"OVP"

Yani Orta Vadeli Program...

Türkiye'nin 3 yıl için yol haritası niteliğindeki Orta Vadeli Program (OVP) Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'ndeki program ile tanıtıldı.

Türkiye ekonomisinin üç yılının planı açıklandı. 

Sunumu Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz yaptı.

Yılmaz, "İsrafın her türlüsüne karşı tedbirleri geliştirmeyi sürdüreceğiz" diyor.

OVP'de "Kamu harcamalarında periyodik gözden geçirmelerle verimsiz harcama programlarını tasfiye edeceğiz" vaadi dile getiriliyor.

Programda her zamanki gibi öne çıkan üç hedef var:

Büyüme, enflasyon ve işsizlik...

Programa göre vergi adaleti artırılacak, dijital sistemle vergi denetimine ağırlık verilecek.

Bununla birlikte yatırımda bürokratik işlemler sadeleşecek.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise "Sıkı para politikasıyla enflasyonu yeniden tek haneye düşüreceğiz" dedi.

Afetin olumsuz şartlarına rağmen Türkiye'nin büyümeyi sürdüreceğini söyledi.

Programın kaba özeti, enflasyon tahminlerinin yükseldiği, büyüme tahminlerinin ise düştüğü yönünde.

Bununla birlikte kişi başına düşen milli gelirde artış hedefi dikkat çekiyor. 

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, sunum sonrası yaptığı konuşmada çok kez tek haneli enflasyon hedefine değindi.

"Enflasyon sorununu ülkemizin gündeminden kaldıracağız, enflasyon ataletini gidermeye yönelik adımlar atacağız" mesajı verdi. 

Independent Türkçe, Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) Direktörü Prof. Dr. Seyfettin Gürsel ve Beykent Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Volkan Öngel ile 2024-2026 dönemine ilişkin hedeflerin yer aldığı yeni OVP'nin geçen seneye kıyasla ne kadar gerçekçi hedefler içerip içermediğini konuştu.

Tahminler gerçekçi mi?

OVP'de 2023 için büyüme tahmini yüzde 5'ten yüzde 4,4'e düşürüldü. 
Yıl sonu enflasyon tahmini yüzde 65'e revize edildi. 

Geçen sene yayınlanan raporda bu oran yüzde 24,9'du.

Profesör Seyfettin Yüksel, "Şu andaki bir numaralı sorun enflasyon yeniden yükselişe geçti. Özetleyecek olursak "Enflasyonu düşüreceğiz, tek haneye" derken nispeten gerçekçi. Üç küsur yılda düşüreceğiz diyor OVP. Ama cumhurbaşkanının sorun "psikolojik" derken "ekonomik" değil derken insanın aklına şu geliyor, gene bu politika yarın öbür gün değişir mi?" diye soruyor. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Güven, istikrar... Güven olmadan istikrar olmaz" diyor. 

Profesör Volkan Öngel de "Özellikle yeni ekonomi yönetimiyle birlikte zaten bu hedeflerin ve açıklamaların biraz daha piyasa gerçekleriyle ve beklentileriyle uyumlu hale geldiğini görmüştük. Bu da bunun bir devamı gibi gözüküyor" yorumu yapıyor. 

"Tutarlılık var ama..."

Peki OVP geçen seneye göre daha mı tutarlı?

Profesör Öngel, yeni OVP'nin bir yol haritası olduğunu anımsatıyor asıl amacın beklentileri yönetmek üzere bir algı yönetimi olduğunu ifade ediyor: 

Bu noktada Merkez Bankası'nın daha önce yapmış olduğu açıklamalarla da paralel beklentiler ve açıklamalar gördük plan-program içerisinde" 

Profesör Yüksel de önceki OVP'lere göre bir tutarlılık olduğunu ifade ediyor ama bu görüşüne bir çekince ilave ederek:

Eğer Merkez Bankası serbest bir şekilde gereğini yaparsa, faiz politikasını da ona göre ayarlarsa bu döviz kuru tahminleri üfürük değil, tabiri caizse. Bundan önceki hedeflere göre orta vadeli program hedefleri önceki yıllara göre bu daha bir tutarlılığa sahip. Daha gerçekçi ama bazı konularda vallahi iddialar ya da ardındaki varsayımlar tartışmaya açık.

Enflasyon tek haneye düşer mi?

Enflasyon için tek hane hedefi 2026 için. 

Yüzde 8,5'lik orandan bahsediliyor.

Peki enflasyon gerçekten de tek haneye düşebilir mi?

Profesör Öngel bu soruya bir benzetmeyle yanıt veriyor: 

Şimdi düşecek demekle düşer mi? Şöyle bir benzetmeyle açıkçası anlatmaya çalışayım. Yani şu anda bizim ekonomimiz gereğinden hızlı işliyor ki bir enflasyonla karşı karşıyayız. Yani tabiri caizse bizim rayları üzerindeki trenimiz gereğinden daha hızlı hareket ediyor. Bu treni hızlıca durdurabilir miyiz? Evet, durdurabilirsiniz. Acil durum frenini çekersiniz. Ve hızınız düşmeye başlar. Ama buradaki asıl sıkıntımız rayların üzerinde kalabilecek misiniz? Bu acil freni çektiğiniz anda siz raydan çıkan bir ekonomiyle karşı karşıya kalırsınız. İşte biz enflasyonu hızlıca ama diğer taraftan işsizlik gibi işte büyümenin düşmesi gibi problemlerle mutlaka karşılaşırız"

Diğer uzmanlar ne diyor?

Orta Vadeli Program ile ilgili Eski Merkez Bankası Başekonomisti Hakan Kara ise döviz kuru üzerinden değerlendirme yapıyor. 

Kara döviz kurunun bugünden sonra doğrusal artarak OVP'deki 2023 yıl ortalamasının gerçekleşeceği varsayımı altında, yıl sonu dolar/TL kurunun 29,9 olabileceğini söyleyip buradan hareketle şu soruyu soruyor: 

Aynı mantıkla gidersek 2024 yıl sonu için ima edilen dolar kuru da yaklaşık 43 oluyor. Bu da $/TL'de yıllık %44 artışa tekabül ediyor. O zaman gelsin soru:  Gelecek yıl kur %44 artıp büyüme ciddi yavaşlamazken enflasyon %33'e nasıl düşecek?"

İktisatçı Mahfi Eğilmez ise Orta Vadeli Program konusunda bir yazı yazıp yazmayacağını merak edenlere sosyal medya platformu X (Eski adıyla Twitter) üzerinden özetle şöyle sesleniyor: 

Yazmayacağım. Çünkü bir ekonomik göstergenin gelecek yıl ve sonraki yıllarda ne olacağına ilişkin tahminler yazılınca onun nasıl olup da öyle olacağı da yazılmalı ki ortada bir program olsun. Bir örnek vereyim: Mesela OVP'ye göre TÜFE'nin 2023 sonunda % 65 olması, 2024 sonunda yüzde 33'e düşmesi bekleniyor. Mantıklı bir hedef. İyi hoş da bu ne olacak da 65'den 33'e düşecek? Bu düşerken büyüme ve işsizlik olumsuz etkilenince ne gibi önlemler alınacak? Sıkı para ve maliye politikası uygulayacağız da düşecek demekle program olmaz. Faizi ne yapacaksınız ve ne zaman yapacaksınız? Bunu yazmadan ve taahhüt etmeden yazılanlar program olmaz, temenni olur. OVP'nin her tarafı bu tür temennilerle dolu" 

Geçen yılın OVP'si ile bu yılın arasındaki temel farklar ne?

Bundan önceki Orta Vadeli Program 5 Eylül 2022'de açıklanmıştı. 

O zamandan bu yana ekonomi yönetimi değişti.

Faiz de dolar da yükselişte. 

2023-2025 arasını kapsayan geçen yılın raporunda 2023 sonu enflasyon hedefi yüzde 24,9'du. 

Şimdi 2023 yıl sonu TÜFE'nin yüzde 65 olması bekleniyor.

2024-2026 dönemine ilişkin son raporda 2024 enflasyon tahmini ise yüzde 33 oldu.

Eylül 2022'de ekonomik büyüme hedefi yüzde 2023 sonu için yüzde 5, 2024-2025 için yüzde 5,5'tü.

Bu kez 2024 büyüme tahmini yüzde 4, 2025 için yüzde 4,5 ve 2026 için yüzde 5 oldu.
 

Geçen yıl kişi başı milli gelir için 2024 hedefi 10 bin 931 dolardı, bu yıl artış öngörülüyor. 

Rapor "2024 için kişi başı 12 bin 875 dolar" diyor.

2023-2025 OVP raporunda işsizliğin 2024'te yüzde 9,9; 2025'te ise yüzde 9,6 olması öngörülüyordu.

Son raporda bu oran 2024 için yüzde 10,3; 2025 için yüzde 9,9'a çıktı.

Hükümet 2026'da ise yüzde 9,3'e gerilemesini bekliyor.

Geçen yıl açıklanan OVP'de 2023 için bütçe açığı 659,4 milyar lira öngörülüyordu. 

Son raporda bu yıl sonu 1.6 trilyon liralık bir bütçe açığı öngörülüyor.

2023'te dolar kuru için yaklaşık 23,9 TL'den 2024 için ise 36,8 TL'den bahsediliyor.

Geçen yılın raporunda kur öngörüsü 2023 için ortalama 21,52 TL'ydi.