Ortadoğu üzerine çalışanlar arasında Ürdün uzun zamandır yerici bir şekilde "Haşimi Sıkcılık Krallığı" lakabıyla anılmakta çünkü genelde ülkede çok az şey oluyor. Yani, bu hafta sonuna kadar böyleydi.

3 Nisan Cumartesi günü Kral II. Abdullah'ın üvey kardeşi ve eski veliaht Prens Hamza bin Hüseyin, etkileyici bir videoyla ev hapsine alındığını iddia etti ve ülke liderlerini yolsuzluk ve beceriksizlikle suçladı: Bu, kraliyet ailesinde son derece nadir görülen aleni bir kırılmaydı.

Ardından 4 Nisan Pazar günü Ürdün Başbakan Yardımcısı Eymen Safadi ülkenin, iç karışıklık yaratmak için yabancı ve muhalif taraflarla ilişki kurmakla suçladığı Prens Hamza'nın da dahil olduğu "hain bir komployu" engellediğini söyledi. Safadi, Prens Hamza'nın bir süredir izlendiğini itiraf ederek "Planlama ve tasarı aşamasından eyleme geçtikleri açıktı" dedi. Safadi, 14 ila 16 kişinin gözaltına alındığını da sözlerine ekledi.

Gözaltındakiler arasında Ürdün'ün Suudi Arabistan elçisi olarak görev yapmış kraliyet ailesi üyesi Şerif Hasan bin Zaid ve Kral Abdullah'ın yakın yardımcısı, Kraliyet Mahkemesi'nin eski başkanı Besim İbrahim Awadallah gibi üst düzey yetkililer de var. Safadi hepsinin birbiriyle bağlantılı olduğunu söyledi.

Kargaşa ve çatışmalarla kavrulan çalkantılı bir bölgede Ürdün, çoğu kez bir istikrar kalesi olarak görünüyordu. Portresi her duvara asılı, çok sevilen Kral Abdullah 2011'de bölge genelinde ayaklanmalar şiddetle devam ederken anayasal ve hukuki reformları kabul ettirerek, kamu sektöründe on binlerce iş yaratma sözü verip kabinedeki bakanları tam teşekküllü bir devrimin zekice önlemişti.

O zamandan beri manşetleri Suriye, Irak ve son zamanlarda İsrail ve Suudi Arabistan da dahil olmak üzere Ürdün'ün komşuları domine ediyordu.

Fakat gerçek elbette daha karmaşık. Ürdün bir süredir sıkıntılarla boğuşuyor. Dünyanın en kurak yerlerinden biri olarak ülkedeki birçok alan düzenli olarak suya erişimden mahrum kalıyor. Başa çıkmakta zorlandığı pandemi sebebiyle daha da kötüleşen ekonomisi perişan durumda. Yöneticiler dünyadaki en sert tecritlerden birini uygulayarak işletmeleri yok etti fakat daha sonra Kovid-19'a bağlı yükselen ölüm oranlarını kontrol etmede başarısız oldu. Geçen ay Kovid-19 hastalarını tedavi eden bir devlet hastanesinde oksijen yetmezliği sebebiyle 6 kişinin hayatını kaybetmesinin ardından ülkenin sağlık bakanının istifa etmek zorunda kalması, durumun ne kadar kötü olduğunun tüyler ürpertici bir göstergesi.
 

Resmi işsizlik oranı hâlâ yüzde 25 civarında olsa da gayri resmi oranın yüzde 40'a ulaşması muhalefetin hızla artmasına da sebep oluyor. Rejim açıkça kendini baskı altında hissediyor.

Uzmanlar geçen birkaç hafta ve ay boyunca aktivistlere, protestoculara ve her türlü ideolojik çizgiden gence yönelik yoğunlaşan bir baskı görüldüğünü bildirdi. Ürdün'de yaşayan uzman ve analist Taylor Luck'ın belirttiği üzere Ürdün, krallıktaki örgütlü yapıların en büyüğü olan öğretmenler sendikasını bile dağıttı.

Bu sırada 10 yıl önce kendilerine verilen maaş zammı sözünün tutulmasını talep eden çok sayıda öğretmen, Ürdün güvenlik güçleri tarafından tutuklandı. Krallıktaki bu hassas dönemde maksatları ne olursa olsun kimsenin "kargaşalık yaratmasına" izin verilmeyeceği ve "Ürdün'ün istikrarının kırmızı çizgi olduğu" mesajı tekrar tekrar veriliyor.

Fakat geçen hafta sonu yaşananlarla karşılaştırıldığında tüm bunlar sönük kalıyor. Prens Hamza, özellikle de başlangıçta kendisini halefi olarak yetiştirdiği söylenen babası merhum Kral Hüseyin'e benzerliğinden ötürü son derece popüler biri.

Kral Hüseyin hayatının son haftalarında en büyük oğlu Abdullah'ı kendinden sonraki kral olarak seçerek Kral Hüseyin'in gözde eşi Kraliçe Nur'un oğlu Prens Hamza'yı veliaht prens yapmıştı. Belki de her zaman tetikte olmaktan yorulan Kral Abdullah 2004'te bu rolü Prens Hamza'dan alarak kendi oğlunu veliaht prens ilan etti.

Rütbesindeki bu düşüşe rağmen Prens Hamza özellikle de Ürdün'ün hoşnutsuzlukları giderek artan ve cumartesi günkü olaylar öncesinde prensle bir dizi toplantı düzenleyen güçlü aşiretleri arasında popülerliğini korudu.

Prensin ev hapsi bu destekçileri kızdıracak. Luck "Bu olayı farklı kılan şey olaya dahil olan şahısların ekonomik, aşiret veya hatta kraliyet elitlerinden üyeler olması" diyor.

Bu durum Ürdün elitlerinin, liberallerinin ve aşiret büyüklerinin tüylerini diken diken ediyor.

Uzmanlar tutuklamalardaki çarpıcı artışın ülkedeki ayaklanma ihtimaline son vermek yerine durumu daha da kötü hale getireceği uyarısında bulundu. Waterloo Üniversitesi'nden siyaset profesörü Bessma Momani “Prens Hamza'nın rejimin zayıflığından yararlanmasını engellemek darbeye karşı önlem almaktır. Ne yazık ki bunun tam tersi bir etki yaratacak" diyor.

Popüler bir prensi tutukladılar ve özellikle Doğu Şeria aşiretlerinden olan Ürdünlüler şimdi çok öfkeli.

Doğu Şeria aşiretlerinin en güçlüleri arasında Majali de var. Majali aşireti, aralarında Yaser Majali, Şeyh Sameer Majali ve Ürdün hükümeti ve ordusunda önemli pozisyonlarda görev yapan başkalarının da bulunduğu önde gelen üyelerinin tutuklanmasına dair öfkeli bir bildirge yayımladı. Olayları "kara gün" olarak nitelendirip güvenlik güçlerinin "gangsterlere ve uyuşturucu satıcılarına baskın yaparmış gibi" akrabalarının evlerine baskın düzenlediklerini iddia etti.

Açıklamaya tutuklama emrini veren ve uygulayanların "kanun ve aşiret önünde sorumlu tutulacağını" söyleyerek "bu tarz bir eyleme gerek olmadığını" ekledi.

Bundan sonra ne olacağı belli değil fakat bütün bunlar Ürdün'deki yetkililerin ne kadar şaşkına döndüğünün açık bir göstergesi.

Ürdün'ün bölgedeki barış için temel taşı olarak oynadığı göz önünde bulundurulduğunda ABD, Suudi Arabistan ve Ortadoğu genelindeki Arap ülkelerinin Kral Abdullah lehine güçlü açıklamalar yayımlaması tesadüf değil. Ama daha fazla kargaşayı önlemek için bu yeterli olacak mı?

Bel Trew'in makalesinin tasarımdan kaynaklanan nedenlerle kısalttığımız başlığının tamamı şöyledir: "Bu, elitlerin tüylerini diken diken ediyor": Prens Hamza'nın ev hapsine duyulan öfke Ürdün'deki yetkilileri şaşkına çevirdi

https://www.independent.co.uk/voices

Independent Türkçe için çeviren: İrem Oral