür ve diğer madenlere de yeniden erişim sağlayacak.
Profesör "Bu koridor Afganistan'ın Pakistan'a bağımlılığını azaltacak, ki bu durumdan İslamabad hiç hoşlanmayacak. Öte yandan Çin, Pakistan'a ihtiyaç duymadan mallarını doğrudan Afganistan'a ulaştıracak. Bu da Pakistan'ın mali kaybına neden olacak" dedi.
Çin-Pakistan ilişkisi hakkında konuşan profesör, "İslamabad, Pekin'i yakın bir dostu olarak görüyor. Ancak bu dostluğun Pakistan'dan çok Çin'e faydası oldu. Zira Pakistan, Çin'den her yıl milyarlarca dolar değerinde mal ithal ederken, ihracatı düşük kalıyor. Yeni koridor nedeniyle Pakistan'ın durumu daha da kötüleşecek" değerlendirmesinde bulundu.
Profesör Serefraz, sözlerini şöyle noktaladı:
Yeni koridor, Afganistan'ı ticari olarak Pakistan'dan tamamen bağımsız hale getirmeyecek ancak ekonomisini güçlendirmenin başka bir yolunu bulmasını sağlamış olacak. Pakistan geçmişte Taliban'ın destekçisiydi. Taliban'ın da tıpkı Afgan halkı gibi Pakistan'da hâlâ evleri ve akrabaları var. Üstelik Pakistan, Afganlar için tedavi ve yurtdışına seyahat noktasında en yakın rotayı temsil ediyor.
Independent Urdu
