Aralık 2010'da hükümetlere karşı başlayan protesto (Arap Baharı) kısa sürede Arap dünyasına yayıldı.

Gösteriler kısa bir süre sonra ayaklanma ve silahlı isyana dönüştü. Bunun neticesinde Tunus, Mısır ve Libya gibi birçok ülkede başkanlar devrildi.

Suriye de Arap ülkelerindeki bu hareketlilikten nasibini aldı. Mart 2011'de başlayan gösterilere Beşşar Esad rejimi sert karşılık verdi. 

Ama sert karşılık gösterilerin tüm ülkeye yayılmasına engel olmadı ve akabinde çatışmalar başladı.

Şiddet olaylarına sahne olan Suriye'de, ordudan ayrılan subaylar, Temmuz 2011'de muhaliflere katılarak Özgür Suriye Ordusu'nu (ÖSO) kuruluşunu ilan etti.

Esad'ı istifa etmeye çağıran birçok ülke Şam rejimine ambargo uyguladı. 

İran ve Rusya müdahil oldu

Muhalifler Suriye'de birçok yerleşim yerini ele geçirdi, ancak hakimiyetleri uzun sürmedi.

Bir yandan İran'ın varlığı savaşın seyrini Esad'ın lehine değişmesine vesile olurken, diğer yandan ise muhaliflerin kontrol ettiği toprağın büyük bir bölümünü de IŞID ele geçirdi.

Çatışmaların yoğunlaştığı ve ülkenin üçe bölünde bir dönemde Rusya savaşa doğrudan müdahil oldu.

Rusya'dan boşaltacak alanlara İran'ın yerleşeceği belirtiliyor / Fotoğraf: Twitter

Rus savunma ve hava gücünün devreye girmesiyle savaşın Şam rejimi lehine ilerlemesi hız kazandı.

Mayıs 2017'de çatışmasızlık bölgeleri ilan edildi ve muhalifler İdlib'e çekildi.

ABD'nin öncülüğü yaptığı uluslararası koalisyonun desteğiyle 2018 sonunda IŞİD elindeki tüm toprağı kaybetti.

Rusya Suriye'den kısmi çekilecek mi?

Rusya ve İran'a bağımlı olan Esad, yönetimde kaldı.

İran'ın etki alanını kısıtlamak isteyen ve muhalifleri desteklemekten vazgeçen birçok Arap ülkesi, Şam'da yeniden diplomatik temsilciliklerini yeniden açtı.

Bunlar yaşanırken yaklaşık 7 yıldır Suriye'de konuşlanan Rusya'nın savaş nedeniyle profesyonel birliklerini Ukrayna'ya taşımaya karar verdiği ileri sürüldü.

İddialara göre Suriye'den kısmi olarak çekilen Rusya'nın üslerini İran Devrim Muhafızları ve Hizbullah'a devrettiği ifade ediliyor.

İran’ın Suriye’deki varlığı savaşın seyrinin Esad’ın lehine değişmesine neden oldu / Fotoğraf: Twitter

Hatta İran'ın Türkiye'ye yakın bölgelerdeki askeri üslere yerleşmek için hazırlık bile yaptığı ileri sürüldü.

"Ankara-Tahran arasında bir çatışmayı tetikleyebilir"

Rusya Araştırmaları Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. Salih Yılmaz da dün akşam katıldığı bir televizyon programında Rusya'nın güçlerini Suriye'den Ukrayna'ya taşımaya karar vermesi üzerine Suriye'deki boşluğun İran tarafından doldurulmak istenmesinin eninde sonunda Ankara-Tahran arasında bir rekabet ve çatışmayı tetikleyebileceğini söyledi.

Yılmaz devamında, "Moskova'nın Suriye'den asker çekerken İran'a alan açması İran-Türkiye arasında bir kriz çıkarmakla kalmaz Rusya-Türkiye arasında da gerginlik oluşturur" dedi.

Esad Tahran'da

Henüz resmi bir açıklama yapılmadı ama bu konuşulanları doğrulayacak nitelikte bir gelişme daha yaşandı.

Esad dün sürpriz bir şekilde Tahran'ı ziyaret etti ve dini lider ile cumhurbaşkanıyla bir araya geldi.

Esad sürpriz bir şekilde Tahran'ı ziyaret etti / Fotoğraf: AA

Rusya, Suriye'den güçlerinin bir kısmını çekerken alanı İran'a mı bırakıyor? Bu Ankara-Tahran ilişkilerini nasıl etkiler?

Independent Türkçe'ye konuşan uzmanlar, Türkiye'nin İran ile karşı karşıya gelmesinin pek muhtemel olmadığı görüşünde.

"Rusya'nın asker çekme ihtimali var"

Stratejik Düşünce Enstitüsü (SDE) Başkanı ve Emekli Tümgeneral Doç. Dr. Güray Alpar, öncelikle meselenin teyit edilmesi, iddialar üzerinden değerlendirmenin yanılgılara neden olabileceğine işaret etti.

Güray'a göre Moskova'nın Suriye'den asker çekme ihtimali var, çünkü Ukrayna'da durum istediği gibi gelişmiyor ve kısa sürede bitirebileceği düşündüğü harekatta tam olarak amacına ulaşamadı.

Ukrayna'da amacına ulaşamayan Rusya'nın Suriye başta olmak üzere diğer yerlerdeki yapılanmasını etkileyeceğini kaydeden Güray, "Belki ileride daha fazla Suriye'deki güçlerini çekmek zorunda kalacaktır. Zor durumda kaldıkça diğer yerlerdeki güçlerini de Ukrayna'ya takviye olarak gönderebilir. Çünkü durum giderek daha da kritik bir hal alıyor" dedi.

Güray Alpar / Fotoğraf: SDE

"İran açısından büyük bir hata olur"

Suriye'den çekilmesi durumunda alanın İran'a bırakılma konusunun birçok ülkeyi ilgilendirdiğine değinen Güray, "Bu İsrail'in güvenliğini tehdit edecektir ki İsrail de bununla ilgili. Türkiye açısından da durum benzer. Tahran'ın faaliyetleri bölgede istikrarı olumsuz yönde etkileyecektir. Meselenin bölgedeki ülkeler tarafından yakından takip edildiğini ve buna izin verilmeyeceğini düşünüyorum.  Çünkü herkes Suriye'de istikrar istiyor. Eğer iddialar doğruysa bu istikrarın bozulacağı anlamına geliyor. Sadece Ankara değil Avrupa bile konuyu takip ediyor. Bir müdahale sonucu oluşabilecek bir istikrarsızlık birçok ülke gibi Avrupa'yı da etkileyecektir" diye konuştu.

Doç. Dr. Güray, "Tahran yönetiminin Türkiye'ye yakın askeri noktalara yerleşmek için hazırlık yaptığı ifade ediliyor, bu mümkün mü?" sorusuna yanıtı şöyle oldu:

Böyle bir şey olmaz, aşırı bir iddia olmuş. İran sözü edilen askeri üslere yerleşmesi veya tek başına Irak ile Suriye'de bölgenin tamamını etkileyecek bir oluşun içine girmesi çok zor. Bu Tahran'ın kendi başına yapabileceği bir şey değil, kimse buna izin vermez. Boşluğu fırsat bilerek bölgeye girmek, Suriye'de yeniden yapılanmak İran için hata olur.

"İran ve Türkiye'den önce İsrail'e bakılmalı"

Ortadoğu uzmanı ve siyaset bilimci Dr. Arzu Yılmaz da Ukrayna savaşının beklenildiğinden daha uzun sürdüğü ve Rusya'nın karşı karşıya kaldığı durumda bazı güçlerinin Suriye'den çekmesinin sürpriz olmayacağını ancak bunun "Suriye'den tamamen çekiliyorum" demesi anlamına gelmeyeceği görüşünde.

Yılmaz'a göre Moskova iki nedenden dolayı kısmi olarak güçlerini Ukrayna'ya kaydırabilir. Birincisi, Rusya askeri olarak Ukrayna'da beklediğinin üzerinde bir direniş ile karşılaştı ki bundan geri adım atmayacağı görünüyor. Geri adım atmaması durumunda da Suriye'de askeri varlığının zayıflaması matematiksel olarak kaçınılmaz. İkincisi ise ekonomik olarak buna mecbur.

Arzu Yılmaz / Fotoğraf: Twitter

Son 20 yılı göz önünde bulundurulduğunda Putin'in attığı adımların çok taktiksel ve stratejik olduğunu ve Rusya'nın Suriye'den tamamen çekilmesinin söz konusu bile olamayacağını aktaran Yılmaz, "Çünkü Moskova'nın Suriye'den çekilmesi akla ilk İsrail'i getirir. Yani İran ve Türkiye'yi konuşmadan önce İsrail'e bakmak gerekir. Bu süreçte Moskova-Tel Aviv ilişkilerinin ne kadar yakınlaştığı herkesin malumu. Netanyahu dünyada Putin ile görüşen-konuşan liderdi. Rusya'nın askeri olarak Suriye'ye girişi İsrail açısından çok önemliydi. Dolayısıyla Rusya'nın tamamen çıkması demek İsrail'in alarma geçmesi demektir" yorumunda bulundu.

"İran, iki nedenden dolayı Şam rejiminin kılcal damarlarına nüfuz ediyor"

Kısmi çekilmenin Esad'ı İran'a daha da yakınlaştıracağını, ciddi güven sorunu yaşayan Şam rejiminin Arap müttefikleriyle bir araya gelmesinin çok zor bir ihtimal olduğuna kaydeden Yılmaz, "Esad'ın Tahran ziyareti bu çerçevede değerlendirilebilir. Bu İran'ın Suriye'de daha fazla hareket etmesine olanak sağlar. Ayrıca İran'ın Şam rejiminin kılcal damarlarına nüfuz etmesini mümkün kılan iki tane güçlü ayağı var; biri Lübnan bir diğeri de Irak. Jeopolitik olarak İran'ın çok avantajları var. Kısa vadede İran'ın Suriye'de etkisini tersine çevirecek tek bir yol var o da nükleer anlaşmayla Ortadoğu'yu yumuşama sürecine eklemlemekle mümkün olabilir. Aksi durum bir Ortadoğu, Tahran-Tel Aviv savaşı anlamına gelir" ifadelerine yer verdi.

Türkiye'niz izleyeceği politikanın ise Erdoğan'ın iktidarda kalma çıkarları üzerinden şekillendiğini savunan Yılmaz, sözlerini şöyle tamamladı:

Erdoğan 2016'dan beri iç ve dış politikada kendi siyasi çıkarlarını Türkiye'nin çıkarları önüne koyan bir politika izliyor. Bir kere bunu akılda tutalım. Türkiye'nin çıkarları analiz edilmiyor çünkü çıkarları farklı. Politikalar ülkenin çıkarlarına göre şekillenmiyor ki analiz yapılsın. Dediğim gibi Türkiye'nin politikaları Erdoğan'ın çıkarlarına göre şekilleniyor. Ancak seçimlerin yaklaştığı bir dönemde Erdoğan'ın İran ve İsrail ile açıktan karşı karşıya geleceğini düşünmüyorum.