21 Şubat tarihi 20 yıldır Dünya Anadil Günü olarak kutlanıyor. Tükenmez Haber’den Necmi Şahin, Türkiye’de ana dilini yaşatma mücadelesi veren insanlarla konuştu.
Laz Kültür Derneği Başkan Yardımcısı İrfan Çağatay:Türkiye’de başka bir dil konuşmak makbul sayılmıyor
Anadil yeni nesillere aktarılmıyor. Çünkü modern hayatta, televizyonda, hastanede bütün ortamlarda konuşulan dil Türkçe. Türkiye’de farklı bir dil konuşmak bir cumhuriyet geleneği olarak ‘makbul bir davranış’ olarak kabul görmüyor.
Lazca’nın unutulmaya başlanması tarihsel bir süreç. Tabii ki Türkiye’deki siyasal, ekonomik, sosyal dönüşümle daha da hızlanmış bir süreç var. Dil yaşaması için devlet kurumlarının müdahalesi gerekiyor, dilin yaşatılması sadece kişilerin veya birkaç STK’nın tek başına yapabileceği bir şey değil.
‘Eğer çocuğuma Lazca öğretirsem çocuğumun şivesi bozulacak ve insanlar onunla alay edecek’ gibi düşünce var. ‘Okulda, iş hayatında problem yaşayacak’ diye düşünülüyor.
Kürt Dil Platformu Sözcüsü Şerefxan Cizîrî: Kürt Dil Kurumu’nun kurulmasını istiyoruz
Bizim vergi ödediğimiz, askerlik yaptığımız, vatandaşı olduğumuz devletten anadilimizin yaşaması için bazı isteklerimiz var. Bunun en başında Kürtçe’nin eğitim dili olması ve anayasal olarak varlığının kabul edilmesi talebi var. Kürtçe’nin sağlık, eğitim gibi kamusal alanlarda resmi olarak konuşulmasını istiyoruz. Bunların olması için de devletten ‘Kürt Dil Kurumu’nun kurulmasını istiyoruz.
Halkımızdan ise Kürtçe’nin günlük yaşam içerisinde kullanılmasını istiyoruz. Bunun yanında Çocuklara Kürtçe isim verilmesi, kendi aralarındaki sohbetlerde Kürtçe konuşması. Bu konuda sadece devleti şikayet etmek doğru bir tavır değil. Anadile karşı bir hassasiyet gerekiyor, bu diğer dillere veya Türkçeye düşmanlık anlamına gelmiyor. Bu bir zenginlik ve dilimizin kaybolmaması için buna sahip çıkmamız gerekiyor
Çerkes Dernekleri Federasyonu Genel Sekreteri Yılmaz Dönmez: 40 yaşın altında anadilini bilen Çerkes kalmadı
Çekesçe, UNESCO’ya göre Türkiye’de kaybolma tehlikesi ile karşı karşıya olan dillerin en başında geliyor. Türkiye’de 5-6 milyon civarında Çerkes var. 40 yaşın altında anadilini çok iyi bilen Çerkes neredeyse kalmadı.
Dilin yaşayabilmesi için devletin dili tanıyıp katkıda bulunması şart. Çerkesçe yayın yapan televizyon kanalı çok önemli. Çerkesçe çocuk çizgi filmler belgeseller hazırlanıp çocuklar için yayınlanabilir. Böyle bir talebimiz var 24 saat yayın yapan bir kanal istiyoruz.
Anadilde eğitim talebimiz var. İsrail’de iki Çerkes köyü var. Kfar Kama köyünde 3 bin 500, Reyhaniye’de bin 200 kişi yaşıyor. Çerkesçe eğitim anasınıfından başlıyor ve lise son sınıfa kadar sürüyor. Yaklaşık 5 bin kişilik bu iki köy, Çerkesçe’nin en güzel konuşulduğu yerler. Bütün sokak, işyeri isimleri Çerkesçe. O iki köy dili yaşatma ve konuşma noktasında anavatanımız Kuzey Kafkasya’dan çok daha iyi bir durumda.
Hakkı Savunanlar Platformu Başkanı İlyas Buzgan: Zazaca müfredata alınmalı
İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu ve İstanbul İl Başkanı Canan Kaftancıoğlu ile görüştüklerini ve İSMEK’lerde Kurmanci ve Zazaca lehçeleride kurs açılması için talepte bulunduk. Sadece Kurmanci için kurs açıldı.
Her şeyden önce dili kullananların dili yaşatması gerekiyor. Türkiye’de 2 milyon üzerinde Zazaca konuşan Kürt yaşıyor. UNESCO kaybolan diller arasına Zazaca’yı da aldı. Dolayısıyla kaybolmaya yüz tutmuş bir dil Zazaca. Devlet 2009’da yaşayan diller arasında Kürt Dili ve Edebiyatı ile Zaza Dili ve Edebiyatı bölümlerini açtı. 2009’dan beri bu fakültelerden bin üzerinde öğrenci mezun oldu. Bunun ancak 150 kadarı istihdam edildi geride kalanlar açıkta duruyor.
Her şeyden önce devlet, sadece üniversitelerde değil, ilkokulda da dilin öğretilmesini sağlamalı, yaygınlaştırmalı. Milyonlarca vatandaşın anadili olan Zazacayı sistematik olarak müfredata almalı.
20 yıldır kutlanıyor
Birleşmiş Milletler (BM) Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından 17 Kasım 1999’da ilan edilen ve ilk kez 21 Şubat 2000 tarihinde kutlanmaya başlanan ‘Dünya Anadil Günü’ 20 yıldır anadil ile ilgili farkındalığı arttırmak, çok dilliliği savunmak, dillerin unutulmamasını sağlamak amacıyla kutlanıyor.
Dünya Anadil Günü olarak 21 Şubat’ın seçilmesi ise 68 yıl önce yaşanan bir olaya dayanıyor.
1952'de Pakistan'ın resmi dili olarak Urduca’yı dayattığı Bangladeş halkı eylemlere başladı, ‘Bengal Dil Hareketi’nin 21 Şubat 1952’deki yürüyüşüne güvenlik güçleri tarafından ateş açıldı. Birçok üniversite öğrencinin öldüğü gün aynı zamanda Bangladeş Şehitler Günü olarak da anılıyor.
Ana dille ilgili BM’nin paylaştığı verilerine göre dünyada 7 binden fazla dil konuşulsa da her 2 haftada bir dil yok oluyor. Yok olan dille beraber dilin ait olduğu kültür ve toplumsal hafıza da yitip gidiyor.
Haberin tamamı için tıklayınız
Independent Türkçe, Tükenmez Haber
