"Ben sizlerden ümitliyim ve sizler evvelallah ülkemizin geleceğini farklı şekilde hem inşa hem de ihya edeceksiniz."

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 12 Temmuz 2021'de Beştepe Millet Kongre ve Kültür Merkezi'nde düzenlenen Türkiye Gençlik Zirvesi'nde gençler ile ilgili bu sözleri sarf etmişti.

Türkiye 14 Mayıs'taki çifte seçime doğru giderken Y ve Z kuşağı seçmen ilk kez çoğunlukta.

Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi ve Milletvekili Genel Seçimi Seçmen Profili (TÜİK) verileri bunu kanıtlıyor.

Bu dönemde Sosyal Demokrasi Vakfı (SODEV) gençleri de kapsayan beyin göçü odaklı bir rapor yayımladı.

Çalışmanın adı "Türkiye'de Beyin Göçü ve Tersine Beyin Göçü Araştırması".

Araştırma yurtdışında yaşam imkanı, Türkiye'ye geri dönüş, tercih edilen ülkeler, tersine beyin göçü, iş sahibi gençlerin iş yaşamlarındaki memnuniyet oranlarını kapsıyor.

Friedrich Ebert Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği’nin katkılarıyla, Tegem Araştırma tarafından yürütülen anket için lisans ve üzeri eğitim almış bin 67 kişiyle Türkiye genelinde görüşüldü.

Katılımcıların yüzde 61'luk kesimini 21-44 yaş aralığı oluştururken, geriye kalan kesim 45-54 ve 55 yaş üstünü temsil ediyor.

Hayatından hiç memnun olmayanların oranı yüzde 20,4

Katılımcılara yöneltilen sorulardan biri "Genel olarak yaşamınızdan ne derecede memnunsunuz?" oldu.  

Yüzde 20,4 "Hiç memnun değilim" yanıtı verirken, tamamen memnun olanların oranı yalnızca yüzde 5,5'te kaldı.
 

Kadınlardaki memnuniyetsizlik oranı yüzde 21,3'ü buldu.

Yaş gruplarında ise hayatından hoşnut olmayanların oranı yüzde 24,9 ile en çok 30-39 yaş aralığında görüldü.

SODEV'in önayak olduğu kamuoyu araştırmasında "Türkiye'de yaşamaktan ne derece memnunsunuz?" sorusuna "Hiç memnun değilim" yanıtını verenlerin toplam oranı yüzde 18,6 seviyesinde.

Bir başka dikkat çeken veri ise "Hayatınızın geri kalan kısmını yurtdışında geçirme imkanınız olsa, gider misiniz?" sorusuna verilen yanıtta saklı.
 

Söz konusu soruya yüzde 54,9'luk bir kesim "Evet" yanıtı veriyor.

Gitmek isteyenlerin oranı yaş aralığı değiştikçe düşüş gösteriyor. 

Bir başka deyişle yaş arttıkça gitmek isteyenlerin oranı azalıyor ama arada uçurum yok.

Örneğin 21-29 yaş arasındakilerin yüzde 36,3'ü "Fırsatım olsa kesinlikle giderim" derken bu 50 yaş ve üzerinde yalnızca yüzde 6,8'lik düşüş gösteriyor.

Independent Türkçe'ye konuşan SODEV Başkanı Rasim Şişman, söz konusu veriyi araştırmanın en önemli tespitlerinden biri olarak niteliyor.

AK Parti ve MHP seçmeni de Türkiye'den gitmek istiyor

SODEV Başkanı Şişman, "Toplumsal barışın yüksek olduğu ülkeler tercih ediliyor. Özgür ve laik bir ülkede yaşam AKP ve MHP'li seçmenin de hayali" tespiti yapıyor.

Zira yurtdışında yaşam ile ilgili AK Parti seçmeninin yüzde 44'ü, MHP seçmeninin ise yüzde 52,1'i imkan olsa hayatını yurtdışında geçirmek niyetinde.
 

Türkiye'den en çok gitmek isteyen seçmen kitlesi ise HDP'de görünüyor, HDP'li seçmen içinde kesinlikle gitme fikrine sıcak bakanlar yüzde 52,8 iken, muhtemelen gideceğini düşünenlerin oranı yüzde 26,4 dolaylarında.

SODEV Başkanı Şişman ortaya çıkan bulguyu daha çok AK Parti ve MHP seçmeni özelinde yorumluyor:

AKP'li seçmenin yüzde 44'ü 'Giderim' diyor. AKP'nin yönettiği ülkede AKP'li seçmenlerden asla gitmem/muhtemelen gitmem diyenlerin oranı gitmek isteyenlerden daha az. Ha keza, bu oran Cumhur İttifakı ortağı MHP'de yüzde 52,2'yi buluyor. Bu çok ciddi bir bulgu. İfade özgürlüğü konusunda siyasi düşüncelerini dillendirirken kendisini özgür hissetmeyenlerin olduğu bir Türkiye tablosu var. Türkiye genelinde yüzde 57,6'lik bir kesim kendisini özgür hissetmiyor. Bu AKP seçmeni nazarında da karşımıza çıkıyor. Yüzde 23,4'lük bir kesim düşüncesini ifade edemediğini söylüyor. Son derece özgür hisseden AKP seçmeni oranı ise yüzde 21,1'de kalıyor. AK Parti Grup Başkanvekili Özlem Zengin'in bile 6284 sayılı kanunla ilgili görüş belirtirken gelen tepkiler üzerine kendisini özgür hissetmediğini söylemişti. AKP'in önde gelen bir siyasetçisi bu fikirdeyse sıradan bir AKP'liyi siz düşünün."

Beyin göçünün nedenleri: Neden yurtdışına gitmek istiyorlar?

Araştırmanın "Yurtdışında Yaşam" ayağında katılımcılara yöneltilen sorulardan biri de neden hayatlarının geri kalanını Türkiye dışında geçirmek istedikleri ile ilgili.

50 yaş üzeri katılımcılarda kaliteli yaşam ve özgürlük arayışının daha yüksek olduğu, gençlerde ise refah arayışının daha yüksek olduğu görülüyor.

Yüzde 43,8'lik genel kesim sebep olarak ekonomik güçleri gerekçe gösteriyor. 
 

Ekonomiyi, refah, özgürlük, adalet, eşitlik, eğitim takip ediyor.

Gidemeyenlerde ise yüzde 69,4 ile vatan sevgisi baskın çıkıyor.

Yaşam tarzını değiştirmek istemeyenler yüzde 12,5 ile ikinci sırada geliyor.

"Türkiye'de ne değişirse yurtdışına çıkma fikrinden uzaklaşırsınız?"

Katılımcılara yöneltilen sorulardan biri de yukarıdaki.

Yanıt yine ekonomi üzerinden geliyor. 

Yüzde 77,6'lık kesim "Ekonomik kriz biterse" olasılığını dillendirerek yurtdışına çıkma ile ilgili kanılarının değişeceğini belirtiyor.

"Hiçbir şekilde fikrimi değiştirmem, giderim" diyenlerin oranı ise yüzde 9,3 ile sınırlı kalıyor.

Yurtdışına çıkılması halinde en çok tercih edilen ülkeler arasında yaklaşık 3 buçuk milyon Türk'ün yaşadığı Almanya yüzde 15,7 ile ilk sırada görünüyor.

Almanya'yı ABD, İsviçre, Kanada, İngiltere ve Norveç takip ediyor.

Tercih edilen Ortadoğu ve körfez ülkeleri olarak listede Suudi Arabistan (yüzde 2,2), Dubai (yüzde 0,7) ve Katar (yüzde 0,7) bulunuyor.

"Ayda 10 bin dolara Ortadoğu ülkesi mi, ayda 5 bin dolara İsviçre mi?"

SODEV'in kamuoyu araştırmasında katılımcılara aylık ellerine geçecekleri para ve yaşamak istedikleri ülke sorusu da karşılaştırılmalı olarak yöneltilmiş. 

"Yurtdışı imkanı olarak karşınıza iki seçenek sunulsa, hangisini tercih ederdiniz?" sorusuna katılımcıların yüzde 88,6'sının daha az kazançla İsviçre'de yaşamayı yeğledikleri gözlemleniyor.

Gidenler ne diyor?

Araştırmanın ikinci boyutu gidenler üzerine şekillendirilmiş.

Rastgele örnekleme yöntemiyle lisans veya üzeri eğitime sahip, yurtdışına beyin göçü gerçekleştirmiş 10 kişi ile yapılan görüşme istasitiki oran olarak yeterli bir altyapı sunmasa dahi araştırmanın bu bölümünde katılımcıların kullandıkları ifadeler hayli dikkat çekici. 
 

Özellikle 14 Mayıs'ta düzenlenecek cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği genel seçimleri sonrası Türkiye'ye dönüş ile ilgili yönlendirilen sorulara yanıt verenlerin tümü hala yaşamını yurtdışında devam ettiriyor.

Söz konusu katılımcılar yurtdışı deneyimi "Köyden çıkma motivasyonu" olarak niteliyor. 

Ücretsiz eğitim, ev yardımı, basın özgürlüğü, huzur ve güven ortamı ve karşılıksız burs imkanlarına değinen katılımcılar, Türkiye'de yaşama devam etmeleri halinde çocuk yapmalarının imkansız olduğunu söylüyor.

Katılımcılar yurtdışında yaşamaya dair olumsuz olarak ise şu unsurları sıralıyor:

• Sağlık sorunlarında, para ödeyerek hızlı hizmet almanın önünün kapalı olması
• Çözüm değil sorun odaklı olunması, sorunların çok büyütülmesi
• Göçün doğası gereği ilk yıllarda sosyal çevre eksikliği
• Türkiye’deki ailenin, dostların, anıların özlemi

"Türkiye’de herkes pimi çekilmiş bomba gibi"

Yurtdışında hayatını sürdüren katılımcılardan biri bu tanımı kullanıyor. 

Kariyer planlamasının güç olduğuna değinen katılımcılar, hayat pahalılığı ve siyasi iklimin insan ilişkilerini örseler nitelikte olduğunu öne sürüyor.

Araştırmanın "Türkiye'ye Dair Tutumlar" kısmında hayatına Fransa'da akademisyen olarak devam eden bir katılımcının tespiti dikkat çekiyor:

Bu iktidar kesinlikle nefes aldırmaz bana. 6 senedir Sorbonne’da ders veriyorum. Her milletten öğrencim var. Biz her şeyi konuşabiliyoruz. Ama Türkiye’deki arkadaşım geçen gün öğrenciler tarafından CİMER’e şikayet edildiğini söylüyor. Bu korkunç bir şey. Akademik özgürlüğü bitirecek bir şey."

Dönmenin koşulu: İktidar değişikliği

Katılımcılar Türkiye'ye dönüş için Türkiye'yi 20 yıldan uzun süredir yöneten AK Parti iktidarının değişikliğini şart koşuyor.

Aile kuranların dönme fikrine daha mesafeli yaklaştığı görülürken, Türkiye'den yurtdışına beyin göçü dalgasının hükümet değişikliği olmadığı takdirde artarak süreceği tüm katılımcıların birleştiği nokta. 
 

Katılımcılardan biri 14 Mayıs seçimleri sonrası eğilimi ise "Benim şu an 2023 seçimine hazırlanmış arkadaşlarım var. Eğer iktidar değişikliği olmazsa göç etmek üzere hazırlık yapıyorlar" sözleriyle tarif ediyor.

Bununla ilgili eski SODEV Başkanı Ertan Aksoy'un "Beyin göçü sorununu çözemezsek kalıcı bir yoksulluk haliyle karşı karşıya kalacağız" yönündeki tespitine mevcut başkan Rasim Şişman da "Ekonomi, göç, adalet sorunları var. Orta gelir tuzağından çıkmak, kalıcı bir yoksullaşma haliyle yüzleşmemek için bu konu yaşamsal" sözleriyle katılıyor.

Şişman, "Bu mesele 'Gidiyorlarsa gitsinler, buralar boş kalmaz merak etmeyin' diyen bir zihniyete kurban edilemeyecek kadar kıymetli. Sorun, buna neden olanların, gerçeklikten koparak masa başında tasarladıkları “eve dönüş projeleri” ile çözemeyeceği kadar derin ve
çok katmanlı" değerlendirmesi yapıyor. 
 

TÜİK beyin göçüyle ilgili ne demişti?

TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) Türkiye'den yurt dışına göç edenlerle ilgili son araştırmasını 6 Nisan 2023'te yayımladı.

2021 yılı bulgularını paylaşan kurum 287 bin 651 kişi göç ettiğini, 2021 yılında bir önceki yıla göre yüzde 31,6'lık bir gerileme olduğunu savunmuştu.

TÜİK'e göre en fazla 20-24 ve 25-29 yaş grubundaki nüfus göç etmiş, yüzde 55,7'sini erkekler, yüzde 44,3'ünü ise kadınlar oluşturmuştu.