Küresel iklim değişikliği krizi hızla tırmanmaya devam ederken, son yaşanan olağanüstü hava olayında Kuzey Kutbu'na 555 km mesafede çok sayıda yıldırımın düştüğü tespit edildi.

ABD'nin Ulusal Meteoroloji Dairesi'nin (NWS) cumartesi günü saptadığı yıldırımlar, daha düşük enlemlerde sıradan yıldırımlı fırtınalara sebep olabilecek fırtına bulutlarının kuzeye yönelmesi sonucu ortaya çıktı.

Ancak kutuplarda sıcaklıklar genellikle yıldırım düşmesine imkan tanımayacak kadar düşük olduğu için bu hava olayı çok nadir gerçekleşir, bu nedenle NWS haftasonu bir açıklama yayımlamaya karar verdi.

Açıklamada “Bugün saat 16.00'yla 18.00 arasında Kuzey Kutbu'na 555 km mesafede bir dizi yıldırım düşmesi kaydedildi” ifadeleri yer aldı.

Açıklamaya göre, gök gürültülü fırtına Sibirya'nın Lena Nehri Deltası'nın yaklaşık bin 300 kilometre kuzeyinde gerçekleşti ve yıldırımlar muhtemelen deniz buzu veya buzla karışık açık okyanus sularının bulunduğu yüzeye düştü.

NWS, Alaska'nın Fairbanks şehrindeki ofisi olayı saptadıktan sonra yaptığı açıklamada “Bu Alaska hava durumu uzmanlarının kayıtları arasındaki en kuzeye düşen yıldırım oldu” dedi.

Dünyanın en ucunda yaşanan bu yıldırımlı fırtınalar, denizlerde buz seviyesinin düşüklüğünde rekor kırılan ve kutbun kendisi de dahil olmak üzere kuzey buz denizinde ortalamanın çok üzerinde sıcaklıkların ölçüldüğü olağanüstü bir yazın ortasında gerçekleşti.

Grönland'da temmuz sonu ve ağustos başında yaşanan olağanüstü hava durumu, eriyerek denize karışan buz miktarında rekor kırılmasına ve küresel deniz seviyelerinin kayda değer biçimde artmasına neden oldu. Grönland'ın batısında bir aydan uzun süredir yaşanan orman yangını sıra dışı kuru ve sıcak hava koşullarını gözler önüne seriyor.

Pazartesi sabahı telefonla ulaşılan NWS'nin Fairbanks ofisindeki meteorologlardan Ryan Metzger, hava durumu uzmanlarının bu bölgeyi sürekli gözlemlememesinden ötürü bunların şimdiye kadar kutbun en yakınına düşen yıldırımlar olduğunu söylemekten kaçındı.

Metzger “Daha önce hiç gerçekleşmediğini söyleyemem ama kesinlikle olağan dışı ve dikkatimizi uyandıran bir durum” dedi.

Metzger, yıldırımların bulutların hareketleriyle birlikte takip edildiğinden yerküreye yayılmış yıldırım belirleme ağında hata yaşanmadığından emin olduğunu dile getirdi.

Düşen yıldırımlar kutup yakınlarındaki atmosferin yeterince istikrarsızlaştığını gösteriyor çünkü yıldırımlı fırtınaların ortaya çıkması için alçak atmosferde yeterli sıcaklığın ve nemin bulunması gerekiyor.

Kuzey Kutup bölgesinde yılın bu zamanında yaşanan ortalamanın çok üzerindeki sıcaklıklar deniz buzunun azalarak deniz yüzeyi sıcaklığının artmasına neden oluyor. Bu durum olağan dışı şekilde istikrarsız hava kütlesinin Kuzey Buz Denizi'nin merkezine doğru ilerlemesine katkıda bulunmuş olabilir.

Dünya'nın gök gürültülü fırtınalarının büyük çoğunluğu düşük enlemlerde gerçekleşir çünkü buralardaki yüksek sıcaklık ve nemin birlikte bulunması elektiriğin havada daha kolay iletilmesini sağlayarak bu tür hava olaylarını kolaylaştırır.

 

 

Buna karşın, insan kaynaklı küresel iklim değişikliği nedeniyle Alaska ve Kuzey Kutup Dairesi'nin diğer bölgelerinde sıcaklık yükselirken yıldırımlı fırtınaların başlangıcının yılın daha erken aylarına çekildiğine ve alanını Alaska'nın North Slope bölgesi gibi daha önce nadiren yaşanan bölgelere genişlettiğine dair kanıtlar mevcut.

Yıldırımın eşi benzeri görülmemiş bir olay olarak yorumlanmasında ihtiyatlı olunmasının bir nedeni, yıldırımın Kuzey Kutbu'nu etkileyen, tropik olmayan, şiddetli fırtınalarda da görülebilmesine rağmen, cumartesi günkü kadar büyük ve güçlü bir fırtına gözlemlenmemiş olmasıydı. Haftasonu düşen yıldırımların öne çıkmasının sebebi geniş ve güçlü bir fırtına eşliğinde yaşanmasıydı.

Kuzey Kutup bölgesinin iklimi bu yaz rayından çıkmış gibi görünüyor. Bering Denizi'nde buzun şubat ayında erimeye başlamasıyla ve Çukçi Denizi buzlarının halihazırda eyaletin yüzlerce kilometre kuzeyine çekilmesiyle Alaska sularında artık hiçbir deniz buzu bulunmuyor.

Temmuz ayı, Alaska tarihinin en sıcak ayı olarak kayıtlara geçti. Eyalet genelinde yaşanan orman yangınlarından ve Sibirya’daki yangınlardan Kuzey Kutup Bölgesi'ne duman bulutları yayılıyor. Kurum parçalarının kar veya buza çöktüğü yerlerde erime hızlanabilir.

Sadece temmuzda Grönland buz tabakasının erimesi nedeniyle 197 milyar ton su Atlantik Okyanusu'nun kuzeyine karıştı; bu, deniz seviyelerini sadece bir aylık zaman diliminde 0,5 mm yükseltti. 1 Ağustos'ta Grönland'da 12,5 miyar ton yüzey buzunun eriyip denize karışmasıyla bir günde yaşanan en büyük erime kayıtlara geçti.

Kuzey Kutup Bölgesi'nde, deniz buzu miktarı yılın bu döneminde ya yeni bir rekor kırarak tarihin en düşük seviyesini görüyor ya da rekora yakın bir seviyeye düşüyor. Colorado'nun Boulder şehrindeki Ulusal Kar ve Buz Veri Merkezi'ne göre bu yılki erime mevsiminin sonunda da uyduyla yapılan gözlemler sonrası kaydedilmiş en düşük 5 buz miktarından birinin ölçülme olasılığı yüksek görünüyor.

Son araştırmalara göre, deniz buzu miktarı muhtemelen en az son bin 500 yılın en düşük seviyesinde bulunuyor.

Ajanslardan da yararlanılmıştır

 

 

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

https://www.independent.co.uk/environment

Independent Türkçe için çeviren: Umut Can Yıldız