Nasıl oldu da Ukrayna "hilafetten" kaçan IŞİD liderlerinin yuvası haline geldi?

Ukraynalı yetkililer geçen hafta Kiev'de CIA'yle yapılan ortak operasyonda üst düzey bir IŞİD komutanını tutukladıklarını duyurdu. Görünüşe göre söz konusu kişi Ukrayna'yı mesken tutan birçok IŞİD komutanından biri

Üst düzey IŞİD komutanı El Bara Şişhani geçen cuma günü Kiev'de mahkemede görüntülenene kadar ölü kabul ediliyordu (SBU - Ukrayna Gizli Servisi)

Radikal terör söz konusu olduğunda El Bara Şişhani'nin bir ünü vardı.

IŞİD'in savaş bakanı yardımcısı ve "özel harekat" ve gözetimden sorumlu birliğin başı olduğu anlaşılan Gürcistan doğumlu komutanın her yerde eli olduğu iddia edildi: "kafirlerin" infazı, halkın önünde kafa kesme, yabancı ülkelerde terör operasyonları.

Ayrıca geçen cumaya kadar ölü olduğuna dair de bir üne sahipti.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

El Bara Şişhani'nin dramatik bir şekilde Kiev'deki mahkemenin sanık koltuğunda yeniden ortaya çıkması sadece ne kadar canlı olduğu gerçeğiyle şok edici değildi.

Mucizevi dirilişindeki detaylar ortaya çıktıkça (Suriye'de ölümcül olduğu iddia edilen hava saldırısını nasıl atlattığı, sonrasında nasıl sahte pasaportla Türkiye'ye ve oradan Ukrayna'ya seyahat edip iki yıl boyunca sorunsuz yaşadığı) Kiev'in ülkeye yerleşen teröristlerle başa çıkma becerisi ve istekliliğiyle ilgili birçok soru baş gösterdi.

Ukrayna'nın kesinlikle güvenilmez istihbarat teşkilatı SBU'ya göre El Bara Şişhani, Kiev'den IŞİD terör operasyonlarını düzenlemeye bile devam etti.

Cezar Tokhosaşvili adıyla doğan El Bara Şişhani, kuzey Gürcistan'ın Pankisi Vadisi'nden gelen birkaç IŞİD komutanından biri.

Dağlık yörenin tarihi, sınırın Rusya tarafında, 60 kilometre kuzeyde bulunan Çeçenistan'la yakından bağlantılı. Pankisi'de yaşayan 10 bin sakinin çoğu birkaç Çeçen boyuna dahil, orada yaşanan anlaşmazlıklar sonrası bölgeye birkaç yüz mülteci taşındı. "Şişhani", "Çeçen" kelimesinin Arapça karşılığı.

Yakın zamanda bu vadi Irak ve Suriye'deki savaşla ilişkilendirildi. Çeşitli tahminlere göre 50 ila 200 arası genç erkek vadiyi 2012-15 arasında savaşmak için terk etti. Çoğu Beşar Esad'a karşı savaşan Özgür Suriye Ordusu'na katıldı. Bazılarının sonu IŞİD oldu.

Pankisi'den yerel gazeteci Sulkhan Bordzikashvili'ye göre Suriye'yle olan çok sayıda bağlantı, vadideki herkesin El Bara Şişhani'nin terör kariyeri hakkındaki her şeyi bildiği anlamına geliyor.

2012'de Batı Suriye'deki Lazkiye'ye kaçarken ve sonra 2015'te IŞİD'e katılırken onu takip etmişlerdi. Bazıları onaylamıştı. Diğerleriyse karşı çıkmıştı.

El Bara Şişhani'nin IŞİD'e geçmesinde bölgeden bir başka erkeğin, "Tek kollu Ahmet" diye de bilinen tek kolu ve tek bacağı olan Ahmet Çatayev'in önemli bir rol oynadığı da herkesçe bilinen bir sırdı.

Çatayev daha sonra haziran 2016'daki İstanbul'daki havaalanı saldırısındaki intihar bombacılarını koordine etmekle suçlanmıştı. Olayla ilişkisi kesin şekilde onaylanmadı, buna rağmen Çatayev 2017'de Gürcistan'ın başkenti Tiblis'teki bir polis baskını esnasında kendini havaya uçurdu.

Bordzikaşvili'ye göre El Bara Şişhani'nin Çatayev kadar ölü olmadığını keşfedince tüm vadi halkı şaşkınlığa uğradı.

The Independent'a konuşan gazeteci "Belki yakın arkadaşları Ukrayna'da olduğunu biliyordu ama anladığım kadarıyla ailesi bilmiyordu" dedi. "Bu tip kişiler herkesten saklanıyor ve artık eve dönüp de hapsi boylamamak epey zor."

Önceden militanların eve çok daha kolay şekilde döndükleri kesinlikle doğru.

Örneğin 2013'te Çatayev, Interpol'ün yakalama emri olmasına rağmen Pankisi'ye geri dönebilmişti.

Ve bir kez daha Ukrayna bunu nasıl yaptığını anlamanın anahtarı.
 


Gelecekte IŞİD komutanı olacak Çatayev orada üç yıl önce ortaya çıkmış ve Batı Ukrayna'daki kırsal Uzhgorod şehrinde tutuklanmıştı. Olayı araştıran Kiev merkezli gazeteci Katerina Sergatskova, Karpat Dağları'nda tam anlamıyla ne yaptığının belirsiz olduğunu söyledi. O dönemki yol arkadaşlarının çoğu öldüğü için cevap almak zor.

Bu davadan sorumlu kişi Kiev'de dönemin içişleri bakanı olan Yuriy Lutsenko'ydu. Donald Trump'ın şu anki Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy'le ilişkisini araştıran Kongre'deki azil skandalının merkezinde "kendine hizmet eden ve yozlaşmış" savcı olarak daha sonra ün kazandı.

Lutşenko'ya göre Çatayev gözaltına alınmış, Moskova'nın suçlu iade talebi için bekletiliyordu. Polis hesabında bomba yapım talimatları ve cep telefonunda ceset fotoğrafları buldu. Buna rağmen Çatayev asla Rusya'ya iade edilmedi ve bunun yerine Gürcistan'a evine gitmesine izin verilmesine olası bir rüşvetin sebep olduğu iddia edildi.

Lutşenko yorum yapması istendiğinde cevap vermedi.

Ukraynalı makamlar uzun zamandır hukuk sistemindeki boşluklara göz yumuyor. Britanyalı eski istihbarat ajanı Philip Ingram'a göre genelde bu durumdan sahte kimlik satarak ve kaçakçılık yaparak geçinen organize suç örgütleri faydalanıyor. Ancak yönetimin ihmalkarlığı uluslararası terörizme karşı da bariz bir güvenlik açığı yarattı.

Ingram "Bu Kiev'in üzerine gitmekle pek de ilgilenmediği bir güvenlik açığı" dedi.

Kiev'in sahte pasaport ticaretini durdurmaktaki yetersizliği konusunda ABD özellikle  hayal kırıklığına uğradı. Trump'ın azil soruşturması esnasında Dışişleri Bakanlığı yetkilisi George Kent 2017'de ABD büyükelçiliğiyle Ukraynalı otoriteler arasında yaşanan büyük ihtilafı ortaya çıkardı. Kent o zaman büyükelçi yardımcısıydı.

Daha o sıralarda başsavcılığa terfi eden Lutşenko bir kez daha fırtınanın merkezindeki isimdi. Kent, Lutşenko'yu sahte pasaport işine sızan yolsuzluk karşıtı birimin gizli ajanının maskesini düşürmekle suçlamıştı. Bunu Lutşenko'nun yozlaşmış çıkarıyla çelişen yolsuzluk karşıtı kuruluşları destekleyen ABD büyükelçiliğinden intikam almak için yaptığını iddia etmişti.

Sahte pasaport edinmek bir noktada fazlasıyla kolay ve ucuz bir işti. 2015'te biyometrik pasaportların uygulamaya sokulması Ukrayna'da yasadışı iş yürüten aktörlerin sayısını azaltmıştı. Ancak hala birkaç şirket karanlık ağlarda faaliyet göstermeye devam ediyor, temiz bir pasaport 5 bin dolar (yaklaşık 28 bin TL) civarına mal oluyor.

The Independent en az bir örnekte eski bir militanın bu şekilde biyometrik pasaport edindiğini öğrendi.

Bu, Ukrayna'nın artık birçok AB ülkesine vizesiz seyahatten yararlanabildiği düşünüldüğünde Avrupa güvenliği için açık bir önem taşıyor. Sahte pasaportlar kolayca ayırt edilebiliyor olsa da sahte kimlikler için çıkartılmış gerçek pasaportlar anlaşılamıyor. Ingram, "Onaylı bir pasaport yetkilisi tarafından düzenlenen belgelere güvenebilmemiz gerekir" diyor.

Harvard Üniversitesi'nde misafir araştırmacı olarak çalışan cihat uzmanı Vera Mironova, göze batmayacakları yerler arayan post-Sovyet ülkelerinden binlerce İslamcı militan için bunların hiçbirinin mesele olmadığını söylüyor.

Ukrayna rekabet karşısında da birçok avantaj sunuyor: ortak Rus dili, savaşın yarattığı kaos, yerel güvenlik hizmetlerindeki amatörlük ve Rusya gibi ülkelere iade edilme riskinin düşüklüğü.

Mironova "yüzlerce" eski IŞİD savaşçısının Ukrayna'ya kaçtığını tahmin ediyor. Ancak ona göre temel sorun rakamlar değil.

Ukrayna'da kümelenen teröristler doğası gereği "kendini seçen" elitler:

"Bu rastgele bir ayrılma değil. Daha alt düzey olanlar Türkiye'ye varınca duruyor. Ne de olsa Ukrayna'ya geçmek birden fazla kademesi olan bir operasyon. Oraya gidenler daha tehlikeli olanlar."

Mironova Ukrayna'ya vardıktan sonra militanların yetkililerle nadiren sorun yaşadığını söyledi.

"Kaynaklarımdan bazıları 2015'ten beri Ukrayna'da ve devlet bürokrasisinde işleri olduğunda bile sorun yaşamadılar" diye konuştu. "Sakin bir yaşamın keyfini sürüyorlar."

Görünüşe göre önemli IŞİD liderlerinden El Bara Şişhani neredeyse iki yıldır bunu yapıyordu. Ukraynalı yetkililer 15 Kasım'daki tutuklamadan sonra ne kadar süredir ondan haberdar olduklarını açığa vurmadı. Bir SBU basın bildirisine göre CIA ve Gürcistan İçişleri Bakanlığı bu tarihten iki ay önce operasyona katıldı. Şişhani'yi neden daha önce tutuklamadıkları belirsizliğini koruyor.

Konuyu geçen yıl Ukrayna basınında neredeyse tek başına gündeme getiren Sergatskova, yetkililerin meseleye garip biçimde kayıtsız kaldığını söyledi.

"Ne zaman konu hakkında yazsam hükümet yetkilileri beni sorun icat etmekle suçladı" diyor. "Ama İslam Devleti'nin üst düzey komutanlarından birinin burada, burnumuzun dibinde Kiev'de tutuklanması dünyadaki en tehlikeli insanlardan bazılarının Ukrayna'yı güvenli yer olarak gördüklerini kesin olarak gösteriyor. Polis, mahkemeler, savcılar tüm devlet kurumlarında yolsuzluk kötüye kullanıma kapı açıyor."

The Independent iletişime geçtiğinde SBU, Ukrayna'nın uluslararası teröristlere herhangi bir şekilde konukseverlik yaptığı iddialarını reddetti.

Sözcü Elena Gitlyanska "Böyle bir hükme varmak tamamen yanlış olur" dedi.

"Bugün yetkililerden saklanmaya çalışan kişilerin içinde yer aldığı birkaç münferit dosyadan bahsediyoruz. Ama biz hepsini buluyor ve sınır dışı ediyoruz."

Hem Sergatskova hem de Mironova görüştükleri militanların en azından kısa vadede Ukrayna için önemli bir terör tehdidi oluşturmadıkları konusunda hemfikir. Evde sorun yaratmanın çıkarlarına olmayacağını ileri sürüyorlar.

Kiev daha fazla tutuklama yapmaya karar verirse bu değişebilir.

Mironova "Birçoğunun Uber şoförlüğü gibi normal hayatlar yaşadığını biliyorum" dedi.

"Kendi evlerine pislemeyecekler. Ancak köşeye sıkıştırılırlarsa, tutuklanacaklarından korkarlarsa işte o zaman çok büyük bir problemimiz var."

 


*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

https://www.independent.co.uk/news/world/europe

Independent Türkçe için çeviren: Ata Türkoğlu

Bu makale kaynağından aslına sadık kalınarak çevrilmiştir. İfade edilen görüşler Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

© The Independent

DAHA FAZLA HABER OKU