Harmandalı yüzyıllardır afet bölgesi durumunda
Harmandalı'ndaki kütle hareketlerinin tarihi yüzlerce sene önceye dayanıyor. Dolayısıyla bu bölgedeki heyelan riskinin sebebi inşa edilen tesis değil.
Fakat süreç içinde Harmandalı'nda biriken atıkların heyelanı tetiklediği düşünülüyor.
30 Ekim 2020 senesinde yaşanan deprem ve 2021'deki şiddetli yağışlar bölgedeki heyelan riskini tetiklemişti.
Bölgede gözle görünür hâle gelen toprak kaymaları felaketin habercisi.
Bütün bilimsel raporlara ve yasalara göre bölgenin acil olarak Afete Maruz Bölge ilan edilmesi gerekiyor.
Fakat AFAD İl Müdürlüğü gerekli koşulları sağlamadığı için bu bölgenin Afete Maruz Bölge ilan edilemeyeceği yönünde karar almıştı.
Harmandalı Katı Atık Depolama Tesisi
Harmandalı Çöplüğü İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından 1992'de faaliyete geçti.
İzmir'in çöp depolama ihtiyacını 10-15 sene karşılayacak kapasitede tasarlanmıştı.
Bugün Harmandalı'ndaki tesis İzmir'in evsel katı atığını depoluyor. Hâlbuki tesisin kapasitesi bunun için yeterli değil. Zira İzmir halkı günde ortalama 4500 ton katı atık üretiyor.
Harmandalı Tesisi kurulduğu senelerde, o dönemin dinamiklerine uygun olarak inşa edildi.
Yıllar içerisinde ihtiyaca bağlı olarak depolama sistemlerinde revizeler olsa da bugün gelinen nokta Harmandalı Çöplüğü'nü patlamaya hazır bir bomba hâline getirdi.
Harmandalı sakinleri endişeli
Tesis çevresinde oturan yurttaşlar uzun süredir Harmandalı Çöplüğü kaynaklı sorunlardan muzdarip.
Bunların arasında; hava kirliliği, içme sularının kirlenmesi, trafik yoğunluğu, kamyonların pis suları mahallelere akıtması ve yerleşim yerlerinin çöp alanına çok yakın olması gibi şikâyetler var.
Hatta 2010 senesinde, mahalle muhtarı Dursun Ali Kazar konuyu İzmir Barosu'na taşımıştı.
Cumhuriyet Mahallesi sakinlerinin tehlike altında yaşadıklarını, olası bir patlama ya da çökme durumunda mahallelinin de bundan etkileneceğini bildirmişti.
Cumhuriyet Mahallesi'inde, atık depolama merkezinden kaynaklı sebeplerden bugüne kadar 14 konut tahliye edildi.
Heyelan bölgesiyle ilgili bütün bilimsel çalışmaların burada bir felaket olacağına işaret etmesi özellikle tesise yakın bölgede ikâmet eden Harmandalılı yurttaşları endişelendiriyor.
2019'da çöplüğün kapasitesi artırıldı
2019 senesinde, Harmandalı Çöplüğü'nün kapasitesi yaklaşık 2 katına çıkarıldı.
Harmandalı Çöplüğü bugün 90 hektar alanda faaliyet gösteriyor ve yalnızca evsel nitelikli atıkları kabul ediyor.
İzmirlilerin ürettiği evsel atık miktarının son yıllarda artması ve İzmir nüfusunun da sürekli olarak artış göstermesi, Harmandalı Çöplüğü'nün yetersiz kalmasına sebep oluyor.
Çöplükle ilgili bir diğer tehlike, biriken metan gazının patlaması ihtimaliydi. Fakat şu anda Harmandalı'nda biriken metan gazı bertaraf ediliyor.
Yılda yaklaşık 162 milyon metreküp metan gazını bertaraf eden Harmandalı Tesisi, yaklaşık 300 bin hanenin elektrik enerjisini karşılayacak enerji üretiyor.
Dolayısıyla -en azından şimdilik- Harmandalı'nda biriken metan gazı tehlikesinden söz edemeyiz.
2019'den bu yana bölge halkının da şikâyetlerinin artmaya başlamasıyla Harmandalı Çöplüğü yeniden gündeme geldi.
Nitekim Çiğli Kent Konseyi konuyla ilgili teknik çalıştay düzenlemeye karar verdi.
Harmandalı teknik çalıştayı sonuç bildirgesi
Çöplüğün bulunduğu Çiğli'de kent meclisi toplandı ve sonuç bildirgesini kamuoyuyla paylaştılar.
TMMOB, İBB, Çiğli Belediyesi ve Çiğli Kent Meclisi'nin ortak basın açıklamasını özetleyecek olursam:
- Harmandalı Tesisi'ndeki heyelan riski yalnızca Harmandalı'yla sınırlı değil. Heyelan, bölgenin çevresini de tehdit ediyor. Son zamanlarda Ege Denizi'nde meydana gelen sismik faaliyetler, mevcut heyelanı tetikleme etkisine sahip.
- Harmandalı Çöplüğü acilen kullanıma kapatılmalıdır. Bununla birlikte aktif heyelan bölgesinde yer alan bütün yapılar yeniden imar planlaması yapılmalıdır.
- Hâlihazırda mağdur olan Harmandalı vatandaşlarının mağduriyetinin giderilmesi ve yeni mağduriyetler yaşanmaması için bölge acilen Afete Maruz Bölge ilan edilmeli. Bu bölgede yeni yapılaşmaya müsaade edilmemeli.
- Harmandalı Çöplüğü'nün kapatılmasından sonra, yeni depolama tesislerinin belirlenme süreci şeffaflıkla yürütülmeli. Bu süreçte; merkezi ve yerel yönetimler, konuyla ilgili meslek odaları, çevre ve ekoloji örgütlerinin bulunduğu platformlar etkin olarak rol almalıdır.
- Harmandalı'nın kapatılması sonrasında kurulacak yeni katı atık depolama tesisleri oluşturulurken ekolojik farkndalık esas alınmalıdır. Yeni tesislerin yapım süreçlerinde mutlaka ÇED (Çevresel Etki Değerlendirilmesi) ve SED (Sağlık Etki Değerlendirilmesi) raporlarınının dikkate alınması gerekir.
Çöpü üretenin hiç mi suçu yok?
Harmandalı Çöplüğü yalnızca bir yönetim sorunu değil, bütün İzmirlilerin atık sorunudur.
Harmandalı Katı Atık Depolama Tesisi'nin kapısına kilit vurmak, kentlerdeki atık depolama sorununu çözmeyecek.
Günde yaklaşık 1 kilogram atık üretiyoruz. Yani ortalama bir evden yaklaşık 4 kilogram çöp çıkıyor. Bu yalnızca, evden hiç çıkmadan biriktirdiğimiz miktar.
Hergün kentlerden toplanan tonlarca atık, depolama tesislerine doğru yol alır.
Burada ayrıştırılan çöplerin bir kısmı enerji olarak geri dönüştürülse de, geri dönüştürülemeyen pek çok malzeme ekolojik kirliliğe sebep olur.
Plastikler yakıldığı zaman mikroplastik açığa çıkar. Bu da hava kirliliğine neden olup halk sağlığını doğrudan etkiler.
Bugün Harmandalı Katı Atık Depolama Merkezi'ne muadil olarak heyelan riski taşımayan, daha uygun yerler belirlenebilir.
Ya da Harmandalı'nın yükü birden fazla çöp toplama tesisine pay edilebilir.
Fakat bunlar sorunu halının altına süpürmek olacaktır.
1992'de Harmandalı Tesisi'ni faaliyete geçirenler, şüphesiz kentin bu kadar büyüyeceğini ve her gün tonlarca evsel atığın ortaya çıkacağını hesaba katmamışlardı.
Bugün Harmandalı Çöplüğü'nü heyelan riskiyle başka tesislere taşımak isteyenler, sorunun yalnızca tesisle ilgili olmadığını düşünmeliler.
Kentleşme mevcut hızıyla artmaya devam ederse ve halkın da tüketim alışkanlıkları büyük ölçüde değişmezse, bugün Harmandalı için konuşulanlar yarın başka tesisler için konuşulacak.
© The Independentturkish
