Kovid-19 salgınına karşı dezenfekte şartları

Panik yok önlem/çözüm var. 

Koronavirüsün (Kovid-19) bulaşmaması ve yayılmaması için önlem alabiliriz. 

Evlerde kalan sakinleri ve işyerlerinde çalışanları riskli olmaktan korumak için yapılması gereken bir dizi önlemler aşağıda özetlenmiştir.

Koronavirüs (Kovid-19), tipik olarak enfekte bir kişi öksürdüğünde veya hapşırdığında ürettiği bulaşıcı damlacıklar havada birkaç saniye kalır ve yaklaşık 3 metre yayılır.

Kovid-19 taşıyan damlacıklar yüzün ıslak bir kısmına (gözlere, burunlara veya ağızlara) düşerse enfekte olunur. Bu damlacıklar insanlara, yüzeylere veya nesnelere bulaşabilir.  

Bu viral bulaşıcı damlacıkları 1-1,5 metreden daha yakın mesafede olan birinin;

• Teneffüs etmesi, 
• Damlacıkların bulaştığı yüzeye dokunması ve sonra virüs bulaşmış elle yüzü veya buruna dokunulması,

ile o kişi enfekte olabilir. 

Araştırmacılar, enfekte kişilerin hapşırması/öksürmesi sonucu Kovid-19’lu damlacıkların düşmeden havada üç saate kadar kalabileceğini buldular.

Ancak damlacıklar, çoğu zaman daha çabuk düşebilir.

Bilim insanlar, "Bir kişinin, Kovid-19 bulaşmış bir yüzeye veya nesneye dokunarak ve sonra elini ağzına, burnuna veya gözlerine götürerek virüsü kendine bulaştırması mümkündür" diyorlar.

Enfekte bir hasta, tuvalette, dışkı bulaşmış ellerini sabun kullanmadan, yıkamadan musluklara, kapı kollarına, duvarlara, yiyeceklere ve benzeri yüzeylere dokunursa Kovid-19 bulaştırabilir.

Kovid-19 enfeksiyonu bulaşmış tuvalet yüzeylerinde bir süre kalabilir. Bu yüzeyler hastalığın diğer kişilere yayılmasına neden olabilir. Tıpta, bu fekal-oral bulaşma olarak bilinmekte.

Kovid-19 salgınının yayılması, ortamlar dezenfekte edilerek hijyen hale getirilerek önlenebilir. 

Evlerde, işyerlerinde ve benzeri yerlerde ortak kullanım alanları dezenfekte edilerek sürekli hijyen tutulmalı. 

Kovid-19 salgının en fazla yayıldığı yüksek dokunuşlu ortak yüzey alanları; 

• Tuvaletler,
• Banyolar,
• Asansörler,
• Kapı kolları,
• Merdiven korkuluğu,
• Armatörler,
• Ortak kullanılan telefonlar,
• Ortak kullanılan bilgisayar,
• Çay ve kahve bardakları,

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Kovid-19’un solunum damlacıkları yoluyla yayılabileceğini söyledi.

Enfekte kişiler, öksürdüğünde/hapşırdığında, hemen yere ve çevresindeki yüzeylere düşen sıvı serpintileri (damlacıkları) dışarı atarlar. 

Kovid-19’un çeşitli cansız yüzeylerde yaşama süresi Şekil 1’de verilmiştir.

Kovid-19 cansız yüzeylerde 2 saatle ile 5 gün arasında kalır.  
 

Kovid-19’ün cam, plastik, plastik gibi çeşitli cansız yüzeylerde yaşama süresi, yüzeyin pürüzlü olup olmadığına, sıcaklığa, ortamdaki nem oranına, organik madde ve virüs miktarına bağlı olarak değişmektedir.

Bulaştığı ortamda Kovid-19’un zamanla azaldığı tespit edilmiştir. 

Normal oda sıcaklığında, HCoV-229E'nin yüzde 50 bağıl nemde yüzde 30'a kıyasla daha uzun süre kaldığı tespit edilmiştir.  

Sağlıklı insanlar, Kovid-19’lu damlacıkların yeni bulaştığı yüzeylere, özellikle, ortak kullanılan bilgisayarlara, telefonlara, armatörlere, kapı kollarına, bina giriş kapılarına, rezervuar düğmelerine, klozet kapağına, asansör tuşlarına ve tuvalet/asansör yüzeylerine dokunursa ellerini, sabun kullanarak 20 saniye yıkamadan (su yoksa etil alkol ile), yani dezenfekte etmeden, ağzına, burnuna veya gözlerine dokunurlarsa enfekte olma ihtimalleri çok yüksek.

Bazı araştırmalar, Kovid-19’ün fekal madde yoluyla da yayılabileceğini düşündürmekte. Birden fazla çalışmada, enfekte hastaların dışkılarında da Kovid-19 izleri bulundu. 

Araştırmacılar, Kovid-19 kakada buldular. Çin Ulusal Sağlık Komisyonu NHC'nin planına, bulaşma modları olarak kontamine dışkı ve idrar ile teması ve aerosolizasyonu ekledi.

Aerosolizasyon, havada taşınacak kadar küçük parçacıklara dönüşüm anlamına gelmektedir.

Parçalanmayan ıslak mendiller, çocuk bezleri ve benzeri ürünler klozete/tuvalet taşına atılırsa kanalizasyon sistemini tıkar.

Bu, sistemde tıkanmalara ve taşmalara neden olur. Bu da Kovid-19 pandemisinin ortasında ek bir halk sağlığı riski oluşturur. 

Islak mendiller ve çocuk bezleri kesinlikle tuvalete atılmamalı. 
 

Tuvaletlerde dışkı kontaminasyonundan kaçınılmalı. Yüksek dokunuşlu ortak yüzey alanlarından biri de tuvaletlerdir.

Tuvaletlerin dezenfeksiyonu çok önemli. Tuvaletler dezenfekte edilerek daima hijyen tutulmalı.

Kovid-19 salgını dahil hastalık yapıcı mikropların yayılmasını önlemek için tuvaletler; 

• Sık aralıklarla dezenfekte edilmeli.
• Tuvalette enfekte havaya maruz kalmamak için tuvalete girerken mekanik havalandırıcı çalıştırılmalı, ortamda negatif basınç oluşturulmalı (Çalışmaya göre, Kovid-19 havada üç saate kadar kalabilir). Kapalı ortamlar mutlaka havalandırılmalı.
• İhtimal dahilinde dahi olsa koronavirüsün yayılımını önlemek için, klozet kapaklarını kapattıktan sonra rezervuar butonuna basma alışkanlık haline getirilmeli.
• Mekanik havalandırma sistemi yoksa tuvalet penceresi daima açık tutulmalı.
• Tuvalet sonrası klozet kapağı kapatıldıktan sonra rezervuar butonuna mutlaka basılmalı veya ipi çekilmeli.
• Tuvalet rezervuarı yoksa her tuvalet sonrası yarım kova su klozete veya tuvalet taşına yavaş yavaş dökülmeli.
• Tuvalet sonrası eller sabun kullanarak su ile en az 20 saniye yıkanmalı. 
• Tuvalet armatörü ve rezervuar tuşu hijyen tutulmalı.
• Tuvaletlerin duvarları, armatörler, klozetler, rezervuar tuşları ve tuvalet taşı her gün birkaç defa dezenfekte edilmeli,
• Tuvalet klozeti kullanılmadığı sürece kapağı kapalı tutulmalı.
• Tuvalet kapıları kapalı tutulmalı.  

Belediyeler, umumi tuvaletleri, telefon kabinlerini, bankamatikleri, otobüs duraklarını ve benzeri yerleri devamlı dezenfekte etmeli/edilmesini sağlamalı.  

Kamu ve özel kuruluşlar, iş yerlerindeki tuvaletleri devamlı dezenfekte ederek hijyen tutmalılar.

Dezenfeksiyon temizliği yapanların, dezenfeksiyon uygulaması konusunda pratik olarak eğitilmeli.  

Enfekte bir kişi, hapşırdığında veya öksürdüğünde korona virüs yüzeyleri kirletebilir.

Kovid-19 yüklü solunum damlacıkları kapı tokmağına, korkuluklara veya tezgahlara bulaşabilir.

Yeni kirlenmiş bu yüzeylere dokunanlar ellerini ağzına, burnuna ve gözüne götürürse Kovid-19 bulaşabilir. 

Virüsler, düz ve sert yüzeylerde pürüzlü, gözenekli yüzeylere göre daha uzun süre kalır. Yüzey içinde küçük boşluklar veya delikler mikropları yakalayıp transferini önleyebilir.

• Kovid-19 salgınının yayılmasını önlemek için yüksek dokunuşlu ortak yüzey kullanım alanlarından olan asansörlerin tuşları, kapıları, iç yüzeyleri günde sabah saat 7’den itibaren gece yarısına kadar belli aralıklarla dezenfekte edilmeli. Ortam, devamlı temiz ve hijyen tutulmalı. 
• Asansörlerde mümkün olduğunca sosyal mesafe korunmalı. Kalabalık asansörlere binilmemeli. Sosyal mesafeyi korunamıyorsa o anda asansöre binilmek zorunlu ise ters yönde durulmalı. 
• Asansörlerin havalandırıcısı içinde insan olduğu sürece daima çalışmalı. İç ortamda negatif basınç oluşturulmalı (Çalışmaya göre, Kovid-19 üç saate kadar havada yaşayabilir).
• Havalandırma işlemi, havanın içeri doğru değil içerideki havanın dışarı tahliyesi şeklinde olmalı.
• Kapalı ortamlar mutlaka havalandırılmalı. 
• Ortak kullanım alanlarından olan asansörler girmeden önce maske takılmalı. 
• Kovid-19’den korunmak için asansör görgü kurallarının değiştirilmesi gerekli.
• Evlerde Günlük Temizlemek ve Dezenfekte Etmek İçin Yüksek Dokunmatik Yüzeyler:
• Kapı kolları,
• Masa yüzeyleri,
• Sert yemek sandalyeleri (koltuk, sırt ve kollar),
• Mutfak tezgahları,
• Banyo tezgahları,
• Musluklar ve musluk kolları,
• TV uzaktan kumandaları,
• Oyun denetleyicileri,

Önce (mikropları, kiri ve yabancı maddeleri yüzeylerden) temizleyin, sonra dezenfekte edin. 

Temizlik yaparken mutlaka maske ve eldiven kullanılmalı.

Evinizdeki sık dokunulan yüzeyleri deterjan ile önce silmek ve sonra seyreltilmiş ev tipi çamaşır suyu ile dezenfekte etmek iyi bir fikirdir, çünkü bunlar yüzeylerdeki Kovid-19’dan kurtulmada etkilidir.

Sık sık dokunulan yüzeyler (kapı kolları, musluklar (armatörler), bina giriş kapıları, asansör kapılar, tuvalet kapağı ve mutfak yüzeyleri gibi) düzenli olarak önce temizlemeli ve sonra dezenfekte edilmeli.
 

İş yerlerindeki dizüstü bilgisayarlar, klavyeler, telefonlar, uzaktan kumandalar, cep telefonları, tuvalet rezervuarı düğmeleri, asansör düğmeleri ve kapı tokmağı da dahil olmak üzere sık sık dokunulan yüzeyleri düzenli olarak dezenfekte etmek gerekir.

Yüzeyler kirliyse, önce bir deterjan ve su kullanarak temizleyin, ardından dezenfekte edin.

Evleri ve işyerlerini her gün sık aralıklarla belli süre havalandırılmalı ve güneşlendirilmeli.  

Güneş ultraviyole (UV) ışıkları gerçekten güçlü bir dezenfektandır. Doğrudan güneş ışığı (UV), Kovid-19 bulaşan yüzeylerde hızla azaltmaya yardımcı olabilir.

Genel olarak önce yüzeyleri silin, kirletici maddeleri, tozu veya kalıntıları temizleyin.

Temizleme işlemini sabunlu su (veya temizleme spreyi) ve el havlusu ile yapabilirsiniz. Ardından yüzeye uygun bir dezenfektan uygulayın.

Bunu yapmanın en hızlı ve en kolay yolu, dezenfekte edici mendiller veya dezenfektan spreylemedir.

Dezenfeksiyon için, seyreltilmiş ev tipi çamaşır suyu (3,8 L temiz çeşme suyu içine 5 yemek kaşığı (yaklaşık 75-76 ml) çamaşır suyu konur) ve en az yüzde70 etil alkol çözeltileri ev tipi dezenfektanlar olarak etkili olarak kullanılabilir.

Ev tipi çamaşır suyunu asla amonyak veya başka bir temizleyici ile karıştırmayın.

Dezenfektanlar;

• Dezenfekte edici mendiller (Clorox, Lysol veya mağaza markası yapacak),
• Dezenfektan sprey (Purell, Clorox, Lysol, hepsi işe yarayacak spreyler yapar),
• İzopropil alkol,
• Yüzde 62-70 etil alkol, 
• Yüzde 0,5’lük hidrojen peroksit,

Evde kendi dezenfektanınızı yapabilirsiniz.

Elde eldiven ve ağızda maske ile (yüzde 5)’lik ev tipi çamaşır suyundan en az yüzde 0,1’lik (1000 ppm) dezenfektan spreyi yapımı:

• 4 çay kaşığı (yaklaşık 20 ml) ev tipi çamaşır suyu,
• 1 litre çeşme suyu,
• Her ikisini bir litrelik sprey şişesine koyun, kuvvetlice çalkalayın,
• Dezenfekte edilecek lavabo, klozet/tuvalet taşı gibi yüzeyi nemli olacak şekilde püskürtün, 1-5 dakika bekleyin, sonra ortamı havalandırın.
• Hazırlanmış dezenfektan, beyaz ve temiz temizlik bezine püskürtülerek nemlendirilir.
• Hazırlanmış dezenfektan ile nemlendirilmiş temizlik bezi ile; muslukları (armatörleri), kapı kollarını, dolap/buzdolabı kulplarını, masaları, mutfak ve tuvalet sehpalarını, sifon tuşlarını ve pencere kollarını ovalayarak iyice silinir.
• 1 dakika içinde Kovid-19, inaktif hale gelir.
• İşlem sonunda Kovid-19, yüzde 99,9 oranında dezenfekte edilmiş olur. 

Hazırlanan dezenfektan spreyin günlük olarak hazırlanmasında fayda var. 

Belediyeler, içme suyu arıtma tesislerinde sürekli kullandıkları sodyum hipoklorit (NaOCl) ile (yüzde0,1) dezenfektan çözeltisi üretebilir ve sakinlerine düşük ücretle dağıtabilir. 

Belediyeler, evlerde ve işyerlerinde nerelerin ne sıklıkta nasıl dezenfekte edileceği ile ilgili kılavuzlar hazırlamalı ve sakinlere dağıtmalı.

Belediyeler, şehrindeki tüm temizlik çalışanlarına seyreltilmiş hipoklorit ile KOVİD-19 nasıl dezenfekte edileceğini anlatmalı. 

İzopropil alkol ve yüzde62-70 etil alkol yüzeylerdeki Kovid-19’u 30 saniye içinde dezenfekte eder.

Bilgisayar ekranları ve tuşları, telefonlar, uzaktan kumanda tuşları ve benzerleri, yüzde 70 izopropil alkol içeren dezenfaktan mendillerle dezenfekte edilir.

yüzde 0,5’lük hidrojen peroksit yüzeylere bulaşmış Kovid-19’u 1 dakika içinde dezenfekte eder. 

Genel kural olarak;

• Önce yüzeylerin ovalanarak temizlemesi (silinmesi), 
• Takiben dezenfeksiyon, 
• Dezenfektan maddenin KOVİD-19’ü bertaraf etmesi için yeterli temas süresi,
• Son olarak silme/kurulama ve havalandırma.

işlemi uygulanır. 
 

Kovid-19 salgını geçinceye kadar önce temizlik sonra dezenfeksiyon işlemine periyodik olarak devam edilmeli.

Kovid-19’a karşı dezenfeksiyonu ile ilgili US EPA’nın yayınladığı liste gibi ilgili bakanlık dezenfeksiyon maddeleri, dezenfekte etme süreleri, kullanım şekli ile ilgili bilgileri içerir liste yayınlamalı.

Birçok insan temizliği sirke ile yapar. Ucuz ve doğal. Ancak Tüketici Raporlarına göre “Kovid-19’e karşı etkili olduklarına dair bir kanıt yoktur”

Kısaca, Kovid-19 dezenfekte etmek için sirke kullanmayın.

Yüzüne (ağzına, burnuna ve gözüne) dokunmayı bırak, ellerini yıka.

Evini temizleyerek ve dezenfekte ederek Kovid-19 virüsünün yayılmasına dur diyebilirsiniz. 

Koronavirüse (Kovid-19) karşı ellerinizi sabun kullanarak 20 saniye su ile yıkayarak dezenfekte ettikten sonra abdest alınız.

 

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.