Elon Musk'ın kurucusu ve CEO'su olduğu uzay firması SpaceX'in merakla beklenen dev uzay aracı Starship, ilk kez Dünya yörüngesine çıkmaya hazırlanıyor.

Musk kısa süre önce Starship'in yörünge uçuş denemesine hazır olduğunu açıklamış, ABD Federal Havacılık İdaresi (FAA) de bu deneme için şirkete resmi izin vermişti.

Denemenin bugün (20 Nisan) Türkiye saatiyle 16.28'de başlaması planlanıyor. Fırlatma, SpaceX'in YouTube kanalından canlı yayımlanacak.
 

Fırlatmanın aslında 17 Nisan'da yapılması bekleniyordu. Ancak basınç sisteminde meydana gelen bir sorun nedeniyle ertelenmişti.

Uzay aracı, SpaceX'in Teksas'ın Boca Chica bölgesinin yakınlarındaki Starbase tesisinden fırlatılacak.

Uçuş güzergahı, Meksika Körfezi'ni ve Florida Boğazı'nı içeriyor ve ve Hawaii yakınlarında son buluyor.

Starship, Super Heavy adı verilen devasa bir birinci aşama güçlendiriciden ve Starship diye bilinen bir üst aşama uzay aracından oluşuyor. Bu uçuş denemesinde, Ship 24 ve Booster 7 adlı prototipler kullanılacak.

Uçuşta, araçlardan olabildiğince veri toplanması hedefleniyor. Toplanan veriler, gelecek yıllardaki insanlı görevlerin en güvenli biçimde yapılması için kritik önem taşıyacak.

Deneme başarıyla sonuçlanırsa, 120 metre yüksekliğindeki Starship roketi, NASA'nın Uzay Fırlatma Sistemi'ni (SLS) geride bırakarak dünyanın en güçlü roketi olacak.

SLS roketi, NASA'nın Artemis adını verdiği Ay misyonu için kasım ayında fırlatılmıştı.

16 Kasım'da SLS roketiyle fırlatılan Orion uzay aracı, yaklaşık bir aylık Ay gezisinden sonra başarıyla Dünya'ya dönmüştü.

Tamamen yeniden kullanılabilir olmak nedir?

Normalde bu uzay araçlarının getirdiği en büyük yenilik tamamen yeniden kullanılabilir olması. Bu da uzay araçlarının uçuşun ardından belirlenen noktaya inmesi ve yeniden uçuşa hazır şekilde beklemesi anlamına geliyor.

Diğer fırlatma sistemlerinde uzay araçlarının seyahati bittikten sonra temel donanım öğeleri denize düşüyor. Genellikle ekipler, okyanustan bu parçaları toplamak ve kurtarmakla görevlendiriliyor.

Bu da söz konusu uzay araçlarının verilerinin incelenmesi için bir kurtarma operasyonu planlamak gerektiği anlamına geliyor. Ayrıca bunların uçuşa yeniden hazır hale gelmesi için de ekstra süre ve masraf gerekiyor.

Starship ise uzay araçlarının okyanusa düşmek veya atmosferde yanmak yerine kontrollü ve dikey biçimde uzay üslerine geri inmesini vaat ediyor.

Tamamen yeniden kullanılabilirlik diye nitelenen bu özellik, roketlerin tekrar fırlatılmaya her an hazır olması demek. Bu da uzay uçuşları için hem masraftan hem de süreden ciddi biçimde tasarruf etmeyi sağlayacak. Tıpkı bir otomobilin park etmesi ve yeniden harekete her an hazır olması gibi.

"Uzay gemileri yeniden kullanılabilir olmasaydı, bir uçuşun bileti ne kadar olurdu?" diyen Musk, Super Heavy roketlerinin teorik olarak saat başı tekrar kullanılabileceğini de sözlerine eklemişti.

Musk'a göre fırlatma başına maliyet nihayetinde 10 milyon dolar gibi düşük bir miktara indirilebilir. SpaceX'in CEO'su bunu mevcut standartlara kıyasla "gülünç derecede iyi" diye niteliyor.

Uzay aracı bu kez geri inmek yerine okyanusa düşecek

Öte yandan gelecek günlerde yapılacak uçuşta SpaceX, bu özelliği kullanmayacak. Prototipler yeniden kullanılmak üzere tasarlanmış olsa da en azından bu deneme için okyanusa düşürülecek.

Önceki Starhip roketlerinin çoğunlukla yere iniş sırasında patladığı düşünüldüğünde, şirketin uçuş verilerini sağlam şekilde ele geçirmek için bu tercihi yaptığı anlaşılıyor.

Görselde Starship'in yörünge uçuş denemesinde izlemesi planlanan güzergah yer alıyor. Roketin Hawaii açıklarında Pasifik Okyanusu'na düşmesi planlanıyor (SpaceX)

Ay'a ve Mars'a açılan kapı: "Dünya'da sonsuza dek kalırsak yok oluruz"

Musk, neredeyse SpaceX'i kurduğundan beri Mars hedefini dile getiriyor. Milyarder uzun süredir geliştirilmekte olan Starship araçlarıyla insanları 2020'ler bitmeden Ay'a, 2030'larda da Mars'a taşımak istiyor.

Roketler zaten, Ay'da ve Mars'ta kalıcı, sürdürülebilir yaşam alanları inşa etmesi hedeflenen insanların ihtiyaçlarını ve seyahatlerini daha ucuza mal etmek için yeniden kullanılabilir şekilde tasarlandı.

Musk'a göre insanların Ay'da ve Mars'ta bu yaşam alanlarını kurması türün devamlılığını sağlamak için elzem.

Teknoloji milyarderi, 2016'da yaptığı bir açıklamada, insanlığın çok gezegenli olması gerektiğini, aksi takdirde yok oluşa mahkum olduğunu söylemişti.

"Tarih iki yöne ayrılacak. Bir yol, Dünya'da sonsuza kadar kalmamız ve ardından bazı nihai yok oluş olaylarında tarihten silinmemiz" diyen Musk, sözlerini şöyle sürdürmüştü:

Bunun alternatifiyse, uzay yolculuğu yapan bir uygarlık ve çok gezegenli bir tür haline gelmektir. Umarım siz de bunun doğru yol olduğunu kabul edersiniz.

Mars'ta çok insana ihtiyaç olacak: Roketler tek seferde 100 kişiyi taşıyacak

Ay'da ve Mars'ta kalıcı üsler kurma hayali yalnızca Musk'a ait değil. Son yıllarda NASA da çalışmalarını bu yönde yoğunlaştırdı. Artemis misyonuyla insanları en geç 2026'da Ay'a götürmeyi hedefleyen uzay ajansı, orada sürdürülebilir bir üs kurmayı planlıyor.

Ay üssünün gelecekteki Mars uçuşları için önemli bir kalkış noktası olacağı düşünülüyor.

Nisan 2021'de NASA, Starship'i gelecek 10 yılda astronotları Ay yüzeyine ulaştırabilecek bir iniş aracına dönüştürmesi için SpaceX'le 2,89 milyar dolarlık bir sözleşme imzaladı.

Öte yandan Musk, Mars'ta ufak bir üsle başlayarak, kendine yeten büyük şehirler inşa etme hayalinden bahsediyor. Ancak bu yerleşim yerlerinin kendi kendine yetebilmesi için çok sayıda insana ihtiyaç duyulacağını da kabul ediyor.

Bu yüzden 120 metrelik dev Starhip roketleri, hem kargo hem de insan taşıyabilecek şekilde tasarlandı. Roketlerin tek seferde 100'den fazla insanı Kızıl Gezegen'e taşıyabileceği söyleniyor.

Görselde birkaç Starhip roketinin Mars'taki kurgusal yerleşim yerine indiği ve yeniden Dünya'ya gitmeye hazır halde beklediği görülüyor (SpaceX)

Ortak alanları ve mutfağı bile olacak

Bu arada Mars'a gidiş geliş, Ay'ın aksine son derece uzun mesafeli bir yolculuk. Yalnızca tek yönlü bir seyahatin 9 ay süreceği öngörülüyor. Bu esnada 100'den fazla insanın bu roketlerde barınabilmesi gerek.

SpaceX bunu sağlamak için uzay aracının üst ön kısmına yaklaşık 40 kabin yerleştirmeyi düşünüyor.

Musk, "Gerçekten kalabalık bir grubu taşımak istiyorsanız, muhtemelen kabin başına 5 veya 6 kişi düşebilir" ifadelerini kullanmıştı.

Yük bölmesinde ayrıca ortak alanlar, depolama alanı, mutfak ve insanların Güneş'in uzaya püskürttüğü zararlı yüklü parçacıklardan, yani Güneş fırtınalarından korunmak için toplanacağı bir sığınak yer alacak.

Bir de Starship kulesi var: "Şimdiye kadarki en çılgın mühendislik tasarımlarından biri"

Bunun yanı sıra, gelecekte Mars'a gidecek Starship roketlerini fırlatmak ve yeniden kullanılmak üzere yakalamak için yenilikçi bir kule de inşa ediliyor.

Uzay firmasının Teksas'taki Starbase tesisinde inşaat halinde olan yapı, üst aşamayı yörüngeye ulaştıran Super Heavy roket iticisini tekrar yerine yerleştirmek için kullanılacak "yemek çubuğu" benzeri kollara sahip.

Musk geçen yıl kulenin videosunu Twitter hesabından paylaşmıştı:
 

Robotik araştırmacısı Lex Fridman, Twitter'da yaptığı bir paylaşımda, fırlatma kulesini "Şimdiye kadarki en çılgın mühendislik tasarımlarından biri" diye nitelemişti.

Son uçuşun başarı şansı yüzde 50

Bu arada merakla beklenen yörünge uçuşunun başarısızlıkla sonuçlanma ve roketin patlama ihtimali de gündemde.

7 Mart'ta verdiği bir röportajda Musk, roketin yörüngeye ulaşmama ihtimalinin 2'de 1 olduğunu söylemişti.

"Yörüngeye kesin çıkacağını söylemiyorum ama heyecanı garanti ediyorum" diyen milyarder, "Sıkıcı olmayacak!" diye de eklemişti:

Bilmiyorum, umarım yörüngeye ulaşma şansı yüzde 50'dir.

SpaceX'in birden fazla Starship roketi inşa ettiğini hatırlatan Musk'a göre genel olarak bunlardan birinin yörüngeye ulaşma şansı yaklaşık yüzde 80.

Önceki daha ufak çaplı denemelerde birçok prototipin patladığı görülmüştü.

Şimdiye kadar yapılan Starship uçuş denemeleri

SpaceX, geliştirdiği prototiplerle bugüne dek bir dizi deneme yaptı. Bunlardan ilki Starship'İn mütevazı ön modeli Starhopper'la yapılan denemeydi. Ağustos 2019'da uzay aracı 150 metre yükselerek bir sıçrama denemesi yapmış ve uçuşu başarıyla tamamlamıştı.
 

Bunun hemen ardından sıra gerçek boyutlu bir Starship modeline gelmişti. 2020'de SN5 adlı bu prototip de 150 metre havada durma denemesini tamamlamıştı.

Aynı yıl 150 metrelik sıçrama denemesi SN6 adlı prototiple de başarılı sonuç vermişti.

Art arda gelen patlamalar

Uzay firması yine 2020'de bu kez SN8'le daha yükseğe çıkmayı denemişti. Roket 9 kilometreye çıkıp motorları kapatmıştı. Daha sonra güvenli biçimde yere inebilmek için hazırlanan prosedürü uygulamaya başlamıştı.

Prosedür gereği roket, hava direncini artırmak ve düşüşünü yavaşlatmak bir karın üstü düşme pozisyonuna geçmiş ve yere yaklaşınca dikey konuma dönerek yumuşak iniş için motorlarını tekrar ateşlemişti Ancak roket yere sertçe çarpmış ve patlamıştı.
 

2 Şubat 2021'de şirket aynı denemeyi SN9 prototipiyle gerçekleştirmişti. Yeniden 9 kilometrelik rakıma çıkan roket, bu kez yere daha da sert çarpmıştı.

Bundan bir ay sonra SN10 gelmişti. Uçuşta prosedür gereği tekrar karın üstü pozisyon alan, alçalan ve inmek üzere dikilen roket yere biraz eğik inmişti ama en azından tek parçaydı.

Öte yandan sert iniş yakıt sızıntısına ve yangına neden olmuştu. Birkaç dakika sonra SpaceC canlı yayınını kesmişti ve SN10 da patlamıştı.

30 Mart 2021'de sıra SN11 fırlatmasına gelmişti. Hava sisli olsa da her şey iyi gidiyordu. Ancak SN11'in alçalışı sırasında canlı yayındaki görüntü kesilmiş ve bunu da roketin parçalanma sesi izlemişti. Enkaz yere doğru yağıyordu.

Sonunda başardılar: SN15 yere sağlam indi

5 Mayıs 2021'de SpaceX'in sonunda bir prototipi yere başarıyla indirdiği görülmüştü. 9 kilometrelik uçuş sırasında roket yeniden karın üstü düşüş pozisyonu almış ve iniş için dikey bir konuma döndürülmüştü. Bu kez iniş tamamen başarılıydı.
 

Uzay firması bu son başarılı denemeden beri yörünge uçuşuna hazırlanıyor.

 

Yararlanılan kaynaklar: New York Times, Business Insider, BBC, Space, Interesting Engineering, Webtekno