27 Mayıs itibariyle Türkiye’nin üç büyük kamu bankasının yönetim kademesinde önemli değişikliklere gidildi. 

- 1989-1991 ile 2002-2007 yılları arasında İçişleri Bakanlığı yapan Abdulkadir Aksu, Vakıfbank Yönetim Kurulu Başkanı oldu. 

- Bir dönem Çalışma Bakanlığı, ardından Tarım Bakanlığı yapan Faruk Çelik ve Anayasa Mahkemesi’nde başkanvekilliği yapan Serruh Kaleli, Ziraat Bankası’na Yönetim Kurulu Üyesi olarak atandı. 

- 2002’den 2015’e kadar geçen sürede üç dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkan Vekilliği yürüten Sadık Yakut, Vakıfbank Yönetim Kurulu Üyeliği’ne atandı. 

- 2017-2019 yılları arasında İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı yapan ve 31 Mart seçimlerinde AK Parti adayı olduğu Büyükçekmece'de seçilemeyen Mevlüt Uysal da Halkbank Yönetim Kurulu Üyesi oldu. 

Türkiye’de meslek dışından olanların bankaların yönetim kademelerine atanması ilk kez gerçekleşmiyor.

Cumhurbaşkanlığı tarafından yapılan atamalar daha çok siyasi boyutuyla tartışıldı. Bu atamalarla "trenden inenlerin" ya da "indirilenlerin" yeniden "AK Parti trenine alındığı" yorumları yapıldı.

Bir zamanlar AK Parti kadrolarında kritik görevler yapan bu isimler şimdi yeniden önemli görevlerdeler.

Ancak atamalar liyakat boyutuyla da tartışılıyor.

Bankaların yönetim kurulu üyeleri ne iş yapar ve yapacakları iş bankacılık sektöründe deneyimli olmalarını gerektirir mi?

Bankacılık sektöründe uzun yıllar çalışmış, üst düzey kademelerde görev yapmış bir kaynak, Independent Türkçe’ye verdiği mülakata atamaları 1980 sonrası dönemle kıyaslayarak başladı:  

“1990’lı yıllarda Türkiye’de laik/anti-laik dalgası hakimdi. 1992 seçimlerinde Refah Partisi’nin iktidara ortak olması, Recep Tayyip Erdoğan’ın İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı seçilmesinin ardından gelen süreçte ne kadar emekli general varsa bankalara yönetim kurulu üyesi yaptık. 2001 krizine geldiğimizde bu bankaların neye dönüştüğünü gördük. 21 tana banka battı.” 

İlk "meslek dışı" atama değil

2015’te yaşamını yitiren Emekli Orgeneral Teoman Koman, Eski Devlet Bakanı Cavit Çağlar’ın şirketlerine fon sağladığı iddia edilen ve 2001 krizinde feshedilen Interbank’ta 1997-1999 yılları arasında yönetim kurulu üyeliği yapmıştı. Emekli Koramiral Çetin Ersarı da Koman’la aynı dönemde Interbank yönetimindeydi. 

Emekli Orgeneral Muhittin Fisunoğlu da 1990’ların sonunda banka yönetimlerine atanan diğer bir isim. Sümerbank’taki yolsuzluk ve usulsüzlükler soruşturması kapsamında 1998’de Sümberbank Yönetim Kurulu Üyesi olan Fisunoğlu hakkında da bir soruşturma başlatılmıştı. Fisunoğlu, 2012’de verdiği bir röportajda hakkındaki iddiaları reddederek bu görevi kabul ettiği için pişman olduğunu söylemişti. 

Banka yönetimlerine yakın dönemde yapılan atamalara baktığımızda da farklı isimler karşımıza çıkıyor.

Örneğin, yıllarca birçok yayın kuruluşunda ekonomi yazarlığı yapan ve 2015’ten bu yana Cumhurbaşkanlığı Başdanışmanlığı görevini yürüten Cemil Ertem, 13 Ağustos 2018 tarihinden bu yana Vakıfbank Yönetim Kurulu Üyeliği görevinde. 

Yaklaşık 40 yıl yargıçlık yaptıktan sonra Türkiye’nin ilk Kamu Başdenetçisi olan Mehmet Nihat Ömeroğlu, 2017’de Halkbank Yönetim Kurulu Üyesi oldu. Ömeroğlu, son düzenlemede de Ziraat Bankası’nın yönetim kurulu üyeleri arasına girdi.

İş hayatına iki yıl kadar Kuveyt-Türk Finans Kurumu’nda çalışarak başlamış, sonrasında perakende sektörüne geçiş yapmış Metin Özdemir, 2004-2014 yılları arasında İstanbul Büyükşehir Belediyesi Meclis Üyesi’ydi. 2012’de Ziraat Bankası Yönetim Kurulu Üyesi olan Özdemir, 2017’den bu yana Ziraat Katılım Genel Müdürü.

"'FAVÖK nedir?' deseniz bilecekler mi?"

Independent Türkçe’ye konuşan ancak ismini vermek istemeyen bankacılık uzmanı, yönetim kurullarının en üst karar alma organı olduğunu hatırlatarak, sorumlu oldukları bazı görevleri şöyle sıraladı: 

“Kredi politikasını belirlerler. Yurtdışı irtibatlarının kurulması, faaliyet raporlarının düzenlenmesi, faaliyet sonucunda elde edilen gelirin bölüşülmesinden temettünün dağıtılmasına kadar her yerde yetkili ve sorumlu organdır. Ödeme sistemlerinin denetlenmesinden personel politikasına, şubelerin açılıp kapanma kararlarından yazılımların değiştirilmesine kadar birçok karardan yönetim kurulu üyeleri sorumludur.” 

“Mesleki tecrübesi olmayan birine ‘FAVÖK ya da EBITDA (Faiz, vergi, amortisman ve itfa payı öncesi kazanç) nedir?’ deseniz cevap verebilecek mi? Bu işler bu saatten sonra öğrenilip kılı kırk yararak kıt kaynakları en etkin şekilde kullandıracak kararların alınması çok zor” ifadelerini kullanan tecrübeli bankacı, kamu bankalarının sermayesinin devletten geldiğini, devletin de bu sermayenin verdiği yetkiyi kullanarak istediği kişiyi atayabildiğini söylüyor. 

Yasa “Yönetim Kurulu Üyesi” olmak için ne şart koşuyor?  

5411 Sayılı Bankacılık Kanunu’na göre bir kişinin bir bankaya Genel Müdür olarak atanması için şu şartları taşıması gerekiyor: 

“Hukuk, iktisat, maliye, bankacılık, işletme, kamu yönetimi ve dengi dallarda en az lisans düzeyinde, mühendislik alanında lisans düzeyinde öğrenim görmüş olanların ise belirtilen alanlarda lisansüstü öğrenim görmüş olmaları ve bankacılık veya işletmecilik alanında en az on yıllık meslekî deneyime sahip olmaları şarttır.”

Yönetim Kurulları için ise şartlar bu kadar kesin eğitim ve meslek tecrübesini içermiyor. Kanunda genel müdür için öngörülen şartlar, yönetim kurulu üyelerinin yarıdan bir fazlası için aranıyor. Yani kurul sekiz kişiden oluşuyorsa, en az beş kişinin genel müdürlük için istenen şartları taşıması gerekiyor. 

“Karar yetkisi olan üye” anlamına da gelen murahhas üyeler içinse genel müdürde aranan özellikleri taşımaları zorunlu. Bankaların yönetim kurulları genel müdür dahil beş kişiden az olamaz. 

Yukarıdaki bilgiler ışığında, Vakıfbank Yönetim Kurulu’nun dokuz üyesinin üçü, bankacılık tecrübesine sahip değil. Halkbank’ın dokuz kişilik yönetim kurulundan üç kişide genel müdürlük için istenen şartlar yok. Dokuz üyeye sahip Ziraat Bankası Yönetim Kurulu’nda da üç kişi dışarıdan atandı.
 

 

Yönetim kurulunun görevleri yasada nasıl yer alıyor?

Bankacılık Kanunu’na göre yönetim kurulunun sorumlulukları arasında şunlar yer alıyor:

- İç kontrol, iç denetim ve risk yönetimi, yönetim kurulan bağlı olarak çalışacak üç ayrı birim ve personeller tarafından yürütülür. 

- Kredi açma yetkisi yönetim kuruluna aittir. Yönetim kurulu; kredi açma, onay verme ve diğer idarî esaslara ilişkin politikaları oluşturmak, bunların uygulanmasını ve izlenmesini sağlamak ve gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. Yönetim kurulu kredi açma yetkisini Kurulca belirlenecek usûl ve esaslar çerçevesinde kredi komitesine veya genel müdürlüğe devredebilir.

- Yönetim kurulu, faaliyetlerin muhasebeleştirilmesi, finansal tabloların hazırlanması, onaylanması, denetlenmesi, yetkili mercilere sunulması ve yayımlanması dâhil finansal raporlama sistemini, görev, yetki ve sorumlulukları belirlemek, bilgi sistemlerini yeterli hale getirmek ve uygulamayı gözetmekle yükümlüdür.

Ayrıca “Bankaların İç Sistemleri ve İçsel Sermaye Yeterliliği Değerlendirme Süreci Hakkında Yönetmelik”e göre; 

Stratejik karar alma sürecini belirlemek, izlemek ve planlama politikalarının oluşturulmasını sağlamak, bankanın organizasyon yapısını ve insan kaynakları politikasını oluşturmak, üst düzey yönetimin atanmasında aranılacak kriterleri belirlemek, iç sistemler kapsamındaki birimlerde görev yapan personelin mesleki yeterlilikleri için ulusal ve uluslararası düzeydeki eğitimlerini sağlamak, risk yönetimine ilişkin politika ve stratejilerini, alabileceği risk seviyesini ve bunlara ilişkin uygulama usullerini yazılı olarak belirlemek de yönetim kurulunun görevleri arasında.