Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nden (MIT) araştırmacılar Dünya’ya yaklaşan bir göktaşının yönünü saptırmak için hangi tip bir uzay görevinin daha başarılı olacağını belirlemeye yardım edecek karar haritası geliştirdi. Karar verme yöntemi göktaşının kütlesiyle momentumundan bir “yerçekimsel anahtar deliğine” yakınlığına ve yaklaşan tehlikenin ne zaman fark edildiğine kadar pek çok etkeni hesaba katıyor.

Araştırmacılar yeni yöntemi Apophis ve başka bir yakın Dünya asteroidi olan Bennu üzerinde denedi.

Bu ay hakemli bilim dergisi Acta Astronautica’da yer alan araştırmanın ortaya koyduğu yöntem, hem Apophis hem de Bennu’yu ve yerçekimsel anahtar deliklerine yönelebilecek başka göktaşı senaryolarının çoğunda başarılı oldu.

13 Nisan 2029’da Eiffel Kulesi’nden daha geniş buz kaplı bir göktaşı saniyede 30 kilometre hızla Dünya’yı jeostatik yörüngedeki uyduların bulunduğu mesafeden sıyırıp geçecek ve bu gelecek on yılda büyük bir asteroidin en yakın geçişi olacak.

İsmini Mısır mitolojisindeki kaos tanrısından alan 99942 Apophis’in 2029’daki yakın geçişinde yerçekimi etkisiyle izlediği yolun değişeceği ve 2036’daki bir sonraki yakın geçişinde yıkıcı etkileri olabileceği öne sürülmüştü.

Neyse ki en güncel gözlemler, her iki geçişin de Dünya’nın göktaşına sapan etkisi yaratması dışında bir sonuç doğurmayacağını gösterdi. Ancak çoğu bilim insanı göktaşlarını engellemek üzere stratejiler geliştirmek için asla erken olmadığını, her an bir başkasının gezegenimize yönelebileceğini düşünüyor.

Makalenin başyazarı ve MIT’de eski yüksek lisans öğrencisi Sung Wook Paek, şunları dile getirdi:

İnsanlar çoğunlukla asteroit halihazırda bir anahtar deliğinden geçmiş ve Dünya’yla çarpışmaya yönelmişken yapılacak son dakika yön değiştirme stratejilerini değerlendiriyor. (…) Bense Dünya’ya çarpmadan çok önce anahtar deliği geçişini önlemeyle ilgileniyorum. Bu önleyici bir saldırıya benziyor.

2017’de NASA, ABD Kongre’sine sunduğu raporda, Dünya’ya yönelmiş bir göktaşını yolundan saptırmanın en etkili yolunun nükleer bomba patlatmak olduğu sonucuna ulaşmıştı. Ancak sonrasında Dünya’ya düşebilecek radyoaktif göktaşı parçaları nedeniyle bu yöntem gezegen savunma açısından tartışmalı bir konumda yer alıyor.

İkinci en iyi seçenekse “kinetik çarpıcı” ismi verilen bir uzay aracı, roket ya da başka bir cismin göktaşına doğru hızla ve doğrultusundan saptıracak şekilde çarptırılmasını içeriyor.

Paek bu seçenekleri, “Temel fizik ilkeleri bir tür bilardo oynamak gibi” diyerek açıklıyor.

Ancak bazı bilim insanları “kinetik çarpıcı” gibi bir yöntem için yüzeyin bileşimi gibi pek çok ayrıntının kesin biçimde bilinmesi gerektiğini ve bunun böyle bir görev için pek çok belirsizliği beraberinde getireceğini öne sürüyor.

Hava ve uzay mühendisliği profesörü Weck de şöyle yorumluyor:

Bir uzay görevinin başarı oranının yüzde 99,9 ya da sadece yüzde 90 olması fark eder mi? Konu gezegeni yok edebilecek cismi saptırmak olduğunda, bahse girerim fark eder.

MIT’li araştırmacılar saptırma görevi için göktaşının tipini belirleyecek bir simülasyon kodu geliştirdi. Program asteroit hakkında bir dizi bilinmez varken başarı olasılığı en yüksek seçeneği gösteriyor.

Değerlendirilen seçenekler arasında temel bir “kinetik çarpıcının” yanı sıra öncülerin gidip ölçüm yaptığı ya da yeterince uzaktaysa doğrultusunun darbeyle değil yavaş biçimde değiştirildiği pek çok alternatif ve bunların kombinasyonları yer alıyor.

 

 

Araştırmacılar bilgisayar canlandırmasına pek çok parametreyi, bilinmeyenleri ve en önemlisi “anahtar deliğine” ne kadar süre kaldığını giriyor ve sonuca ulaşıyor.

Bir cismin Dünya’ya çarpması kesinleşen eşik noktasına “anahtar deliği” ismi veriliyor, Peak şöyle açıklıyor:

Bir anahtar deliği kapıya benzer, bir kere açıldığında asteroit artık yüksek olasılıkla yakın zaman sonra Dünya’ya çarpacaktır.

Farklı göktaşı senaryolarını deneyen araştırmacılar, anahtar deliklerini ve aynı zamanda saptırılarak Dünya’ya çarpmasının engellenebileceği zamana bağlı üç ana “güvenli limanı” hesapladı.

Bir göktaşı 5 yıl ya da daha uzun süre sonra anahtar deliğinden geçecekse biri asteroidi ölçecek diğeri yolundan saptırmayı deneyecek iki öncü keşif yapılabiliyor. Eğer iki ila 5 yılda gerçekleşecekse, öncesinde ölçüm yapılması ve ardından çarpma aygıtının kullanılma olasılığı bulunuyor. Ancak çarpmaya bir yıldan daha az kaldıysa Peak, bunun çok geç olabileceğini şöyle ifade ediyor:

Ana çarpma aygıtının da bu zaman zarfında asteroide ulaşması mümkün olmayabilir.

Peak, "Bir görevin taslağını oluşturmaya yardım edebilecek karar haritası oluşturduk” diye ekliyor.

Independent Türkçe, Science Alert, MIT News

 

Derleyen: Umut Can Yıldız