Kritik oylama öncesinde İsrail'deki ayrışmalar gün yüzüne çıktı

İki taraftan da onbinlerce kişi sokaklara döküldü

İsrail polisi bugün parlamentonun çevresindeki protestocuları dağıtırken tazyikli su kullandı (AP)

İsrail'de Başbakan Binyamin Netanyahu hem kalp pili taktırıp taburcu olmasıyla hem de kendisinin önderliğindeki koalisyonun parlamentoya getirdiği yasa tasarısıyla gündemde. 

Onbinlerce kişi dün Batı Kudüs'teki İsrail Meclisi yakınlarında toplanarak yargı düzenlemesini protesto etti. 

Yargının hükümetin eylemlerini engellemesine artık izin verilmeyecek olması ve bakanların yargı denetimi olmaksızın harekete geçebilmesi, muhalefet tarafında endişelere yol açıyor. Bu değişikliklerin demokrasi için olmazsa olmaz görülen fren ve denge mekanizmasının yitirilmesi anlamına geleceği öne sürülüyor. 

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

"İsrail tarihindeki en muhafazakar ve milliyetçi koalisyon" diye tanımlanan yönetimin böylesi bir güce sahip olmasının çoğulculuk ve sekülerlikten uzak bir toplum yaratımına katkıda bulunarak ülkeyi demokrasiden uzaklaştıracağı ve devletin otoriterleşmesine yol açacağı ifade ediliyor. 

Yüksek Mahkeme'nin yasadışı Yahudi yerleşimlerine zaman zaman karşı çıkması da iktidarın öfkesini çeken unsurlar arasında. Örneğin binlerce yerleşimcinin Gazze'den çıkmasını öngören 2005 tarihli karar, İsrail sağında hâlâ konuşuluyor. 

"Sanki ülke onların ganimeti"

Haftasonunda sıcağa rağmen yaklaşık 70 kilometre boyunca Tel Aviv'den Kudüs'e yürüyen kitleler, demokrasiye aykırı olduğunu savundukları bu değişikliği durdurmak için "son şanslarını kullandıklarını" düşünüyor. 

Bu yürüyüşe katılanlardan 31 yaşındaki Navot Silberstein şu ifadeleri kullanıyor:

Biz bu ülkeyi Yahudiler için bir yer olsun diye kurduk. Şimdiyse Yahudi şeriatının diğer insanlara zorla uygulanması yönünde bir çaba görüyoruz. Hükümetin bizim üzerimizde çok fazla otorite kurduğu bir ülkede yaşamayacağız.

52 yaşındaki Tel Avivli müze küratörü Mira Lapidot da "Gerçekten bir yağma hissi yaşıyoruz. Sanki ülke onların ganimeti ve her şeyi alabilirler" diyor.

afp

Cumartesi onbinlerce gösterici dağları aşarak Kudüs'e yürüdü (AFP)


"Artık bu bir protesto hareketi değil, darbe"

Yargı düzenlemesini destekleyen sağcı ve aşırı sağcı gruplar da dün Tel Aviv'de toplandı. Yine onbinlerle ifade edilebilecek bu göstericiler hükümetin 120 kişilik parlamentodaki 64 milletvekiliyle sağladığı çoğunluğa işaretle "64 oy ikinci sınıf değil", "Halk sizinle, yasamayı tamamlayın" sloganları attı.

Hükümet destekçileri de muhalefetin sadece bir dizi seçimde değil, hem demografik hem de kültürel alanlarda kaybettiğini iddia ederek eski hegemonya yitirildiği için yenilginin kabullenilemediğini öne sürüyor. Halkın seçtiği liderlerin ülkeyi istediği gibi yönetememesine karşı çıkıyorlar. 

38 yaşındaki Kudüslü berber Rafi Şarbatov, "Demokrasi halkın yönetimi demek. Halk aptal ya da berbat diyebilirsiniz ama onlar Netanyahu önderliğindeki sağcı bir hükümeti seçti" diyor.

İşgal altındaki Batı Şeria'nın Beytullahim kentindeki Efrat adlı Yahudi yerleşim biriminde yaşayan 49 yaşındaki podcast sunucusu Avi Abelow da şöyle düşünüyor:

Artık bu bir protesto hareketi değil, darbe olarak adlandırılmalı. İsrail halkının ve ordusunun birliğini yok etmek istiyorlar, demokrasiyi mahvetmek istiyorlar ve bunu ellerindeki gücü kaybetmemek için yapıyorlar.

İki taraf arasında uzlaşma sağlamaya çalışan hukukçu Yedidia Stern, tasarı için "Bu, İsrail toplumunun farklı keismleri arasındaki derin güvensizliğin sembolü" diyor.

Ülkenin dindar milliyetçiler, ultra Ortodoks Yahudiler, seküler Yahudiler ve Araplardan oluşan dört gruba dayandığını söyleyen Stern, şimdi ilk ikisinin yönetimde olduğunu vurgulayarak şu ifadeleri kullanıyor:

Bu diğer kesimler için tehlike unsuru. Özgürlükçü ve seküler İsrailliler eskiden sahip olduğumuz dengenin sarsıldığını hissediyor.

reuters

Netanyahu'ya kalp pili takıldığı ve durumunun iyi olduğu açıklansa da Türkiye ziyareti geçirdiği ameliyat nedeniyle ertelendi (Reuters)


Aşkenazlar ve Mizrahiler: "Bu bir sınıf mücadelesi" mi?

Ülkedeki bölünmelerin bir başka boyutu daha var. İsrail'i ilk dönemlerinde kontrol edenler genelde Avrupa kökenli Aşkenaz Yahudileriydi. Ortadoğulu Mizrahi Yahudileri yıllarca ayrımcılığa uğradıktan sonra artık yönetimde daha fazla etkili oluyor. 

Yedek askerlerin hükümeti protestosunda başı çeken İsrail Hava Kuvvetleri ve Yüksek Mahkeme, Aşkenazların etkili olduğu kurumlar gibi görülüyor. 

Mizrahiler, Aşkenazların imtiyazlarını kaybettikleri için protesto düzenlediğini düşünüyor. Netanyahu'nın Aşkenaz olması, onlar için önemli bir sorun teşkil etmiyor.

Mizrahilerin çoğunlukta olduğu bir kentte yerel gazete çıkaran Herzl Ben-Asher, "Bu bir sınıf mücadelesi. İktidar ve yönetim üzerinde yaşanan bir kavgadan ibaret. O aristokrat sınıfı sokaklara döküldü" diyor. 

Önde gelen Mizrahi bir aktivist olan Itzik Zarka'nın protestoculara seslenirken Holokost'ta ölen Yahudilerin çoğunun Aşkenaz olmasına referansla "Sizi sürtükler, cehennemde yanın, keşke 6 milyon daha yansa" demesi bu tepkinin en uç örneklerinden biri. 

İsrail'de yılın gündemi: Tartışmalı yargı düzenlemesi

İsrail Adalet Bakanı Yariv Levin'in 5 Ocak'ta duyurduğu "yargı reformu" Yüksek Mahkeme'nin yetkilerini sınırlandırma ve iktidarın yargı atamalarında söz sahibi olması gibi değişiklikler de içeriyor. 

Başbakan Netanyahu, ülke çapında giderek artan kitlesel protestolara ve grevlere neden olan yargı düzenlemesini ertelediğini 27 Mart'ta açıklamış ancak 2023-2024 bütçesinin mayıs sonunda Meclis'ten geçmesinin ardından yargı düzenlemesini tekrar gündeme getireceklerini duyurmuştu.

Hükümet, muhalefetle müzakerelerin tıkanmasının ardından yargı düzenlemesi için yakın zamanda yeniden düğmeye basmıştı.

Netanyahu hükümeti, yargı düzenlemesi kapsamında Yüksek Mahkeme'nin hükümet üzerindeki denetimini kaldıracak yasa tasarısının 11 Temmuz’da birinci oylamadan geçmesinin ardından ikinci ve üçüncü oylama için 24 Temmuz'da Meclis'e getirileceğini açıklamıştı.

Hükümetin reformuna karşı çıkan, aralarında savaş pilotları, denizaltı subayları ve diğer elit birliklerin yer aldığı binlerce İsrailli, gönüllü yedek askerlik görevini bırakma kararı almıştı.

İsrail basını, yedek askerlerden gelen tepki üzerine Savunma Bakanı Gallant'ın, Yüksek Mahkeme'nin hükümet üzerindeki denetimini kaldıracak yasa tasarısının ertelenmesi için çalıştığını öne sürmüştü.

İsrail'de siyaset, ordu, güvenlik, ekonomi ve yargıda üst düzey görev yapmış pek çok isim, hükümetin yargı düzenlemesine karşı olduklarını açıklamıştı.

reuters

Netanyahu hükümetinin yargı düzenlemesi karşıtı protesto hareketi, yaklaşık 7 aydır gösterilerine devam ediyor (Reuters)


Biden'dan çağrı

Son olarak ABD Başkanı Joe Biden, Axios'a yaptığı özel açıklamada oylanmanın durdurulması çağrısında bulundu.

İsrail'in ABD’deki "dostları" açısından bakıldığında "mevcut yargı reformu önerisinin" ülkedeki ihtilafı daha da derinleştireceğinin düşünüldüğünü vurgulayan Biden, "İsrail'in şu anda karşı karşıya olduğu çeşitli tehditler ve zorluklar göz önüne alındığında, İsrailli liderlerin bunu aceleye getirmesi mantıklı değil, liderlerin odak noktası insanları bir araya getirmek ve uzlaşmayı sağlamak olmalıdır" ifadesini kullandı.

Axios'a konuşan iki kaynak, 17 Temmuz Pazartesi akşamı 4 aylık bir aranın ardından gerçekleştirdikleri telefon görüşmesinde, Biden'ın Netanyahu'yu tartışmalı "yargı reformu" için geniş bir uzlaşı zemini aramaya çağırdığını kaydetti.

Biden'ın, Netanyahu'nun İsrail'i götürdüğü nokta konusundaki endişelerinin pek çok Amerikan vatandaşı tarafından da paylaşıldığını kendisine ilettiği bildirildi.

Pentagon, İsrail ordusundaki "krizden" endişeli

Axios'a konuşan bir başka ABD'li yetkiliyse ABD Savunma Bakanlığının (Pentagon), İsrail ordusunun karşı karşıya olduğu "krizin" ülkenin caydırıcılık stratejisi üzerinde olumsuz etkileri olabileceğinden endişe duyduğunu ifade etti.

Yetkili ayrıca, İsrail'deki gerilimin, İran veya Hizbullah'ı bölgedeki tansiyonu yükseltebilecek "askeri provokasyonlara" teşvik edebileceğinden endişe duyulduğunu söyledi.

 

Independent Türkçe, New York Times, AA

DAHA FAZLA HABER OKU