Mavi, siyah, kırmızı akan dereler

Prof. Dr. Mustafa Öztürk Independent Türkçe için yazdı

Su candır. Temiz su kaynaklarını korumak esastır. 

Dereler, göl ve baraj gibi temiz su kaynaklarını besleyen can damarlardır. 

Dereler kirletilirse içme suyu kaynakları da riskli duruma girer ve sahiller yüzülemez hale gelir. 

Kanalizasyon sistemi ile toplanan ve taşınan evsel karakterli atık sular arıtılmadan;

  • Derelere,
  • Göllere,
  • Barajlara,
  • Nehirlere,
  • Denizlere

deşarj edilmez. 

Dere yatağına kanalizasyon suyunun karışmasını önlemek için gerekli önlemleri almak belediyelerin asli görevidir.

Kimsenin içme suyu kaynaklarını (göl, baraj, nehir gibi) ve bunları besleyen dereleri atık sularını deşarj ederek kirletme hakkı yoktur.

Atık suların toplandığı ve taşındığı kanalizasyon sistemi deşarjlarının derelere, barajlara, denizlere bağlanmasına kesinlikle son verilmeli, izin verilmemeli ve önlenmelidir. Aksi durumda derelerin sık sık atık sularla kirletilmesi kuvvetle muhtemeldir. 


Çevresel denetim

Çevresel denetimler yapılarak derelere illegal sıvı atık ve atık su deşarjları yapanlar tespit edilmeli, ağır yaptırımlar uygulanmalı ve önlenmelidir. Dronelarla dere yatakları seri olarak izlenmelidir.

Kamuoyu ile iç içe hızlı ve seri, 7/24 çalışacak şekilde, uygulanabilir çevresel denetim ağı kurulmalıdır.  

Her bir dere yatağının dijital hafızası oluşturulmalı ve muhtemel kirletici kaynaklar ortaya konmalıdır. 

Dereleri kirletme ihtimali olanları takip etmek, denetlemek ve yaptırım yapmak kirliliği ortadan kaldırmaktan çok daha ekonomik, pratik ve değerlidir. 

Çevresel denetimler, şeffaf, sorgulanabilir ve hesap verilebilir şekilde yapılmadığı sürece ülkede rekabetçi çevresel yatırımların yapılması mümkün olmaz. 

Kirletenler kamuoyu ile paylaşılmadığı sürece vatandaşın denetimlere olan güveni zayıflar. 

Çevresel denetimde, çevre kirliliği ile ilgili veri güvenliği ve şeffaflığı sağlanmadığı sürece suların, havanın ve toprağın kirlenmesi devam eder.

İleri kademe atık su arıtma yapılmadan ve belirlenmiş sınır değerler sağlanmadan hiçbir atıksu, derelere, içme suyu barajlarına ve denizlere verilemez, verilmemelidir.

Verilirse içme suyu sağlık ve kirlilik açısından çok riskli olur ve sahillerde yüzme suyu kalitesi düşer ve turizme ciddi darbe vurulur. Bu yüzden derelerin deniz kıyılarına bağlandığı dereler izlemeye alınmalıdır. 

Atık su ile kirlenme riski taşıyan suları, içme suyu olarak kullanmak istendiğinde arıtma maliyeti çok yüksek olur.  

Diğer yandan içme suyu baraj havzalarına bırakılan her türlü tehlikeli katı atıkları içeren molozlar ve benzerleri, yağmur suyu ile temiz içme suyu kaynaklarına karışabilir. İçme suyu kaynaklarında tehlikelilik riski oluşturabilir.

Dere yatakları üzerinde ve çevresinde varsa atıklar derhal kaldırılmalı, atık dökülmesi önlenmeli ve dereler kirletilmemeli. Kirlenme ihtimali yüksek dere yatakları izlemeye alınmalıdır. 
 

1.jpg
Şekil 1. Dere yatağının tehlikeli atıklarla kirletilmesi

  

Arıtılmadan alıcı ortama (dere, göl, baraj, nehir gibi) verilen atıksular, su kaynaklarını kullanılamaz hale gelmesinin sorumluları, kirletenler, çevresel denetim yapmayanlar ve gerekli yaptırımları uygulamayanlardır.

Aşağıdaki resimde atık sularla kirlenmiş derelerin bazen kırmızı bazen yeşil akması ve gerekli önlemelerin alınmaması kirletenleri teşvik etmektedir.

Olan tüm canlıların yaşam kaynağı olan temiz su kaynaklarına olmaktadır.  
   

2.jpg
Resim 2. Atık sularla kirlenmiş dereler

 

Haramidere'de kirlilik tehlikesi saçan korkutan görüntüler oluşmuştur.

Haramidere bazen kırmızı, bazen siyah ve bazen mavi akmıştır. Kirletenin boyamada kullandığı kimyasalın rengine göre kirlilik değişmiştir. 

Haramidere’de korkutan kirlilik görüntüsü oluştu ve 'gökkuşağı' renginde farklı renkte aktı: derelerdeki bu kirliliğin çevreye etkileri olduğu kadar insan sağlığına da zararlar olmuştur.
 

3.jpg
Resim 3. Kanalizasyondan dereye boyama sanayi atık suyu deşarjı

   

Özellikle bu tür kirlilikler çevre sağlığı açısından değerlendirdiğinde; bu tür kirleticilerin insan sağlığını olumsuz etkilemesi kuvvetle muhtemeldir.

Boyama atık suyu ile kirlenmiş dere suyundan salımlanan organik bazlı çözücü solvent maddeler koku kirliliğine neden olur.

Bunlar havaya karışır ve dere çevresinde yaşayanlar üzerinde ciddi anlamda solunum yolu hastalıklarına sebebiyet verebilir.

Bu çok kirli suyu koklamak sağlık açısından çok tehlikeli olabilir. Boyama atık suyu içindeki solvent konsantrasyonu tespit edilmeliydi.
 

4.jpg
Resim 4. Şehrin ortasından geçen boyama suyu ile kirletilmiş dere

 

Bu tür kirli suları içen kuşlar, tavuklar ve inekler telef olur. Boyama atıksu ile kirlenmiş dere suyundaki tüm canlılar boğularak hemen ölür. Dere suyunun eski haline gelmesi aylar alabilir. 

Boyama atık suyu ile kirlenmiş dere suyu, denize deşarj edildiği yerlerde balıklara zarar verir.

Bu kimyasal sıvı atık hem dereleri hem de deşarj edildiği Marmara sahilini kirletmiştir.

Tehlikeli kimyasal boyama sıvıları kanalizasyon üzerinden illegal olarak dereye deşarjlar kontrol altına alınmalı ve kirletenler acilen tespit edilip yaptırımlar uygulanmalıdır.

Tehlikeli kimyasal sıvı atıklarını dereye veren çevre ve canlı düşmanı/düşmanları kısa süre içinde hızlı ve pratik olarak tespit edilebilir.


Qtof taraması

Kanalizasyona atık sularını illegal deşarj edenler ve kirletenin kim olduğuna yönelik şüpheli tesisler varsa, kirlenen noktadan ve şüpheli tesislerden numuneler alınır, Qtof taraması ve eşleştirme yapılır ve kirleten hızlı ve seri olarak tespit edilebilir.


FTIR ve Qtof tarama

Şüpheli tesis bilinmiyorsa (yoksa), kirlenen yerden numuneler alınır. Alınan numunelerde FTIP ve Otof taraması yapılır, içeriğinin ne olduğu belirlenir ve bu maddeyi kullanan tesislere denetim yapılabilir. Kirleten tesise gerekli yaptırım uygulanır.

Yukarıda sıralanan metotlardan biri uygulanarak kanalizasyona ve derelere tehlikeli sıvı atıklarını deşarj ederek kirletenler, kısa süre içinde hızlıca tespit edilebilir.

Böylece, tehlikeli sıvı atıklarını kanalizasyona ve derelere illegal deşarj edenlere ağır yaptırımlar hızlı ve seri olarak uygulanır.

Kanalizasyona illegal deşarj edilmiş kimyasal boyama sıvı atıkları ile dere kirletilmiş, ilgili idare renk kirliliği parametresi yok diye ceza kesmemiş. Çok ilginç. 


Tankerler, vidanjörler ve arazözler takip sistemi

Şehirlerdeki tankerler, vidanjörler ve arazözler takip altına alınmadığı sürece derelere ve kanalizasyon bacalarına illegal tehlikeli sıvı atıkların deşarjı, devam eder.

Çevre il müdürlükleri ve ilgili belediyeler, şehirlerinde, tehlikeli sıvı atık taşıyan lisanslı ve lisansız tüm araçları kontrol ve denetim altına almalıdır.

Aksi, kanalizasyon bacalarına ve derelere illegal tehlikeli sıvı atık deşarjları devam eder.

Takip sistemi ve ağır çevresel yaptırımlar ile tehlikeli sıvı atıkların kanalizasyona ve derelere deşarjları önlenebilir.

Derelerdeki canları, kimyasal tehlikeli sıvı atıkları kirleten katiller, merhametsizler, acilen tespit edilmeli ve tehlikeli sıvı atıklarını illegal deşarj etme yaptırımı uygulanmalı.

Dereler, açık atık su kanalına dönüştürülmemeli.

Dere yatakları sürekli takip altına alınmalıdır. 

Dere yataklarının çevresi yeşil koridorlara dönüştürülmeli.  

Dere yatakları yeşil koridorlara dönüştürülürse;

  • Canlıların nefes alması sağlanır.
  • Toprağın su tutma kapasitesi artırılır.
  • Kuşların konaklama yeri olur.
  • Sel riski minimize edilir.
  • Yağmur suyu akarken yeraltı suyu ile de buluşarak su dengesi sağlanır.

 

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU