Hard rock, heavy metal, folk, blues, rock 'n' roll ve hatta psikedelik...

En az iki kuşağa odasında hayali gitarlar çaldıran grubun adıydı Led Zeppelin.

The Who grubunun bateristi Keith Moon'un "Eğer siz bir grup kurarsanız kurşundan bir zeplin gibi yere çakılırsınız" taşlamasından hareketle bu adı vermişlerdi kendilerine.

Rock müziği etkileyip yön veren nadir müzik gruplarındandı.
 

 

Blues kökenli olmalarına rağmen, dönemdaşlarından daha sert ve ağır bir tarz benimseyen grup, ilk albümlerini Olympic Studios'ta sadece dokuz günde tamamlamıştı.

Her ne kadar Rolling Stone dergisi bu albümü "amatörce" ve "sıkıcı" olarak değerlendirse, New Musical Express ise onları "Bir grup müzikal sahtekar" diye nitelendirse de mayaları sağlamdı. 

Rock müziğin öncüleri

Şarkıların çoğu radyo yayını için tekli olarak yayınlanmaya uygun olmayan uzun eserlerden oluşuyordu.

Ama ilk albümleriyle hem İngiltere hem ABD'deki listelerde ilk 10'a girdiler. 

En beğenilenlerden biri olan üçüncü albümleri ise ABD listelerinde dört haftalık zirve yolculuğu ile başladığı macerasından, İngiltere listelerine paraşütle inerek platin albüm statüsüne ulaşmıştı. 

Albümün içindekiler kadar kapağı da dikkat çekici yaratıcılıktaydı.

 

Üstüne monte edilmiş döndürülebilen tekerlek sayesinde, küçük deliklerden farklı imgelere bakılabiliyordu.

Bu bir bakıma İngiliz kökenli rock grubunun bünyesinde barındırdığı çeşitliliğin de yansımasıydı.

Dördüncü albümde yer alan "Stairway to Heaven" şarkısıyla rock tarihinin en çok bilinen ve sevilen eserlerinden birine imza attılar.
 

 

Davullar hiç durmamacası dövülüyor, kimi zaman bir doğa felaketi yaşanmışçasına tüm grubun soundu kükrüyordu.

"Immigrant Song" ile İskandinav mitolojisine atıfta bulunup İngiltere'nin sömürgecilik tarihine ironik bir bakış açısı getirdiler. 

İngiltere ve dünyanın idamı konuştuğu 1970'te, aslında geleneksel bir İngiliz halk şarkısından ilham alan "Gallows Pole" ile idama karşı olduklarını anlattılar.

"When the Levee Breaks", Mississippi Nehri'nin taşmasıyla gelen felaketi ele alıyordu. 

Page ile Plant'in Fas gezilerinin etkisiyle ortaya çıkan muhteşem "Kashmir" şarkısı ise şüphesiz mistizmle egzotizmin el ele verdiği müzikal bir canavardı. 

Çeşitlilik ve yaratıcılık...

Sonuçta Led Zeppelin, dört virtüöz müzisyene sahipti.  

Ve müzik basını çok geçmeden onların melodik dehasından bahsetmeye başlayacaktı.

Her ne kadar o dehanın yanında çıktıkları turnelerde kadınlarla ilişkiye girmekten, aşırı uyuşturucu kullanımına, otel odalarının altını üstüne getirmekten, hayranlarını dövmeye ve hatta hayvanlara işkenceye etmeye kadar birçok iddia dolanmış durmuş olsa da...
 

 

Robert Plant'in etkileyici vokali, Jimmy Page'in şarkılarının açılışındaki ince notalarda gezinen yaratıcı gitar riffleri, John Paul Jones'un unutulmaz bas çizgileri ve John Bonham'ın muhteşem davul dolguları ve solo performaslarıyla hem güçlü hem estetik bir sound yaratmıştı Led Zeppelin...

Yıllar sonra müzik tarihçilerinin birleştiği en belirgin nokta, grup üyelerinin tümünün rock müziğinin sınırlarını zorlayıp kendi alanında yenilikçi, özgün ve ilham verici olduklarıydı.

Gerçekten de 1980'lerden itibaren Queen'den Aerosmith'e pek çok rock grubunu etkilemeyi başardılar. 

Soğuk Savaş'ın son demleri, buz pistinde son konser

Ama 1980'in bir başka anlamı da var.

Birkaç nesle belki hayali gitarlar değil ama 1969'da kaydedilen "Moby Dick" şarkısında olduğu gibi baget ve elleriyle hayallerin ötesinde davul soloları çaldıran, "Fool In The Rain" parçasında yaptığı gibi rock müziğin içine düdük ve samba ritmiyle Latin ezgileri katabilen John Bonham'ın hayatını kaybedip grubun dağılması gibi...

 

Hatta bugün bir tavşanın ömrüyle eş değer 12 yıla; 300 milyondan fazla albüm satışı, onlarca albüm sığdıran rock müzik endüstrisinin metamorfozcusu Led Zeppelin'in son konserine çıktığı günün 43. yıl dönümü... 

İngiliz grup 7 Temmuz 1980'de, 1945'ten beri iki ayrı devlet olarak varlığı sürdüren Helmut Schmidt liderliğindeki Batı Almanya'daydı.

Soğuk Savaş'ın son demlerinin yaşandığı, Berlin'deki buz hokeyi salonu Eissporthalle'de sahneye çıkacaklardı.

17 Haziran 1980'de Dortmund'da başladıkları turnenin artık son ayağıydı.

Bu, grup tarafından bir yıl önce Birleşik Krallık'taki Knebworth'daki gösterilerinden bu yana gerçekleştirdikleri ilk konser serisiydi. 

 

Aslında 1980'lerin başından itibaren birçok sorunla mücadele halindeydi Led Zeppelin. 

Jimmy Page, o dönemde grubu belirsiz yöne götüren bir bağımlılıkla mücadele ediyordu.

Robert Plant, ABD'de turneye çıkmak istemiyordu. 

İngiltere'de maruz kaldıkları olumsuz basın ilgisini kaçınmak niyetindeydi. 

Led Zeppelin menajeri Peter Grant ise grubun ilgisini diri tutmak ve kendilerinde ABD'de turne yapma isteğini uyandırmak için kısa bir Avrupa turu düzenlemeye karar vermişti.

Dortmun'un ardından Batı Almanya'nın birkaç şehrinde daha çaldılar, arada Hollanda, Belçika ve Avusturya'ya uğradılar. 

26 Haziran'daki Viyana konserinde sırasında Jimmy Page'in yüzüne bir havai fişek isabet edince gösteri "White Summer" şarkısının ortasında kesiliverdi.
 

 

Organizatör sahneye çıkıp seyirciyle konuştu, sorun çözüldü, Led Zeppelin "Kashmir" ve diğer şarkıları çalmak üzere geri döndü. 

Turnenin 27 Haziran'daki Nürnberg gösterisi ise işlerin hala yolunda gitmediğinin kanıtı gibiydi.

Üçüncü şarkının ardından davulcu John Bonham'ın sahnede bayılmasıyla konser yarıda kalmıştı.

 

Hemen hastaneye kaldırılan Bonham'ın sorununun alkol ve uyuşturucudan kaynaklandığına dair medyadaki haberler artmıştı. 

Ancak Led Zeppelin, asıl sorunun davulcularının sadece fazla yemek yemesinden kaynaklandığını öne sürdü.

Hatta Bonham'ın mide rahatsızlığını gidermek için çok fazla muz yediği, bundan dolayı hastanelik olduğu bile iddia edildi.

Sağlık raporuna gıda zehirlenmesi geçirdiği notu düşülse bile gerçek şu ki; Bonham'ın sahnede öylece devrilmesini sağlayan etken "fazla potasyum" yüklemesi filan değildi.

Yine de henüz farkında olmadan son konserleri için 7 Temmuz'da Berlin'deki o sahneye çıktılar.

Klasikleşmiş "Black Dog", "In The Evening", "Rain Song", "All My Love", "Since I've Been Loving You", "Stairway to Heaven", "Rock and Roll" parçalarını çaldılar.

Gösteriyi ise "Whole Lotta Love" ile noktaladılar.

Zamanın ötesine uzanan "Whole Lotta Love" yıllar boyu İngiliz TV programı Top Of The Pops'un jenerik müziği olmuş, rock klasikleri arasına girmişti. 

Hatta artık klişeliği de aşıp, müzik lügatinin önemli bir eseri olarak hayranlarının gözünde kutsallık mertebesine erişmişti.

7 Temmuz 1980'deki konserin sonunda, albümdeki süresi 5 dakika 33 saniye olan şarkıyı 17 dakikalık bir rock destanına dönüştürerek çaldı Led Zeppelin.

 

Şarkı uzadıkça uzadı; blues, rock'n'roll ve psikedelik unsurlar harmanlandı. 

Jimmy Page gitar virtüözlüğünü, Robert Plant vokal yeteneğini, John Paul Jones bastaki ustalığını ve John Bonham ise davul şovunu sergiledi.
 

Led Zeppelin, giderayak yaratıcılığı ve yenilikçiliğini bir anka kuşu gibi kanatlandırmıştı. 

Hatta "Whole Lotta Love" şarkısının orta yerine bir "theremin" bölümü eklemişlerdi.

Kuşkusuz bu satırların yazarı dahil okuyucuların bir kısmı theremin nedir diye sorabilir, merak edebilir.

1920'de Rus fizikçi Theremin'in icat ettiği, korku ve bilim-kurgu filmlerinden fırlama bu elektronik müzik aletini, o yıllarda Beach Boys, Rolling Stones, Led Zeppelin ve The Lothars dışında hiçbir grubun kullanmadığını düşünecek olursak bu merak yerinde gibi görünüyor. 

İki anten arasındaki elektrik alanını el hareketleriyle değiştirip çeşitli ses efektleri yaratarak sundukları o günlerin deneysel müzik ziyafeti, Berlin'deki son konseri izleyenleri mest etmişti.

Haliyle bu performans, Led Zeppelin'in son konseri olduğu için de tarihi bir öneme sahip olacaktı.

Zeplin tepeye çıkıp düşüşe geçiyor

Led Zeppelin, canlı performans sergilemesinden neredeyse bir yıl sonra, "Tur Over Europe 1980" kapsamında sihri geri getirmişti.

Menajerlerinin taktiği tuttu, 1980 sonbaharında başka bir turneye, bu kez ABD'ye doğru yola koyulmayı kabul ettiler.

İki günden fazla aralıksız gösteri olmaması, Superdome adı verilen dev stadyumda çalmamaları şartıyla...

Şartlar kabul edildi, hemen tur takvimi düzenlendi ve 1980'in ekim ve kasım ayları için neredeyse 20 ayrı etkinlik planlandı.

 

Led Zeppelin heyecanına yeniden kavuşmuştu.

John Paul Jones, o günlerde grubun adeta yeniden doğduğunu söylüyordu.

Eylül'de provalara başlandı.

Ancak bu yeniden doğuş belli ki, grubun davulcusu John Bonham'a sirayet etmemişti.

İlk provoya gidiklerinde Plant'e "Bateri çalmaktan bıktım. Herkes benden daha iyi çalıyor. Sana söyleyeyim, provaya vardığımızda, sen bateri çal, ben şarkı söyleyeyim" demesi gruptaki enerjinin sinerjiye dönüşemeyeceğinin tezahürüydü.

Ancak dedik ya; 1980'in bir başka anlamı daha vardı Led Zeppelin için...

Prova günü 12 saatte üç şişe vodka içen John Bonham, stüdyodan ayrılıp Jimmy Page'in evinde kendini yatağa attı.

Ve ertesi sabah, 24 Eylül 1980'de arkadaşları onu uyandırmaya çalıştıklarında tepki vermedi. 

John Bonham, kusmuğunda boğulmuştu.

Henüz 32 yaşındayken öldüğünde, rock tarihinin en büyük ve en etkili bateristlerinden biri olarak kabul ediliyordu. 

Yıllar sonra ilk albümleri için "Bir cacık olmaz" diyen Rolling Stone dergisinin anketinde tüm zamanların en iyi davulcusu seçilecekti Bonham.

Led Zeppelin bu vedadan birkaç ay sonra, 4 Aralık 1980'de dağıldıklarını ilan etti. 

 

Başka bir davulcuyla çalışmayacaklardı. 

John Bonham'ın ölümü, Rock and Roll Hall of Fame'in sayılı gruplarından Led Zeppelin'in de sonu oldu.

Kurşundan zeplin yere çakılmıştı.

Bonham olmadan üç kez daha bir araya geldiler. 

1985'te Live Aid, 1988'de Atlantic Records'ın 40. yıl dönümü için ve son kez 2007'de yalnızca tek bir kez gerçekleşen Londra konseri için... 

Jimmy Page, 1985'teki Bonham'sız çıktıkları ilk konser öncesi yaşadığı prova deneyimini şöyle anlatıyor:

İki saatlik provamız vardı, hatta o kadar bile değildi ve davulcu Rock and Roll’un başlangıcını bir türlü yapamadı. Gerçekten başımız beladaydı, bu çok akıllıca değildi”

Page'in bahsettiği talihsiz davulcu mu?

Phil Collins'ten başkası değildi.

 

Kaynakça:

Rolling Stone Readers Pick the Best Drummers of All Time - Rolling Stone

The Top 10 greatest Led Zeppelin John Bonham songs, Louder

John Bonham ~ Over The Top! LIVE Seattle 77 - YouTubem

Led Zeppelin's Robert Plant Slams A Famous Rapper For Political Reason - Metalhead Zone

Jimmy Page and Robert Plant on Tibet House Benefit Concert - YouTube

10 Bands Influenced by Led Zeppelin That You Need to Hear - Ultimate Classic Rock

Led Zeppelin reunions - Wikipedia

https://www.songfacts.com/facts/led-zeppelin/gallows-pole

https://www.express.co.uk/entertainment/music/1339718/john-bonham-dead-how-did-led-zeppelin-drummer-john-bonham-die-last-words

https://faroutmagazine.co.uk/five-greatest-theremin-songs/

https://ultimateclassicrock.com/led-zeppelin-last-concert/ 

https://ultimateclassicrock.com/john-bonham-collapses-nuremburg-1980/

https://forums.ledzeppelin.com/topic/23535-what-is-the-real-meaning-of-the-name-led-zeppelin/.

https://www.britannica.com/topic/Led-Zeppelin

https://societyofrock.com/why-the-influence-of-led-zeppelin-was-crucial-for-rock-n-roll/

https://www.loudersound.com/features/the-complicated-journey-towards-legend-of-led-zeppelins-whole-lotta-love

https://www.allmusic.com/album/how-the-west-was-won-mw0000392033

https://en.wikipedia.org/wiki/John_Bonham

https://www.express.co.uk/entertainment/music/1339718/john-bonham-dead-how-did-led-zeppelin-drummer-john-bonham-die-last-words

https://www.loudersound.com/features/the-story-of-john-bonham

https://www.loudersound.com/features/the-complicated-journey-towards-legend-of-led-zeppelins-whole-lotta-love