Diyarbakır’ın Çınar ilçesindeki Zerzevan Kalesi, Roma İmparatorluğu tarafından inşa edildi.
İlk inşa tarihi Asur dönemi olan sınır garnizonu, askerlerin yanı sıra sivillere de ev sahipliği yaptı.
Zerzevan Kalesi’nde 2014’te başlatılan arkeolojik kazı ve restorasyon çalışmalarının 4. yılında bir Mithras Tapınağı’nın keşfedilmesi, turistik açıdan kentte yepyeni bir dönemin başladığının habercisi oldu.
Mithras Tapınağı’nın ismini aldığı tanrı Mithras kimdir?
Mithra inancı, M.Ö. 5’inci yüzyılda İran’da doğdu. Pers kökenli Mithras (Mithra), evreni kontrol eden güneş tanrısı olarak biliniyor. Adaletin, ışığın, inancın ve savaşın da simgesi. Anlaşma ve dostluk kavramlarının da tanrısı olan Mithras, “aracılık eden” anlamına geliyor.
Hristiyanlığın yayılmasıyla yasaklandı
M.Ö. 6. yüzyılda “yenilmez tanrı” olarak görülen Mithras önderliğindeki din, M.S. 2. ve 3. yüzyılda Roma İmparatorluğu’nda yaygınlaşsa da M.S. 4. yüzyılda Hristiyanlığın yayılmasıyla birlikte yasaklandı.
Bin 800 yıllık tapınak
Bin 800 yıl önce yapıldığı tahmin edilen tapınağın 2017’deki arkeolojik çalışmalar sırasında keşfi, Diyarbakır’ın dünyaya tanıtımının yanı sıra bölge tarihine de katkı sunuyor.
“Dünyada ortaya çıkarılan son Mithras Tapınağı'nı tesadüfen bulduk”
Hristiyanlığın kendisine rakip gördüğü dinin (gizli tarikat olarak da biliniyor) son tapınağı olan Mithras Tapınağı’nı ortaya çıkaran isim ise Dicle Üniversitesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Doç. Dr. Aytaç Coşkun.
Kazı ekibinin başkanlığını da yapan Coşkun, tapınağın keşfedilişi ile ilgili Independent Türkçe’ye yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
Dünyada ortaya çıkarılan son Mithras Tapınağı'nı kazı çalışmalarının 4. yılı olan 2017'de tesadüfen bulduk. Daha önce Mithras Tapınağı'nın garnizonun içinde olduğu bilinmiyordu. Bin 700 yıl önce tapınak kapatıldıktan sonra ilk defa biz ortaya çıkardık. Bu tapınak, kökeninin Pers olması, dünyada ortaya çıkarılan son Mithras Tapınağı olması ve en doğuda bulunması bakamından çok önemli. Mithras, Pagan Roma’da Güneş tanrısı. Evreni ve gezegenleri kontrol ediyor.
“Mithrasçıların hepsi astronom”
Tapınaktaki dini törenleri sorduğumuz Doç. Dr. Aytaç Coşkun, “Büyük bir gizlilik içinde yapılıyor. Dünya üzerinde açıklayan yok, yazılı belge yok. Arkeolojik bilgileri baz alıyoruz. Mithrasçıların hepsi astronom. Kurban ritüeline kadar tüm izler burada var. Fresk izleri var duvarda. Mithras’ın 7 aşamasının simgesi var, her biri Merkür’den Satürn’e bir gezegeni sembolize ediyor” yorumunu yaptı.
‘İlluminati’nin doğduğu tapınak’ diyenler var
M. Ö. 882 yılından itibaren burada yerleşimin olduğunu, 639 yılında İslam ordularının fethine kadar yaşamın sürdüğünü söyleyen Coşkun, kimilerine göre İlluminati gibi gizli örgütlerin burada doğduğunu belirtti.
Sadece erkekler kabul ediliyor, 12 eziyet şartı bulunuyor
Tarihte Roma egemenliğindeki topraklarda özellikle askerler ve aristokratlar arasında yaygınlaşan Mithras dinine giriş ise kolay değil.
Bu dine girmenin çok zor olduğunu, bütün törenlerin gizlilik içinde yapıldığını söyleyen Doç. Dr. Aytaç Coşkun, törenlerin mağara ve tapınaklarda gizli şekilde yapıldığını, kadınların bu dine kabul edilmediğini ve katılımcıların 7 hafta sürecek 12 eziyetten geçmesi gerektiğini anlattı.
“İmparator olmanız bu dine girebileceğiniz anlamına gelmiyor”
Doç. Dr. Coşkun, sözlerini şöyle sürdürdü:
Roma’yı yönetenler, Mithras dinine üye. Üst düzey generaller, zengin tüccarlar, aristokratlar, hatta bazı Roma imparatorları bile bu dine üye. Ama imparator olmanız bu dine girebileceğiniz anlamına gelmiyor.
Giriş bölümünde yazıt ve sembollerin yer aldığı Mithras Tapınağı, 7 metre uzunluğunda ve 5 metre genişliğinde, yüksekliği ise 2,5 metreden oluşuyor. Oyulmuş sütunlar ve nişlerin bulunduğu tapınaktaki duvarlardan birinde, Mithras sembollerinden ışın tacının kazılı olduğu görülüyor. Alanda, tavanda uyuşturularak kurban edilen boğanın ayaklarından asıldığı 4 bağlama yeri, kanın aktığı çanak, havuz mevcut. Kanla yıkandıktan sonra bu kandan içen kişilerin günahlarından arındığına ve Mithras dinine girdiğine inanılıyor.
Mithrasçılar, tapınakta kendi derecelerine göre oturuyor, en üst seviye 7 olarak belirleniyor.
Bir tek ritüeller sırasında Mithras’ın boğayı kurban ettiği plaka eksik çünkü Hristiyanlıkta yasak.
50 yıllık kazı çalışması
Henüz kazıların başlangıcında olduklarını belirten Aytaç Coşkun’a göre çalışmaların tamamlanması yarım asırı bulabilir.
3. kuşak temsilciler, BM yetkilileri, büyükelçiler…
Bazı ailelerin 3. kuşak temsilcileri, BM yetkilileri ve büyükelçilerin de yer aldığı pek çok isim, Mithras Tapınağı’nı görmek için Diyarbakır’a geldi.
Morgan Freeman belgesel çekecek
Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) tehdidinin sona ermesinin ardından Oscar ödüllü oyuncu Morgan Freeman’ın National Geographic belgeseli çekmek için Diyarbakır’daki Mithras Tapınağına geleceği belirtiliyor.
12 asırlık peynir tatlısı Globi
Doç. Dr. Coşkun, gezinin ardından süt, irmik, lor peyniri, susam, zeytinyağı ve balla yapılan bir Antik Roma tatlısı olan globiden de ikram ediyor.
© The Independentturkish
