İsrail ile Ortadoğu ülkeleri arasındaki ticaret ve turizmde canlanma

BAE'den İsrail'e yapılan ithalatta 8,3 milyar dolar ile Ortadoğu'da yıllardır kaydedilmeyen en yüksek orana ulaşıldı

BAE'nin İsrail'e ihracatının yüzde 82'si, diğer ülkelerden ithal edilen malların yeniden ihracatından oluşuyor / Fotoğraf: AFP

Son iki yıla dek, ticaret ve turizmde İsrail'e ihracat yapan ülkelerin başında Türkiye geliyordu. Ancak bu durum, İbrahim Anlaşmaları ile birlikte ciddi derecede geriledi.

Birleşik Arap Emirlikleri'nden (BAE) İsrail'e yapılan ithalatta 8,3 milyar dolar ile Orta Doğu'da yıllardır kaydedilmeyen en yüksek orana ulaşıldı.

Aynı durum İsraillilerin Körfez ülkelerine yönelik turizm hareketliliği için de geçerli.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Bölgedeki güvenlik durumuna ve Ankara ile Tel Aviv arasındaki ilişkilerde uzun yıllardır devam eden krize rağmen ticari ve ekonomik ilişkiler sürdü.

Ancak İsraillilere göre bu gerileme, yalnızca iki ülke arasındaki ilişkilerdeki gerilimden değil, İsrail'in yüzünü BAE'ye dönmesinden de kaynaklanıyor.

Taraflar arasındaki hayati unsurlardan biri de turizm. İsrailli turistler, başta Türkiye, Mısır ve BAE olmak üzere bölge ülkelerine seyahatte bulunuyor. Bölge ülkelerine seyahat eden İsraillilerin sayısı 2022'de 1,8 milyonu aşmıştı.


Bölgesel ticaret merkezi

İsrail Bankası'nın yayınladığı bir rapora göre, Avrupa, Afrika ve Güneydoğu Asya arasındaki deniz ve hava yolları üzerinde yer alan BAE, önemli bir bölgesel ticaret merkezi sayılıyor.

Büyük ölçekte uluslararası ticaret için modern lojistik ve finansal altyapı sağlar.

BAE ihracatının yaklaşık üçte ikisi (yakıt hariç olmak üzere) diğer ülkelerden ithal edilen malların yeniden ihracatından oluşuyor. Bu durum bilhassa BAE'den İsrail'e yapılan ihracatta belirgin olarak görülüyor.

Söz konusu rapora göre, Ocak 2022 ve Eylül 2022 tarihleri arasında BAE'nin İsrail'e yaptığı ihracatın yüzde 82'si, diğer ülkelerden ithal edilen ürünlerin ihracatından oluşuyor.

İsraillilere göre bu veriler, üretici ülkeler yerine BAE'den ürün ithalatının, ithalat sürecindeki verimliliğe katkıda bulunduğuna, sigorta ve nakliye dahil olmak üzere maliyeti düşürdüğüne işaret ediyor. 

Rapor, BAE'den İsrail'e yapılan ithalat hacminin önümüzdeki yıllarda devam edeceği beklentisine değiniyor.

İbrahim Anlaşmaları imzalandığından bu yana artan ithalat hacmi, İsraillilerin beklemediği bir ivmeye tanıklık etmiş, resmi ithalatın değeri 2022'de yaklaşık 1,9 milyar dolara ulaşmıştı.

Raporda aynı zamanda, "İsrail'in BAE'den ithalatı iki katına çıksa dahi, yine de İsrail'in toplam ithalatının küçük bir yüzdesini, BAE ihracatının da küçük bir yüzdesini teşkil ediyor" ifadelerine yer verildi. 

Turizmde ise benzeri görülmemiş oranlar kaydediliyor. Söz konusu raporda, "BAE'ye ve oradan Doğu Asya'ya seyahat edenlerin sayısında hızlı artış kaydedilirken, Ürdün'e ve oradan Doğu'ya seyahat edenlerin sayısı ise 2019 ile 2022 yılları arasında keskin bir düşüşe tanıklık etti. Bölge ülkelerine yapılan uçuşlardaki yolcu sayısı 2022'de yaklaşık 3,9 milyon yolcuya ulaştı. 2023'ün başlarında İsrail havayolları yüzünü Türkiye'ye döndü. Suudi Arabistan ve Umman üzerinden doğuya uçmaya başlandı. Neticede Asya'ya yönelik güzergahlar büyük ölçüde kısaltıldı. İsrail'in bölge ülkeleriyle havacılık ilişkilerini pekiştirmesi, İsrail şirketlerinin doğrudan doğuya uçuşlarına imkan sağlanması, sadece bölge ekonomileri ile değil, Güneydoğu Asya ile turizm ve hava taşımacılığının gelişimine de yardımcı olması bekleniyor" ifadelerine yer verildi. 
 


Türkiye ve Mısır

Verilere bakıldığında, Türkiye'den (satın alım ülkesi olarak) yapılan ithalatın değeri yaklaşık yüzde 60 artışla yaklaşık 5,7 milyar dolara ulaştı.

2019 ve 2021 yılları arasında İsrail, diğer ticaret ortakları aracılığıyla yıllık en az 800 milyon dolar değerinde Türk ürünleri (üretim ülkesi olarak) ithal etti.

Türkiye'den yapılan ithalattaki en büyük artış, üretim girdileri ithalatında gerçekleşti; İsrail'e yapılan toplam girdi ithalatındaki payı, geçtiğimiz 10 yıl içerisinde yüzde 4 iken 2020 ile 2021 arasında yaklaşık yüzde 9'a yükseldi.

Genel olarak bakıldığında, Türkiye'den üretim girdileri ithalatı 2020-2022 yılları arasında artış kaydetti.

Son iki yıl içerisinde küresel tedarik zincirleri üzerindeki artan baskı neticesinde İsrail'e yapılan toplam üretim ithalatında sembolik ve gerçek bir artış kaydedildi. 

Türkiye'den İsrail'e ithal edilen malların ağırlıklı olarak metal, makine, plastik, çimento ürünleri, tekstil ve taşıtlardan oluştuğu biliniyor. 

Verilere bakıldığında, İsrail'in Ürdün'e gaz ihracatı 2020'de 2,1 metreküp ile temsil edilir iken 2022'de bu rakam 2,9'e yükseldi. Mısır'a gaz ihracatı 2020'de yaklaşık 2,2 metreküpten 2022'de 6,3 metreküpe çıktı. 

İsrailliler, gaz altyapısının pekiştirilmesi ve iyileştirilmesi nedeniyle bu ülkelere gaz ihracatı hacminin artmaya devam edeceği beklentisinde.

Zira Mısır ve Ürdün'e yapılan gaz ihracatı, İsrail'in karasularından elde edilen toplam gaz üretiminin yaklaşık yüzde 45'ini oluşturuyor. 

Mısır'ın İsrail'den ithal ettiği gazın bir kısmı burada sıvılaştırılarak Avrupa'ya ihraç ediliyor. Temmuz 2022'de Kahire, Avrupa Birliği (AB) ve Tel Aviv arasında bir mutabakat zaptı imzalanmış, böylece İsrail'in Mısır'daki sıvılaştırma tesisleri aracılığıyla Avrupa'ya gaz ihracatı artmıştı. 


Ürdün ile su alışverişi

1994'te imzalanan İsrail-Ürdün Barış Antlaşması mucibince İsrail Ürdün'e su satıyor.

Anlaşma kapsamında İsrail, sübvansiyonlu fiyatlar ile Ürdün'e 50 milyon metreküp su satmayı taahhüt etmişti. Ekim 2021'de Amman ve Tel Aviv, üç yıl süreyle 50 milyon metreküp daha su satılması yönünde bir anlaşma imzaladı.

İsrail, Ürdün ve BAE, 2021 ve 2022 yıllarında, Prosperity Blue ve Prosperity Green projeleri ile anlaşma masasına oturdu.

Bu projeler kapsamında, İsrail'den Ürdün'e 200 milyon metreküp su satışı gerçekleştirilmesi, Ürdün'den İsrail'e elektrik ithalatının 600 MW kapasiteli olacak şekilde pekiştirilmesi kararlaştırıldı. 

İsrail Bankası'nın yayınladığı söz konusu raporda, "Yılda yaklaşık 1 milyar metreküp su tüketen ve nüfus artışıyla birlikte nüfusuna sunulan su miktarı azalan Ürdün için İsrail'den su ithal etmek giderek daha önemli hale geliyor" ifadelerine yer verildi. 

Nitekim bu hususlardaki ilişkilerin düzeldiği görülüyor. Ancak İsrail ile bölge ülkeleri arasında, başta yüksek teknoloji olmak üzere hizmet ihracatı açısından kapsamlı bir ticaret olduğuna dair gösterge bulunmuyor. 

Raporda ayrıca, "BAE ile ve BAE üzerinden ürün ticaretindeki gelişmenin, uluslararası ticaretle ilgili ulaşım hizmetleri ve finansal hizmetler ticaretini artırması bekleniyor" dedi.
 

DAHA FAZLA HABER OKU