Ukrayna krizi petrol zengini Cezayir'in demokrasi hareketi karşısında elini güçlendirecek

Cezayir'in petrol ve gaz rezervleri sivil topluma göz açtırmayan rejimi cesaretlendirebilir

Arşiv fotoğrafı: 17 Mayıs 2019'da başkent Cezayir'de düzenlenen hükümet karşıtı gösteride bayrağa sarınan Cezayirli protestocular Merkez Posta Binası'nın önünde slogan atıyor (AFP)

Cezayir'de üç yıl önce bugün başlayan ve pandeminin ardından dirilme ihtimaline hazırlanılan umut verici demokrasi hareketi, kısmen de 2 bin 400 kilometre mesafedeki Ukrayna krizi nedeniyle zorda kalmış gibi görünüyor.

Ukrayna krizinin jeopolitik entrikaları sonucunda Rus doğalgaz ihracatının kesilmesi ihtimaller arasındayken ve Avrupa'daki ısınma fiyatları giderek artarken Cezayir'in opak rejimi, Hirak protesto hareketi karşısında kontrolü ele geçiriyor gibi görünüyor.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Cezayir dünyanın en büyük enerji rezervlerinden bazılarına sahip: Doğalgaz rezervleriyle dünyada 10'uncu, petrol rezervleriyle de 16'ncı sırada. Yüzölçümü itibarıyla Afrika'nın en büyük ülkesi olan 44 milyon nüfuslu Cezayir'in ekonomisinin bel kemiğini uzun süredir hidrokarbonlar oluşturuyor. Petrol ve gaz gelirleri ülkenin GSYİH'sinin yaklaşık üçte birine, devlet gelirlerinin de yüzde 60'ına tekabül ediyor. Cezayir dünyanın en çok doğalgaz ihraç eden 6'ncı ülkesi.

Ülkeyi uzun yıllardır yöneten Abdülaziz Buteflika'yı 2019'da deviren sivil toplum örgütleri ve aktivistlerinden oluşan Hirak ağı, daha fazla reform yapılması için uğraşıyordu. Fakat artan baskılar ve haftalık sokak protestolarına son veren pandemi önlemleriyle ivmesini kaybetmişti.

Cezayirli insan hakları ve yasal savunma örgütü Shoaa'nın direktörü Raşid el Auyin, "Hirak ölmedi" diyor.

The Independent'a konuşan Auyin, "Fakat yetkilerini aşan ve her şeye burnunu sokan askeri hükümet, hareketi bastırmanın yollarını bulmaya çalışıyor" ifadelerini kullanıyor.

Devlet Başkanı Abdülmecid Tebbun'un asker ağırlıklı hükümeti, siyasi faaliyetleri için yurtdışından ödenek alanların terörizm suçlamalarıyla karşı karşıya kalmasını mümkün kılan yasalar getirerek Birleşmiş Milletler'in de eleştirilerine maruz kalmıştı.

Cezayir'in 60 yıl önce Fransa'dan bağımsızlığını kazanmasından bu yana ülkede hakimiyetini sürdüren, kök salmış kolluk kuvveti subayları şebekesine karşı değişim için bastıran, sıkı bağları olmayan Hirak ağının çekirdeğini oluşturan yüzlerce siyasi aktivist, muhalefet partisi ismi ve sivil toplum lideri bu yasayla gözaltına alınmıştı.
 

1.jpg
Cezayirli protestocular 17 Mayıs 2019'da başkent Cezayir'in merkezindeki La Grande Poste'un (Merkez Posta) dışında hükümet karşıtı gösteri için toplanıyor (AFP)


Londra'da yaşayan Auyin, "Çok karanlık olduğu kesin ve umutsuzluk duygusu var" ifadelerini kullanıyor.

Çok sayıda tutuklama oluyor. Yönetimin araç yelpazesi çok geniş.

Doğu Avrupa'daki büyük savaş riski Cezayir rejiminin elini güçlendirdi. Rusya, Batı Avrupa'yı doğalgaz tedarikini kesmekle tehdit ederken, Batı da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Ukrayna'da büyük bir işgal başlatmayı seçmesi durumunda Rus doğalgazını boykot edileceği ya da alımların kısıtlanacağı tehdidinde bulundu.

Putin'in salı günü iki ayrı bölgenin bağımsızlığını tanıdıktan sonra Ukrayna'nın doğusuna asker gönderdiği haberleri üzerine Brent ham petrolün varil fiyatı yaklaşık 100 dolara ulaşarak 7 yılın en yüksek seviyesini gördü.

Salı gününün ilerleyen saatlerinde Almanya, Moskova'nın Ukrayna'ya yönelik eylemlerine cevaben Rusya'dan gelen Kuzey Akım 2 boru hattının onay işlemlerini durdurduğunu açıkladı. Bu adım önemli çünkü henüz faaliyete başlamamış olan boru hattıyla iki ülke arasındaki doğalgaz akışının ikiye katlanması hedefleniyordu.

Avrupa ve Rusya'nın enerji konusunda uzun zamandır birbirine bağımlı olması her iki taraf için de kritik bir pazarlık kozu haline geldi. Rusya'nın toplam arzın yaklaşık yüzde 38'iyle AB'nin gaz piyasası üzerindeki hakimiyeti, olası enerji yaptırımları söz konusu olduğunda Avrupa hükümetlerinin ikilemde kalmasına neden oluyor. Batılı diğer ülkelerin Rus petrol ve doğalgazını hedef alıp almayacağıysa henüz kesin değil.
 


Cezayir ise çoğu İspanya ve İtalya'ya olmak üzere Avrupa'nın doğalgazının yüzde 8'ini tedarik ediyor, bu da onu kıtanın üçüncü en büyük tedarikçisi yapıyor. Kuzey yarım küredeki soğuk hava dalgası ve Avrupa'nın doğusundaki gerilimler sebebiyle enerji fiyatları hızla yükseldi.

Son haftalarda bir dizi uluslararası yetkili Cezayir'i ziyaret etti, aralarında ülkeyi ocak ayında ziyaret eden üst düzey bir NATO yetkilisi de vardı. Bu ay yaptığı açıklamada Devlet Başkanı Tebbun, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'la görüşmesinin ardından iki ülkenin ilişkilerindeki "dönüm noktasından" bahsetmişti.

Haber ajanslarının ismi açıklanmayan ABD'li yetkililere dayandırdığı ifadelerde bu yetkililerin Rusya'nın doğalgaz musluğunu kapaması halinde tedarikin kuvvetlendirilmesi için Cezayir'de faaliyet gösteren Batılı şirketlerle iletişime geçtiği bildirilmişti.
 

2.jpg
Cezayir Devlet Başkanı Abdülmecid Tebbun (ortada) 22 Şubat 2022'de Katar'ın başkenti Doha'da düzenlenen Gaz İhraç Eden Ülkeler Forumu zirvesine katıldı (AFP)


Cezayir salı günü İran, Rusya, Mısır, Libya, Nijerya, Cezayir, Bolivya, Ekvator Ginesi, Trinidad ve Tobago ve Venezuela'nın yanı sıra Angola, Azerbaycan, Irak, Malezya, Norveç, Peru ve Birleşik Arap Emirlikleri'yle birlikte Katar'ın ev sahipliğindeki Gaz İhraç Eden Ülkeler Forumu'na katılıyor.

Atlantik Konseyi'nin kıdemli üyesi ve Hirak'ı ele alan Algerian Dream (Cezayir Rüyası) kitabının yazarı Andrew Farrand, "Ukrayna'daki krizle birlikte Cezayir'in göreceli önemi giderek artacak gibi duruyor" diyor.

2013'le 2020 arasında Cezayir'de yaşayan Farrand, "Rejimin dünyadaki yeriyle ilgili hesapları epey değişti" ifadelerini kullanıyor.

Bu, rejimin eski günlerine dönüp içeride barışı satın alırken uluslararası toplumda da ortaklar edinebileceği anlamına geliyor. Bu, istediği kararları alırken daha az taviz verme imkanı da sunuyor. Ne var ki bu noktada Avrupa'nın doğalgazını ve petrolünü nereden aldığından çok daha fazlası tehlikede.

Nakit akışının başlayacağına inanan Cezayir yönetimi, uygulamaya koymayı planladığı bir dizi vergiyi yakın zamanda iptal ederek orta sınıfın ve işletme sahiplerinin yükünü hafifletti.
 

3.jpg
Arşiv fotoğrafı: Cezayir'in 1300 kilometre güneydoğusundaki Amenas doğalgaz santralinde işçiler bisiklet sürüyor, 16 Ocak 2018 (AFP)


Ayrıca 2019 ve 2020'de Cezayir şehirlerinin sokaklarına akın eden gençlerin gözüne girmeye yönelik yapmacık bir adım atarak 40 yaşın altındaki işsiz erkek ve kadınlara aylık 68 sterlin (yaklaşık 1200 TL) cep harçlığı verme planını da duyurdu.

Fakat aynı zamanda amansız baskısını artırmaya devam ediyor.

İnsan hakları savunucuları yönetimi gazetecilerin, blog yazarlarının ve sivil toplum örgütlerinin yanı sıra önde gelen muhalif isimleri de hedef almakla suçladı. Sosyal medyada siyasi içerikler paylaşan sıradan vatandaşlar bile hedefte.

Farrand, "Ceza kanunundaki değişiklikler muğlak bir dil getirerek hükümete istediği herkesi devlet düşmanı ilan etme ve ne olduğu belirsiz suçlarla hapse tıkma imkanı sunuyor" diyor.

İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) de yetkililerin en az 280 eylemciyi gözaltında tuttuğunu söylüyor.

24 Ocak'ta Konstantin merkezli radyo istasyonu Sarbacane'nin idarecisi Abdülkerim Zeghilèche, ağabeyinin insan hakları örgütüne anlattıklarına göre Facebook paylaşımları ve medyadan yaptığı alıntılar nedeniyle "terörizmi meşrulaştırmak", "terörle ilgili fikirleri yaymak için bilgi teknolojilerini kullanmak" ve "ulusal çıkarlara zarar verebilecek bilgileri yaymak" suçlamalarıyla tutuklandı.

HRW'den Richard Goldstein açıklamasında, "Müphem 'terörizm' iddialarını ve 'ulusal birliğe zarar verme' gibi muğlak suçlamaları bir araya getirmek buradaki amacın barışçıl bir reform hareketinin eleştirel seslerini kısmak olduğu gerçeğini gizleyemez" diyor.

En az 48 sivil toplum lideri 10 aydır tutuklu yargılanıyor ve birçoğu geçen ayın sonlarında açlık grevine başladı. Auyin dayak ve hücre hapsi de dahil "fiziksel ve zihinsel istismara" maruz kaldıklarını söylüyor.

Rejimin tutuklama ve tehditleri çok daha saldırgan bir hal aldı.

Farrand rejimin hesaplarının geri tepebileceği konusunda da uyarılarda bulunuyor.
 

4.jpg
Arşiv fotoğrafı: Başkent Cezayir'de protesto gösterisi yapan Cezayirli protestocular ülke bayrağı taşıyor, 24 Şubat 2019 (AFP)


Onlarca yıldır süren kötü ekonomik planlama Cezayir'i özellikle besin ve temel gıda maddelerinde ithalata bağımlı hale getirdi. Avrupa'nın doğusundaki savaş ülkenin doğalgaz gelirini artırabilecek olsa da küresel gıda veya emtia fiyatlarındaki herhangi bir artış karşısında da ülkeyi daha savunmasız hale getirebilir.

Fakat barışçıl protesto hareketini engellemek isteyen rejim, gizli polise ve hapishanelere başvurarak ihtiyatı daha şimdiden elden bıraktı.

Farrand sözlerini, "Hirak'ın ilk aylarında üzerlerinde çok fazla meraklı bakış hissediyorlardı" diye sürdürüyor.

Dünyanın izlediğinin farkındalardı ve bu yüzden çok daha dikkatli davranıyorlardı. Bugün Cezayir'e daha az ilgi gösteriliyor ve ülkeye dünya enerji piyasalarında daha fazla ihtiyaç duyulabilecek olması gelecekte daha da az dikkat çekeceği ve yerel meseleleri sebebiyle tepki görme ihtimalinin daha da düşük olacağı anlamına geliyor.



https://www.independent.co.uk/news

Independent Türkçe için çeviren: Noyan Öztürk

Bu makale kaynağından aslına sadık kalınarak çevrilmiştir. İfade edilen görüşler Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

© The Independent

DAHA FAZLA HABER OKU