Telif haklarında yaratıcısının ölümünden 70 yıl sonra hak sahipliğinin bitip anonimleşmesi, bu ke yazar Sabahattin Ali’nin eserleriyle gündeme geldi. Ali’nin ölümünden 70 yıl sonra 26 yapıtının telif hakkı süresi bitti.
Yazarın eserlerinin basım hakkı Yapı Kredi Yayınları’ndaydı. Artık tüm yayınevleri, son yıllarda yeniden popülerleşen Ali’nin eserlerini telif ücreti ödemeksizin basabilecek, yani kamu malı olacak.
Sırada Orhan Veli ile Sait Faik Abasıyanık’ın yapıtları var. Türkiye’nin en üretken şair ve yazarlarından Veli’nin yapıtları için telif süresi 2020, Sait Faik için 2024’de doluyor.
Telif hakları konusunda sistem dünyada da aynı şekilde işliyor. Amerika’da telif hakkı bu yılbaşı itibariyle sona eren isimler arasında sinema filmleriyle Charlie Chaplin, yazarlar Agatha Cristie, Aldous Huxley, H.G. Wells, Virginia Wolf gibi isimler bulunuyor.
Sabahattin Ali eserleri için süre uzatımı istenmişti
Telif hakları alanında Türkiye’deki ilk kurum ONK Ajans’ın Başkanı Mehmet N. Karaca, 2017 yılında Sabahattin Ali’nin haklarının korunması için özel bir yasa çıkarılmasını talep etmişti.
Ali’nin yapıtlarının 1940’lı yıllarda Bakanlar Kurulu kararıyla yasaklanmış, 1965 yılına kadar bu eserler 20 yıl süreyle basılamamıştı. Karaca bu detayı gerekçe göstererek Sabahattin Ali yapıtlarının telif hakkının korunmasını talep etmiş, anonimleşmesi halinde yazarın yapıtlarının olası kötü baskıları nedeniyle itibarının zedeleneceğini öne sürmüştü.
Onk Ajans Başkanı Karaca, Fransız yazar Kültür Bakanlığı o dönem telif koruma süresi sona eren yazarlar için zaman aşımı süresinin uzatılmasını gündeme almış, herhangi bir gelişme olmamıştı.
Ömer Seyfettin, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Halit Ziya Uşaklıgil, yapıtları anonim olan yazarlardan ve kitaplarının kötü baskısı piyasaya yayılmış durumda.
Yasa ne diyor?
Kültür Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğü’nün web sayfasından yaptığı açıklamaya göre yapıtların telif hakkı koruma süresi eser sahibi yaşadığı sürece yapıtın yazıldığı tarihten itibaren 70 yıl, ölümünden itibaren ise tüm eserleri 70 yıl.
Fikri ve Sınai Haklar Kanunu Madde 27 şöyle diyor: “Koruma süresi eser sahibinin yaşadığı müddetçe ve ölümünden itibaren 70 yıl devam eder.
Bu süre, eser sahibinin birden fazla olması durumunda, hayatta kalan son eser sahibinin ölümünden itibaren 70 yıl geçmekle son bulur. Sahibinin ölümünden sonra alenileşen eserlerde koruma süresi ölüm tarihinden sonra 70 yıldır.
12. Maddenin 1. fıkrasındaki hallerde koruma süresi, eserin aleniyet tarihinden sonra 70 yıldır; meğer ki eser sahibi bu sürenin bitmesinden önce adını açıklamış bulunsun, İlk eser sahibi tüzelkişi ise, koruma süresi aleniyet tarihinden itibaren 70 yıldır.”
Küçük Prens en çok basılan eser oldu, sırada Mickey Mouse var
2016 yılında Fransız yazar Antoine De Saint Exupery’in ölümünün 70 yılının bittiği yıl anonimleşen Küçük Prens eseri, 2015 yılı boyunca dünyanın en çok basılan kitap olmuştu.
Ernest Hemingway’in ‘Güneş de Doğar’ romanı ile Scott Fitzgerald’ın Muhteşem Gatsby romanı 2021 yılı Ocak ayında telif haklarını yitirecek.
1 Ocak 2024 ise, 1998’de telif hakkı savaşı vererek Kongre’nin 20 yıllık durdurma yasasını çıkarmasında rol oynayan Disney için süre dolumuna 4 yıl var.
Steamboat Willie filminin telif haklarının zaman aşımına uğraması ile Mickey Mouseartık kamu malı haline dönüşecek. 2031 ve 2035 yılları arasında telif hakları kalkacak eserler arasında ise Superman, Batman, Disney’in Pamuk Prenses gibi eserleri var.
