Avustralya'daki Wollongong Üniversitesi'nden bilim insanları, elmasların yeryüzüne çıkmasını sağlayan patlamaların ardındaki jeolojik süreci ayrıntılı biçimde ortaya çıkardı.

Buna göre yerin 2 bin 900 kilometre altında, gezegen çekirdeğinin hemen üzerinde kök salan dev "ısı sütunları" kimberlit patlamalarını tetikliyor.

Adını 1870'de ilk defa keşfedildiği Güney Afrika’nın Kimberley şehrinden alan kimberlit, elmas oluşumuna sahiplik yapan volkanik bir kayaç.

Kimberlitler, yüzeye yakın yerlere küçük volkan bacalarından püskürüyor. Elmas ise kimberlit kütlesi içinde saçılmış halde oluyor.

Elmas bakımından en verimli kimberlit bacaları Güney Afrika'da olsa da araştırmacılar, son 200 milyon yılda yüzlerce patlamanın meydana geldiğini düşünüyor.

Hakemli bilimsel dergi Nature Geoscience'da 8 Mayıs'ta yayımlanan yeni araştırmada Dünya'nın iç yapısında meydana gelen ve kimberlit patlamasına yol açan süreçler bir süper bilgisayar aracılığıyla simüle edildi.

Wollongong Üniversitesi'nin fahri üyesi Ömer F. Bodur ve Doç. Dr. Nicolas Flament, The Conversaiton'da kaleme aldıkları yazıda araştırmanın sonuçlarını özetledi.

İkilinin aktarımına göre araştırma, Dünya'nın kabuğu ve çekirdeği arasındaki akışkan mantonun derinliklerinde meydana gelen aktivitenin kimberlit patlamalarını nasıl tetiklediğini ortaya çıkardı.

Yazıda, "1980'lerde yapılan bir çalışma, kimberlit patlamalarının, yavaş hareket eden kıtaların altında, mantodaki küçük termal sütunlarla bağlantılı olabileceğini göstermişti" ifadeleri yer aldı:

Mantonun derinliklerindeki aktivitenin kimberlit patlamalarını nasıl tetiklediğini ise tam olarak bilmiyorduk.

Bu sorunun cevabını bulmak isteyen araştırmacılar, Dünya'nın mantosunun üç boyutlu jeodinamik modellerini oluşturmak için Avustralya'nın Canberra kentindeki süper bilgisayarları kullandı. 

Çekirdekten yukarıya doğru ısı hareketlerini hesaplayan ekip, daha yüksek kaldırma kuvvetlerine sahip olduğu için, sıcak mantodan tüy benzeri yapılar şeklinde yukarı doğru hareket eden ısı sütunlarının "Dünya'nın çok derinlerini yüzeye bağladığını" keşfetti:

Modelimiz; Afrika, Brezilya, Rusya ve kısmen ABD'yle Kanada'da meydana gelmiş kimberlit patlamalarını doğru bildi. Ayrıca Doğu Antarktika ve Batı Avustralya'nın Yilgarn Craton bölgesinde daha önce keşfedilmemiş kimberlit patlamalarının meydana geldiğini tahmin ediyor.

Bunun yanı sıra sütunların merkezine doğru yükselişin daha da hızlandığı ve manto boyunca yüzeye yoğun malzemeler taşındığı anlaşıldı. 

Bu da farklı kıtalardaki kimberlitler arasındaki kimyasal farklılıkları açıklayabilir.

Araştırmacılara göre, Dünya'nın iç yapısının tarihini anlamak, aynı zamanda nikel ve nadir toprak elementleri gibi önemli minerallerin rezervlerini bulmakta da rol oyanayabilir.

Independent Türkçe, Science Alert, The Conversation

Derleyen: Çağla Üren