Denizler neden alev alev yanıyor: İşte bilimsel yanıtı

Son günlerde dünya, iki büyük patlama haberiyle sarsıldı. Meksika Körfezi'nde ve Hazar Denizi'nde çıkan büyük yangınlar, hem endişe yarattı hem de merak uyandırdı.

Her yaz dünya gündemini büyük ölçüde meşgul eden ve yurttaşların evlerinden olmasına, yaşadıkları bölgelerden tahliye edilmesine neden olan orman yangınlarına bu yaz bir başka yangın türü eklendi.

Acil müdahale ekipleri bu kez denizlerde çıkan yangınları söndürmek için çalışırken akıllarda şu soru belirdi: Okyanuslar nasıl olur da yanabilir?

İşte bilim insanlarının ve yetkililerin cevapları:

Meksika Körfezi nasıl yandı?

Meksika'nın devlet petrol şirketi Pemex'in (Petroleos Mexicanos) denizin 78 metre derinliğindeki sualtı boru hattı patladı. Bunun ardından çıkan yangın, yüzeyde devasa bir ateş topunu andıran ve "ateş gözü" diye isimlendirilen bir manzara oluşturdu. 

Ku-Maloob-Zaap petrol sondaj sahalarına yakın bir konumda çıkan yangın, saatler sonra kontrol altına alındı. Bu sırada Pemex işçilerinin görüntülediği o manzara sosyal medyada hızla yayıldı.

Avustralya'daki Macquarie Üniversitesi'nde organik jeokimya profesörü olan Simon George'a göre okyanusun bu şekilde yanabilmesi, yangının yüzeyde oluşmasıyla mümkün oldu. George, bu süreci şöyle açıklıyor:

Yangın, metan ve muhtemelen diğer ıslak gaz bileşenlerinin (etan, propan vb.) boru hattından sızdıktan sonra okyanus yüzeyinde tutuşmasıyla meydana geldi.

Bu noktada yetkillerin en çok endişelendiği şey de gaz sızıntısını okyanusun kalanına yayılma ihtimaliydi. Meksika'nın petrol güvenliği düzenleme kurumu genel müdürü Ángel Carrizales, olayın "herhangi bir sızıntıya neden olmadığını" söylese de uzmanlar bu açıklamaya şüpheyle yaklaştı.

CNET'e konuşan George, bu alevin okyanusta devam edebilmesi için, yüzeye sürekli bir gaz akışının olması gerektiğini söylüyor. George yine de yangın sayesinde sızıntının önemli bir kısmının, ateş gözünün oluştuğu noktada tutuştuğunu ve bu sayede sızıntının okyanusa yayılmasının engellenmiş olabileceğini düşünüyor.

Reuters'ın ele geçirdiği Pemex'in olayla ilgili raporunda, "Ku-Maloob-Zaap'ın aktif üretim tesislerindeki turbo makineleri, bir elektrik fırtınası ve şiddetli yağışlardan etkilendi" ifadelerinin yer aldığı bildiriliyor. Şirketin olayla ilgili araştırmalara devam ettiği aktarılıyor.

Hazar Denizi nasıl yandı?

Hazar Denizi'nde gece meydana gelen ve Bakü sahilinden de görülen alevlerin nedeni ise uzun süre netlik kazanmadı.

Ancak bu sabah Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (SOCAR), patlamanın çamur volkanından kaynaklandığını açıkladı.

Açıklamaya göre metrelerce yükselen alevler, Elet ve Neftçala arasında kıyıya yaklaşık 30 kilometre uzaklıktaki Taşlı adada doğal şekilde yanan çamur volkanının patlamasıyla meydana geldi.

Açıklamada, petrol ve gaz yataklarında daha önce de çamur volkanlarının püskürtmesi neticesinde metan ve diğer yanıcı gazların çıktığı ve alevlerin yükseldiği hatırlatıldı. Ayrıca yangının söndürülmek üzere olduğu belirtildi.

Çamur volkanları nedir?

"Totul volkanlar" veya "gaz/petrol volkanları" diye de bilinen çamur volkanları, yanardağ patlamalarının yakın kuzenleri. Çamur volkanları, tıpkı bu magmatik volkanlar gibi, güçlü patlamalara sahne olabiliyor ve alevleri birkaç yüz metreye kadar fırlatabiliyor.
 

Azerbaycan'ın Kobustan rayonunda bir çamur volkanı (Wikimedia Commons)

Volcano Discovery'nin aktardığına göre bu volkanlar, milyonlarca metreküp hidrokarbon gazıyla ve tonlarca çamur yayıyor. Deniz tabanında da görülen çamur volkanları, kıyı şeridinin topografyasını ve şeklini değiştiren adacıklar bile oluşturabiliyor.

Çamur volkanlarının bir başka özelliği de petrol ve gaz sahalarıyla doğrudan ilişkisi. Zira bunların varlığı, derinlerde hidrokarbon bulunduğuna dair kanıt niteliğinde.

Hem çamur volkanları hem de hidrokarbon alanları, yoğun bir petrol ve yağlı gaz oluşumu bölgesinde yer alıyor. Bu doğal alanlar, daha genç tabakalarda metan gazının oluştuğu bir bölgeyi de içeren petrol ve gaz oluşum sürecinin sonucunda ortaya çıkıyor.

Ateş ülkesi: Azerbaycan

Çamur volkanları, Hazar bölgesinde kara ve denizin derinliklerine gizlenmiş petrol ve gaz rezervlerinin varlığının görünür işaretlerinden biri. 

Gaz sızıntılarıyla ilgili bir olgu olarak kabul edilen bu volkanlar, yerin altında büyük ölçüde metan gazıyla dolu bir cebin, yüzeye ulaşacak bir geçit bulmasıyla oluşuyor.

Ancak, erimiş kaya ve lavlarıyla ünlü magmatik volkanların aksine, Azerbaycan'daki çamur volkanları ortam sıcaklığında ve hatta serin sayılabilir.

Üstelik Azerbaycan tarihinde derin bir iz bırakan Zerdüştlerin buradaki yaklaşık 2000 yıllık geçmişi de söz konusu jeolojik olaylarla yakından bağlantılı olabilir.

Örneğin bir teori, "Azerbaycan" adı Farsça'daki "ateş" kelimesinden türetildiğini öne sürüyor. Ateşe tapınma kültü, bu bölgede İslam öncesinde büyük yer kaplıyordu.

Independent Türkçe, CNET, Reuters, Volcano Discovery, Anadolu Ajansı, Cumhuriyet

Derleyen: Çağla Üren