Suriye iç savaşı başlayalı 12 yıl oldu. Bu süre içinde milyonlarca kişi yurdunu terk etti.
Ülkenin isyan ettiği yönetim ise Rusya ve İran'ın desteğiyle ayakta kalmayı başardı.
Suriye, Arap Birliği'ne tekrar kabul edildi. Beşşar Esad yönetimi, Körfez ülkeleri başta olmak üzere birçok devletle ilişkilerini geliştirmeye çalışıyor.
Suriye'den kaçanların göçtüğü ülkelerin başında ise Türkiye, Lübnan, Ürdün ve Irak geliyor.
Türkiye, "geçici koruma statüsü" adı altında yaşayan 3 milyon 344 bin 92 Suriyeliye ev sahipliği yapıyor.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Kişi başına düşen mülteci sayısında Lübnan başı çekiyor
Türkiye'ye geldikten sonra vatandaş kabul edilenler ve kayıt dışı kalanların sayısıyla birlikte bu rakamın 4 milyonu aştığı ifade ediliyor.
6,7 milyon nüfusa sahip olan Lübnan ise kişi başına düşen mülteci sayısı açısından dünyada ilk sırada yer alıyor.
Lübnan hükümetinin yetkililerinin açıklamalarına göre ülkede yaşayan Suriyelilerin sayısı 1,5 milyon.
Aslında savaşın başladığı günden bu tarihe kadar Suriye ile Lübnan ilişkileri hiç gerilmedi. Zira Hizbullah'tan dolayı Suriye yönetimi Lübnan ile sıcak ilişkiler geliştirdi.
Ekim 2022'de geri dönüş anlaşması imzalandı
Bu nedenle birkaç yıl sonra bu ülkedeki Suriyeli göçmenlerin ülkelerine geri dönüşü gündeme getirildi.
En kolay uzlaşacağı beklenen Şam ve Beyrut yönetimleri, geri gönderme konusunda ancak Ekim 2022'de bir anlaşmaya imza atabildi.
22 Ekim tarihinden sonra ilk kafilelerin sınır kapısına gönderildiği haberleri de basında yer aldı.
İlk geri dönüşte 750 ailenin Suriye'ye gönderildiği ifade edilirken, bundan sonra her ay Lübnan'da yaşayan 15 bin Suriyeli göçmenin evlerine gönderileceği ileri sürüldü.
Fakat ortaya çıkan gerçek epey farklı. Zira uluslararası insan hakları örgütlerine göre bugüne kadar gönüllü şekilde evlerine gönderilen Suriyeli sayısı hiç de artmadı. Hiçbir ay da 15 bin Suriyeli Lübnan'dan ayrılış ülkesine dönüş yapmadı.
"2 ayda bin 800 kişi deport edildi"
İnsan Hakları İzleme Örgütü'ne (Human Rights Watch) göre Lübnan ordusu, mayıs ve nisan ayları içerisinde aralarında refakatsiz çocukların da olduğu binlerce Suriyeli göçmeni sınır dışı etti.
Lübnan'da yaşayan Suriyeliler statüleri fark etmeksizin ani bir şekilde alınıp ülkelerine geri gönderilme korkusu ile yaşıyor.
Sınır dışı edilme hakkında Lübnan tarafından paylaşılan resmi veriler olamasa da kaynaklardan elde edilen bilgilere göre Nisan 2023'ten bu yana askerler tarafından düzenlenen 10 baskın sonucu 2 bin 200 kişi yakalandı ve bunların bin 800'ü Suriye'ye gönderildi.
Lübnan'da 2019'da meydana gelen ekonomik kriz nedeniyle Suriyeli sığınmacıların yüzde 90'ı aşırı yoksulluk içerisinde yaşıyor.
Yine de Lübnan'daki durum, geldikleri ülkenin -anavatanları- şartlarından daha iyi. Bu nedenle Suriyeliler, geri dönmek istemiyor.
Ancak Lübnan yönetimi artan ekonomik maliyetler nedeniyle Suriyelilerin geri gitmesini istiyor.
"Sınır dışı edilenler yakınlarıyla irtibat kuramıyor"
Bunun için de Suriye yönetimiyle "geri gönderme anlaşması" imzaladı. Bu imzalanan sözleşmeye rağmen Suriyelilerin geri gitmek istememesi nedeniyle güvenlik birimleri Suriyelilere yönelik baskınlar düzenliyor.
Zorla sınır dışı edilenlerin Suriye'deki akıbeti de bilinmiyor. Human Rights Watch'a göre sınır dışı edilenlerin akrabalarıyla yapılan görüşmelerde, bunların yakınlarıyla hiçbir şekilde deport edildikten sonra irtibat kuramadı.
Sınır dışı edilen 2 kişiyle yapılan mülakatta ise bunların Suriye'ye vardıktan sonra Beşşar Esed'in kardeşinin komutanlığındaki Suriye Ordusu 4'üncü Alayı tarafından alıkonulduğunu belirtirken, erkeklerin de zorunlu askerlik kapsamında silah altına alındığını iletti.
Deport edilen erkekler silah altına alınıyor
Sınır dışı edilen bir diğer kişi ile yapılan görüşmede, Suriye'ye vardıktan sonra Suriye istihbaratı tarafından kendisiyle beraber 12 kişinin tutuklandığı, Şam'daki Filistin Şubesi olarak bilinen hapishaneye konulduğunu belirtti.
Şahıs tutukluluk süreci boyunca elektrik şok, ıslak hortum vurulup elleri tavana asılı bir şekilde birçok defa işkenceye maruz kaldığını kaydetti.
Bu yönlü haberleri alan Suriyeliler doğal olarak gitmek istemiyor. Sınır dışı edilenler ise eğer istihbaratın eline düşmemiş veya hükümet tarafından askere alınmamışsa bir şekilde yolunu bulup başka ülkelere kaçabiliyor.
Ağır işleri Suriyeliler yapıyor
Lübnan'da ciddi ekonomik kriz yaşanmasına rağmen Suriyeliler, burada çalışarak hayata kalıyor. Lübnan'daki Suriyeliler dolarla maaş alıyor. Başkent Beyrut başka olmak üzere birçok şehirdeki işçiler Suriyelilerden oluşuyor. Suriyeliler, restoran, inşaat, çöp toplama ve temizlik gibi işlerde çalışıyor.
Ağır işlerde çalışan Suriyeliler bunun karşılığında yaklaşık 300 dolar ücret alıyor. Hayat pahalılığının olduğu ülkede, bu durum Lübnanlı işverenlerin işine geliyor.
Ama aynı zamanda Suriyeliler de bu durumdan pek şikayetçi değiller. Çünkü ülkelerinde aynı işi yapıyor alsalardı en fazla 100 dolar alabilirler.
Bu nedenle geri dönmektense bir iki kişi çalışıp aylık 600 doları bulacak bir gelirle yaşamlarını sürdürüyorlar. Bir de Lübnan'daki Suriyelilerin çoğun Deyr Zor ve Humus'tan göçenler. Buralar iç savaşta yerle bir edildiği için sığınmacıların gidebilecekleri bir yerleri de bulunmuyor.
Şam yönetimi geri dönüşleri istemiyor
Edinilen bilgilere göre Beşşar Esad yönetimi de "gönülle geri" dönüşü istemiyor. Hatta geleceklerin tamamının "muhalif" olacağından hareketle bunların yeni sorunlara yol açabileceğinden hareket edilerek kimsenin gelmesi arzu edilmiyor.
Ancak Şam yönetimiyle sorunlu olmayan Suriyeliler, kendi kimlikleriyle Lübnan'a giriş-çıkış yapabiliyor. Ailesini, bayramda görmeye gidip tekrardan Beyrut'a dönenler de oluyor. Ayrıca Türkiye'deki Suriyelilerden farklı Lübnan'da kalan Suriyeliler Birleşmiş Milletler'de (BM) kayıtlılar. Yani Türkiye'deki gibi "geçici koruma statüsü" adı altında kalmadıkları için "mülteci" görülüyor ve bu nedenle de aylık olarak dolar bazında yardım maaşı alıyor.
Bu yüzden ülkelerine geri dönme Suriyeli göçmenlerin işine gelmiyor. Ayrıca 22 Ekim 2022'den bu yana ne kadar Suriyelinin geri döndüğüne ilişkin net rakam verilmiyor. Ancak Human Rights Watch nisan ve mayısta yapılan baskınlarla bin 800 kişinin gönderilmesinin Suriyeli mültecilere geri gönderme korkusu yaşattığını dikkati çekiyor.
Bilindiği gibi Suriye ile Lübnan arasında imzalanan anlaşma Türkiye'deki sığınmacıların gönderilmesi konusunda örnek gösterilmişti. Hatta bazı partilerden heyetler Lübnan'a gidip anlaşmanın hayata geçirilmesini ve ne kadar göçmenin gönderildiğini araştırmışlardı. Uluslararası insan hakları örgütlerinin verdiği bilgiye göre, örnek gösterilen Suriye-Lübnan arasındaki "geri gönderme anlaşması" pek de işe yaramamış durumda.
Türkiye'nin kontrolündeki güvenli bölgelere gidiyorlar
Türkiye de sığınmacıların "onurlu ve gönüllü geri dönüşünü" önceliyor. Düzensiz göçmen olarak Türkiye'ye gelen ve kayıt dışı kalanlar, vatandaş yapılanlar ile "geçici koruma statüsü" adı altına kalanlarla birlikte sayıları 4 milyonu bulan Suriyelilerden bugüne kadar 554 bin 107 kişi geri döndü.
Bunların da Esad yönetimindeki topraklarda değil, Türkiye'nin kontrolü altındaki güvenli bölgelere gittikleri biliniyor.
© The Independentturkish
