Tatlı su, kıt bir kaynaktır.

Kar berekettir.

Kuraklık ve susuzluk fakirleştirir. 

Kuraklık ve su kriziyle mücadelede, kar ve yağmur suyu hasadı oldukça önemli.

Dünyadaki toplam suyun yüzde 97'si okyanuslarda, yüzde 2'si kutup kapaklarında kilitli ve sadece yüzde 1'i tatlı sudur.

Su, tüm doğanın itici gücüdür. Şikayeti/dedikoduyu/trolleri bırakalım ve kar/yağmur suyu hasadı ile doğamızı bereketlendirelim.

Kar ve yağmur suyunu hasad edip berekete dönüştürmek mümkün. Kar, kuraklığa dur demektir, topraktaki canlara can suyu vermektir ve yeraltı su kaynaklarını beslemektir. 

Kar afet değil, rahmettir.

Dağların eteklerinde, eğimli orman ve tarım arazilerinin şevlerinde, TEM otoyollarının şevlerinde kar/yağmur suyu hendekleri ve yağmur suyunun göllendiği bölgelerde yağmur bahçeleri oluşturarak kar/yağmur suyu hasadı, suyun toprağa ve yeraltı suyuna sızmasını artırmak ve toprak erozyonunu önlemek için kullanılan en yaygın teknikler arasındadır.

Kar/yağmur suyu hasadı hendekleri çok kötü kullanılmış, bozulmuş, çoraklaşmış, kurak ya da yarı kurak yamaçlarda suyun ağaçlara yönlendirilmede son derece kullanışlıdır.

Kar/yağmur suyu hasadının iyileştirilmesi, kurak dönemlerde suyu kullanılabilir hale getirerek tarımsal üretimi iyileştirebilir.

Yağmur suyu hasadı çeşitli yollarla gerçekleştirilebilir;

• Çatılardan su akışının yakalanması.
• Yerel su toplama havzalarından su akışının yakalanması.
• Yerel akarsulardan mevsimsel sel sularının yakalanması.
• Havza yönetimi yoluyla su tasarrufu.

Tarım arazilerinin ve ormanların nerelerinde kar/yağmur suyu hasadının verimli şekilde yapılacağı yerler kapsamlı şekilde araştırılır, uygun topografya, meyiller ve sırtlar ve yüzey akışını yavaşlatacağı yerler belirlenir ve planlar hazırlanır.

Buna göre kar/yağmur suyunu yavaşlatmak ve toprağa sızmasını sağlayacak şekilde yatay hendekler yapılır. 

Bu teknikler aşağıdaki amaçlara hizmet edebilir:

• İçme suyu,
• Sulama ve kullanma suyu,
• Yeraltı suyunun beslenerek artırılması,
• Yağmur suyu deşarjlarını, kentsel selleri ve kanalizasyon arıtma tesislerinin aşırı yüklenmesini azaltılması,
• Kıyı bölgelerinde deniz suyu girişinin azaltılması,

sağlanır.

Pirinç üretimi için uygulanan teraslama hendek sistemi ile kar/yağmur suyu hasadı sistemi Resim 1’de verilmiştir. 
 

 

Kar/yağmur suyu hasadı prensibi nispeten basittir. Hendeklerle setler oluşturarak su akışı yavaşlatılır, bu da su sızmasının ve toprak neminin artmasına yol açar.

Farklı tasarımlar kullanılarak, hendekler düz ve engebeli zeminlere uygulanabilir (yüzde 5'e kadar hafif bir eğimle).

Kar/yağmur suyu hasadı hendeklerinin avantajları;

• Oldukça ucuz bir metottur.
• Yüzey suyu akışı kontrol edilir. 
• Bakımı basittir.
• Ekilmekte olan tarlalar için uygulanır. 
• Hendekler ya taştan veya topraktan yapılır (genelde topraktan yapılması yaygındır).
   

 

Açılan her bir hendeğin ölçüleri: 60 santimetre genişlikte ve 30 santimetre derinliktedir.

Tablo 1 incelendiği zaman eğim arttıkça yatay yönde hendekler arası mesafe daralmaktadır. Çünkü kar/yağmur suyunu toplamak ve depolamak için yüksek eğimli yerlere daha fazla yatay yönde hendek yapmak gerekir.  
 

 

Kar/yağmur suyu hasadı için şevlerde 1 m aralıklarla, 20-30 santimetre çapında ve 20-25 santimetre derinliğinde şaşırtmalı çukurlar açılır. Her çukura bir miktar stabilize hayvan gübresi konur ve çukurlara ekim yapılır.  

Amaç, yağış-yüzey akışını tutmak, besinleri arttırmak ve yüzey suyu sızmasını iyileştirmektir.

Dikim çukurları, su akışını azaltmak, sızmayı artırmak ve erozyonu azaltmak için yağış toplama yöntemi olarak kullanılır.

Temel olarak, su akışını önlemek için birbirinden 50-100 santimetre aralıklarla 5-15 santimetre derinlikte delikler (çukurlar) açılır.

Dikim çukurları en çok silt ve kil gibi geçirgenliği düşük olan topraklarda uygundur. Yıllık ve çok yıllık ürünler (sorgum, mısır, tatlı patates, muz vb.) için yarı kurak alanlar için geçerlidir.

Ana avantajlarından biri, basit uygulama ve bakımlarıdır.
 

 

 

Dikim çukurları, bozulmuş arazilerin rehabilitasyonu için yapılır. Bu teknoloji, eğimleri yüzde 5'in altında olan kumlu/tınlı ovalardaki yarı kurak alanlarda uygulanır.

Dikim çukurları her yönde yaklaşık 1 metre aralıklarla olur. Kazılan toprak, çukurun aşağısında küçük bir sırt şeklinde oluşturulur. 

Hektar başına 10 bin -25 bin çukur açılır. Toprak zaten çok sığsa, ekinlerin delikler içinde yetişmesi için toprak çok sığ olabileceğinden, sırtların tepesine dikmek faydalı olabilir.

Çukurlarda kar/yağmur suyu hasadı yapılarak tarım arazileri kuraklığa dirençli hale getirilir. Kar/yağmur suyu hasadı yapmak, pratik, kolay ve ekonomiktir.

Çukurlarda mahsul büyümesini daha da iyileştirmek için, çukurlara kompost veya stabilize hayvan gübresi gibi gübreler (malç ve kompost) kullanılabilir. Yoğun yağışlar olduğunda, organik maddeler fazla suyun emilmesin yardımcı olur ve istenmeyen su birikimini önleyebilir.

Kar/yağmur suyu toplama tekniği geliştirilerek kuraklığın olduğu bölgelerde hasad edilen kar/yağmur suyu, sulama amacıyla tarım arazilerinde kullanılabilir.

Dağların şevlerinde kar/yağmur suyu hasadı hendekleri yapılarak kuraklığa karşı kışları karların ve yağmur sularının toplandığı, depolandığı ve yazın kullanıldığı sulardır. Böylece şiddetli yağışlarda ani ve şiddetli sel baskınları önlenir. 
 

 

Dağ eteklerinde ve eğimli arazilerde kar/yağmur suyu hendeklerinde kışları karları/yağmur suyunu depolayarak ilkbahar ve yaz aylarında sel felaketleri önlenir.

Kar/yağmur suyu, sulama suyu olarak kullanılır ve bir damlası dahi israf edilmez. Kuraklıkla mücadele böyle yapılır. Şimdi karları/yağmur sularını hasat etme zamanıdır.

Kar/yağmur suyu hasadı hendeklerinin faydaları;

• Tüm toprak ve yağış koşullarına uygulanır.
• Toprak bozulmasını ve erozyonu önler.
• Yüzey suyu sızmasını ve toprak nemini artırır.
• Sel tehlikelerinin azaltmasına yardımcı olur.
• Yalnızca temel yapı malzemesi gerektiren nispeten basit sistemdir.
• Hem yıllık tarla bitkileri hem de ağaç/çalı dikimi için kullanılabilir.

Meyilli arazilerin şevlerinde yatay hendekler oluşturularak kar ve yağmur suyu hasadı yapılabilir. 

Meyilli arazilerde yatay yönde oluşturulan hendeklerde tutulan kar ve yağmur suyu, toprağa sızar ve yeraltı suyunun ve kuyuların yeniden dolmasına yardımcı olur.

Kuyuların dolu tutulması sağlanır. İçme ve sulama suyunun kuyulardan temin edildiği bölgelerde bu uygulama oldukça verimli, pratik ve ekonomik sonuçlar vermektedir. 

Kar/yağmur suyu hasadı, tarım arazilerinin nemli kalmasını sağlar. Topraklar, karbon yutak alanlarına dönüşür. Toprakta tarımsal verimlilik yükselir.

Kar/yağmur suyu hasadı, kar/yağmur suyunun tüm yaz boyunca nasıl korunabileceğini ve kullanılabileceğini gösterir.
   

 

 

Kar/yağmur suyu hendekleri yapımında ilave malzeme kullanmaya gerek yoktur. 

Bozulmuş tüm tarım alanlarında benzer uygulamalar yapılabilir.

Bölgedeki su dengesi artırılarak kar/yağmur suyunun akışı ve ani buharlaşması önlenir. 

Ormanlarda kar/yağmur suyu hasadı 

Ormanlarda kar ve yağmur suyu hasadı hendeklerin etkinliğini artırmak için, hendekler boyunca Napier ve diğer yem otları ekimi/dikimi yapılır.

Yağmur sırasında çimler, hendeklerde sıkışıp kalan sudan nemi alır ve hızlı bir şekilde büyür. Yerli hayvanların yanı sıra yaban hayatı için de yem ve içme suyu olur.
  

Ormanlarda kar/yağmur suyu hasadı hendekleri, siperleri, yapılsaydı Kastamonu Bozkurt bölgesinde sel felaketi olur muydu? Mutlaka değerlendirilmeli.

Benzer vakalar başka bölgeler içinde incelenmeli.

Hindistan’da çam ağaçlarının hakim olduğu yangına meyilli ormanların nem rejimini iyileştirmek için 330 hektarlık bir alana kar ve yağmur suyu hasadı için hendekleri kazılmış.

Hendekler, yağmur suyunu ve üst verimli toprağı tutar, bitki örtüsü çeşitliliğini artırır ve mikro iklimi iyileştirir.
      

 

Ormanlarda kar/yağmur suyu hasadı yapılarak sel felaketleri önlenir, orman yangınları ve toprak erozyonu azalır ve hasat edilen suyun yeraltı suyu ile buluşması sağlanır. 

Yaban hayatının susuzluğuna son verilir. 

Yangın riski altında olan ormanlarda yukarıdaki sistem özellikle uygulanmaktadır.

Yerel koşullara bağlı olarak, orman alanları yağmur suyu için sünger görevi görebilir, akış aşağı nehir sistemlerinde sabit taban akışları sağlamanın yanı sıra sığ yeraltı suyu kaynaklarını besleyebilen toprağa su sızmasını arttırır.

Kar/yağmur suyu hasadı yapıları tarafından yakalanan yağmur suları, toprağın nemini arttırır, verimli üst toprak korunur, mikro iklimi iyileştirerek ormanların yenilenmesi desteklenir ve bozuk ormanların ekolojik restorasyonunu, biyoçeşitliliğin iyileştirilmesini ve ayrıca yerel halka istihdam sağlar.
   

 

Ormanlarda kar/yağmur suyu hendekleri, su havuzları ve süzülme çukurları gibi yağmur suyu tutma gibi yapılarının tamamlaması ve bölgedeki doğal su kaynaklarını gençleştirmesi/yenilendirmesi muhtemeldir. 

Kayseri’de kuyularda kar hasadı

400 yıllık devam eden gelenek: Kuyulara girip içini karla dolduruyorlar.

Kayseri'deki Hacılar ilçesinde 300 kadar kuyu, yazın buz gibi su içebilmek için Erciyes Dağı'nın eteklerinden getirilen çuval çuval karla doldurulmakta ve yazın kullanılmakta. 
   

 

Denizli'nin Karcı Mahallesinde (eskiden merkeze bağlı köyü) sayıları azalsa da halen benzer kar kuyuları var. Buzdolabının olmadığı veya az olduğu dönemlerde Denizli'de yazın buz ihtiyacı bu kuyulardan sağlanırmış.

Eskiden bazı bölgelerde üzüm bağlarının üst kısmına hendekler kazılır. Kar yağarsa bu hendekler kar ile doldurulur. İlkbaharda bu sular, asma köklerine su takviyesi yapılırdı.

Kar hasadı yapılarak elma bahçelerinin sulamasında kullanılır.  

Malç uygulaması 

Anızlar, odun kabukları ve benzerleri toplanır ve basitçe parçalanarak malçlama yapılır.

Ekili tarlalarda yaban otuyla mücadele etmek ve toprağın neminin buharlaşmasını önlemek için açıkta kalan topraklara malçlar serilir.

Sıcaklıklar 20 derecenin altındaysa, malçlama geciktirilmeli ve zemin karla kaplandığında karla malçlama yapılmalı.

Toprak hiçbir zaman çıplak bırakılmamalı, malç ile örtülmeli. Çünkü çıplak toprak sera gazı karbon salımlar.

Toprağın eğimini iyileştirmek için kompostlama gibi organik madde uygulamaları da yapılabilir. 
 

 

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.