Kurtuluş Savaşı'nın en netameli günlerinde beklenmeyen bir haber işgal altındaki İstanbul'da ve vatan müdafaası veren Ankara'da hareketliliğe neden olacaktı.

1921 yılında El Cezire hattında İngilizlere başkaldıran Kürt ve Arap aşiretler bir krallık kurduklarını ilan etti.

Bu krallığın başına ise bir Osmanoğlu üyesi Şehzade Burhaneddin getirildi.
 

 

Devlet-i İslamiye olarak kurulan bu devletin başına getirilen isim herhangi bir şehzade değil, Sultan Abdulhamid'in mahdumuydu.

Abdulhamid, bölgede Kürtler ve Araplar için özel bir anlam taşıyordu. Öyle ki Kürtler kendisini "Bave Kurda" yani Kürtlerin babası olarak kabul ediyordu. 

33 yıllık uzun iktidarında Sultan II. Abdulhamid'e yöneltilen eleştirilerden birisi de "Devleti Kürtleştirmesi" idi.

Osmanlı'nın 18 eyaletinden birisi olan Kürdistan'da yaşayan Kürtler o günlerde gruplar halinde payitahta akın ediyordu.

Muhtelif kaynaklara göre çok geçmeden İstanbul'daki Kürt nüfusu 5 ila 30 bin arasına ulaşmıştı.

Sultan Abdulhamid, Kürdistan'dan gelen gençleri okutuyor, askere alıyor; hatta her Ramazan'da bir akşam iftarını mutlaka bu genç ve talebe Kürtlerle açıyordu.

Bölgede kurduğu Hamidiye Alayları ve İstanbul Kabataş'ta açtığı Mekteb-i Aşiret-i Hümayun ile Sultan Abdulhamid, Osmanlı sultanları arasında Kürtlere en büyük iltifatı gösteren padişahtı.

Sultan Hamid'in Kürtleri bu denli koruyup gözetmesi kısa sürede İstanbul siyasetinde dedikoduları da beraberinde getirdi.

Bu söylentiler Sultan Abdulhamid'in kulağına kadar çalındığında eleştirilere şöyle cevap verecekti;

Kürt ağalarından bazılarının çocuklarını, İstanbul'a getirip yerleştirdiğim için de tenkit edildiğimi biliyorum. Senelerdir Hıristiyan Ermeniler nazır mevkilerini işgal etmişlerdir. Bundan sonra da kendi dinimizden olan Kürtleri kendimize yakınlaştırmakta ne gibi bir zarar olabilir?

(Alakom, Eski İstanbul Kürtleri)
 

 

Kürtler babaları kabul ettikleri Sultan Abdulhamid'e tahttan indirileceği son saate kadar sadakatini sürdürdü. 

Abdulhamid'in halifelik makamını kullanarak sıkı sıkıya imparatorluğa bağladığı Kürtler, ikinci bir Balkanlar trajedisinin Doğu Anadolu'da yaşanmasına müsaade etmedi ve Rusların bölgeye inmesine karşı etten bir duvar oldu. 

1921 yılında, Abdulhamid hayatını yaklaşık 3 sene önce kaybetmiş olmasına rağmen bilhassa Kürtler, onun hatırasına karşı kadirşinaslığı göstermekten geri durmamış ve oğlunu Kral olarak tanımıştı.

Lakin işgal altında bir kentten şehzadenin kalkıp da İngiliz aleyhtarı bir krallığın başına geçmesi mümkün değildi.

İşte burada devreye giren kişi ise Mustafa Kemal Atatürk olacaktı.

Atatürk, her şeyden evvel bir Osmanlı paşasıydı. Ufku bugün birilerinin tahayyül ettiği gibi dar sınırlarla çizilmemişti.

Zaten ilerleyen yıllarda Halep ve Hatay konusundaki ısrarcı tavrı da bunun bir yansıması olarak kendisini gösterecekti.

Mustafa Kemal Paşa için Trablusgarp'ta dövüşmek de hudut ve vatan savunmasıydı Irak'ta bulunmak da. 

Elbette muarızlarına göre gerçekçiydi. 

Umudun tükendiği yerde çekiliyor; topyekûn bir felaketle sonuçlanacak bir maceraya girişmiyor olsa da bu topraklara Arapın beldesi veya Kürtün yurdu nazarıyla bakmıyordu.

Tüm refleksleriyle bir Osmanlı'ydı; fakat hadiseler gömlek değiştireceği zaman durmak zorunda olduğu yeri vatanın çıkarlarına göre tayin ediyordu.

İşte 1921 yılındaki hadisede bu tespitin mücessem bir örneğiydi.

İstanbul, işgal altında bölgeye kral gönderemeyince Mustafa Kemal devreye girerek Kral Naibi gönderecekti.
 

 

Atatürk'ün Kral Naibi: Ahmed es-Senusi

Atatürk, Trablusgarp'ta omuz omuza savaştığı Senusilerle Kurtuluş Savaşı sırasında da yakın ittifak içerisindeydi.

Senusi lideri Ahmed es-Senusi, Ankara'da Milli Mücadele'ye destek veren isimlerin başında geliyordu.

Atatürk, onu hem Anadolu hem de Anadolu'nun ötesindeki Müslümanları Ankara lehine konsolide etmesi için geniş yetkilerle donatarak bölgeye göndermişti.

Bu vazifelerden birisi de Irak Kral Naibliği idi.

Yani Ankara, bölgede kurulan krallığı alenen destekliyor ve kurumsallaşması için çaba gösteriyordu.

Ayrıca Atatürk'ün Ahmed es-Senusi ile alakalı planlarından birisi de uygun zamanda onu halife olarak atamaktı; çünkü halife karşıtı İngiliz propagandası büyük oranda karşılık bulmuştu.

Mustafa Kemal, bu müesseseyi tekrar canlandırmak ve Türk tezleri lehinde ciddi bir güce dönüştürmek arzusundaydı.

Ahmet Senusi, bölgede hem Kürtler hem de Araplar tarafından sayılan ve saygı duyulan bir isimdi; ama aklı ve gönlü Trablusgarp'taydı.

Ankara'nın bu meseleyi uluslararası bir gündem haline getirmesini ve Lozan'a taşımasını bekliyordu. 

İtalyanlar Trablusgarp'taki çıkarlarını ve İngilizler de Irak'taki varlığını korumak adına Ankara'ya Senusi konusunda ciddi diplomatik baskılar yapmaya başladı. 

Atatürk, bu baskıları Ankara'nın çıkarına aykırı bulunca Senusi'nin gitmekte özgür olduğunu kendisine tebliğ etti. 

Esasen o tebliğe kadar Ahmet Senusi gitmek konusunda bir sınırlaması olduğunu dahi bilmiyordu.

Bu aynı zamanda Irak'ta Türk devletine bağlı krallığının da sonu anlamına geliyordu.

Ahmet Senusi bölgeye fiili olarak geçememişse de Diyarbakır ve Mardin'de bölgenin liderlerini ağırlamış ve ciddi bir devlet programı hazırlamıştı.

Hatta bölgedeki önemli davalar da bizzat Senusi huzurunda görülmüş ve Ankara otorite olarak kabul edilmişti.

Ankara bağımsızlığını kazandıktan sonra da İtalyanlarla arasını bozmamak adına Ömer Muhtar'ın mücadelesini görmezden gelecekti. 

14 Mart 1933 tarihinde Ahmed es-Senusi Mekke'de vefat ettiğinde Anadolu Ajansı haberi yalnızca "Mekke'den bildirildiği üzere 1915 ikinci teşrinde Mısır'a yapılan istila hareketini idare eden Şerif Ahmet Senusi ölmüştür" şeklinde basit bir haberle geçiştirecekti.

Ahmet Senusi'nin Ankara'daki mücadelesi görmezden gelindiği gibi yalnızca Enver Paşa işbirlikçisi manasına gelecek 1915 Mısır harekatına yer vermesi yeni cumhuriyetin ideolojik olarak konumladığı noktayı gösteriyordu.

 

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.