Prens Bender bin Sultan: İran-Irak savaşında gizlice arabuluculuk yaptık

Suudi Arabistan eski İstihbarat Başkanı, Ulusal Güvenlik Konseyi Genel Sekreteri ve Washington Büyükelçisi ünlü Suudi siyasetçi Prens Bender bin Sultan'ın Independent Arapça'ya verdiği röportajın ikinci bölümü

Bender ile görüşme üç gün ertelendi ve üç aydan fazla bir süre boyunca kendisinden görüşme talep edildi. Prens Bender görüşmek istiyordu, fakat kararlaştırılan ilk görüşme, Prens’in diş ağrısı sebebiyle ertelendi. Ertesi gün ise oldukça yorgundu. Cidde'den Londra'ya uçuşunun ertelenmesi ile birlikte nihayetinde görüşmeyi gerçekleştirdik.

İkindi vakti başladığımız görüşme, ertesi günün şafak vaktine kadar devam etti. Prens Bender arada sorduğumuz sorular dışında sürekli bir şeyler anlattı. Bender ile konuşmamız Suriye, Katar ve ABD üzerineydi. Prens Bender, ABD eski Başkanı Barack Obama, Katar'ın eski Başbakanı ve Dışişleri Bakanı Hamad Bin Casim ve Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad hakkında konuştu. Her sözünün sonunda, bunun devlet koridorlarında dolaşanların ötesinde, kendi kişisel görüşü olduğunu vurguladı.

Görüşmenin aslan payı Filistin meselesine ayrıldı. Prens Bender, Filistin davası hakkında açıklamalarda bulundu ve eski Filistin lideri Yaser Arafat’ın ABD eski Başkanı Bill Clinton tarafından sunulan çözüm önerilerini ve barış girişimini reddederek Filistin davasına ve Filistinlilere karşı nasıl suç işlediğini söyledi. 

 

 

Neden Bender’le konuştuk?

Neden Prens Bender ve neden şimdi? Prens, aralarında İran, Arap Baharı ve Suriye krizi gibi önde gelen meselelerin de bulunduğu bir dizi dosyanın sorumluluğunu üstlendiği Ulusal Güvenlik Konseyi veya Suudi istihbaratının başkanlığını devraldığından beri konuşmadı. 2016 yılında Elaph sitesinde İran nükleer anlaşmasına ve ABD eski Başkanı Barack Obama'ya yüklendiği bir makalesinin yayınlanmasının dışında, 12 yıl boyunca medya aracılığıyla herhangi bir açıklamada bulunmadı.

Röportajın devamı;

Yeni Suudi Arabistan

Prens konuşmasına, halihazırda Suudi Arabistan’da yaşanan değişikliklerle ve Kral Selman bin Abdulaziz’in Prens Muhammed bin Selman’ı Veliaht Prens seçmesi meselesi ile başladı. Suudi Arabistan eski İstihbarat Başkanı, Ulusal Güvenlik Konseyi Genel Sekreteri ve Washington Büyükelçisi Prens Bender bin Sultan bu eylemin önümüzdeki 20 sene boyunca Suudi Arabistan’ın istikrarının garantisi olacağına inanıyor. Batılı karar mercilerinin Suudi Arabistan tarihi hakkında yanlış bir anlayışa sahip olduğunu düşünen Prens Bender, “Batı dünyası Suudi devleti hakkında yanlış bir anlayışa sahip. Suudi Arabistan 1932 yılında ortaya çıkmış gibi konuşuyorlar. Oysa Suudi Arabistan’ın mevcudiyeti 300 sene kadar geriye dayanıyor. Önce birinci Suudi devleti, sonra ikinci ve sonra üçüncü” ifadelerini kullandı.

"Kral Selman, vermiş olduğu bu karar ile en az 20 yıl boyunca Suudi Arabistan’ın istikrarını muhafaza etmiş oldu. Kral Abdulaziz’in sadece oğullarının değil torunlarının çoğunun yaşı 60’ı geçti. Ben de onlardan biriyim. Kral Selman, bu temelde Prens Muhammed bin Selman'ı Veliaht Prens olarak atamaya karar verdi."

Prens Bender, Suudi Arabistan’ın eski ve yeniçağları arasında ilişki kurarak sözlerini şöyle sürdürdü:

“Üçüncü Suudi devletinin kurucusu Kral Abdulaziz’in entelektüel bir merakı vardı. Kuveyt hükümdarı olan Şeyh Mübarek, kendilerine derin bir muhabbet beslerdi. Kral ise Kuveyt'te bulunduğu sıralarda onunla beraber oturup, ondan, İngilizler, İranlılar ve diğerleri ile yaptığı konuşmaları dinlemek konusunda istekli olurdu. Böylece dünyanın Diriye veya diğer herhangi bir yerden ibaret olmadığını anladı. Aralarında İngiliz John Philby’in de bulunduğu bütün milletlerden danışmanlar çağırdı. Kral Abdulaziz, ikinci Suudi devletinin inşasından yıkılışına kadar geçen süre boyunca yapılan hatalardan kaçınmaya karar verdi ve devletlerin üzerine inşa edildiği temelleri sağlamlaştırmayı kararlaştırdı. Kral, oğlu Suud'u Veliaht Prens olarak atadı. Kral Fahd, iktidara geldiğinde, Körfez Savaşı'nın ardından hükümetin esası olarak bilinen ‘İktidar, Kral bin Abdulaziz’in çocukları arasındadır. Erkek kardeşten erkek kardeşe devredilir’ hükmünü onayladı.”

 

Prens Muhammed bin Selman'ın Veliaht Prens olarak seçilmesi

Yeniçağ hakkında çok daha kapsamlı konuşan Prens Bender, Kral Selman’ın veliaht olduğu dönemden itibaren tüm eski krallarla çalışan ve onlarla vakit geçiren tek kral olduğunu ifade ederek, sözlerine şöyle devam etti:
“Bundan dolayı oldukça büyük bir idari ve siyasi hafızası var. Düşünce, sabır, entelektüel merak ve bilgisini Kral Abdulaziz’den miras aldı. Kendimi bildim bileli Kral Selman'ı tanıyorum. Çünkü çocukluğumda, Kral Selman’ın annesi olan büyükannem Hüsa Sudayri’nin evinde büyüdüm. Okumayı çok sevdiğini fark ettim. Zengin bir kütüphaneye sahipti. Uygarlık ve Arap tarihiyle yakından ilgilenirdi. Aynı şekilde genel olarak haberleri ve medyayı da takip etmeye özen gösterirdi. Arap dünyasındaki tüm gazeteciler ve düşünürlerle arkadaşlıkları vardır. Bütün hepsi, devlet tarihinde çok önemli bir an olarak kabul edilen ‘iktidarın devri’ sırasında toplanırlar. 

Suudi Arabistan şeriat ile yönetilen bir ülkedir. Bu nedenle Suudi Arabistan'daki bağlılık hükümet sisteminin değil, dinin bir parçası olarak kabul ediliyor. Bundan dolayı yemin edildiği zaman, ‘Vatandaşlar, Allah'ın kitabı ve peygamberinin sünneti üzerine krala bağlılık sözü veriyor’ ifadesi kullanılır. Kral Selman’ın Prens Muhammed bin Selman’ı seçimi, seçtiği veliaht prensin ülkenin geleceği adına düşüncelerine uygun olduğuna ikna olduğunu gösterir. 

“Kral Abdulaziz döneminden günümüze kadar Suudi Arabistan, devletin ilerlemek için adım atmaya çalıştığı fakat çoğunluğun reddiyesiyle karşılaştığı tek ülkedir. Örneğin, Suudi Arabistan'da yasaklanan ‘kızların eğitimi’ meselesi. Devlet, kızların eğitimi için okullar açmak istedi fakat bu adım vatandaşlar tarafından pek coşkuyla karşılanmadı. Aynı şekilde televizyon meselesi ve televizyon yayınlarının başlatılması ülkede büyük bir tepki ile karşılandı.”

Kral Selman’ın verdiği bu karar ile önümüzdeki en az 20 yıl için Suudi Arabistan’ın istikrarını korumuş olduğunu dile getiren Prens Bender, “Kral Abdulaziz’in sadece oğullarının değil torunlarının çoğunun yaşı 60’ı geçti. Ben de onlardan biriyim. Kral Selman, bu temelde Prens Muhammed bin Selman'ı Veliaht Prens olarak atamaya karar verdi” diyerek sözlerini sürdürdü.

Prens Bender Bin Sultan, Kral Salman'ın Prens Muhammed bin Selman'ı Veliaht Prens tayin etmekle birlikte, ülkenin önümüzdeki yıllar içerisindeki istikrarını korumuş olduğunu söylüyor. 

Suudi Arabistan'daki hükümet değişime öncülük ediyor!

“Suudi Arabistan, hükümetin halk direnişinin gölgesi altında girişimlerde bulunduğu dünya üzerindeki tek ülkedir” ifadeleriyle her zamanki gibi tartışma yaratan Prens Bender şu açıklamalarda bulundu:

“Kral Abdulaziz döneminden günümüze kadar Suudi Arabistan, devletin ilerlemek için adım atmaya çalıştığı fakat çoğunluğun reddiyesiyle karşılaştığı tek ülkedir. Örneğin, Suudi Arabistan'da yasaklanan ‘kızların eğitimi’ meselesi. Devlet, kızların eğitimi için okullar açmak istedi, fakat bu adım, vatandaşlar tarafından pek coşkuyla karşılanmadı. Aynı şekilde televizyon meselesi ve televizyon yayınlarının başlatılması ülkede büyük bir tepki ile karşılandı. Seçenekler açıktı. Ya kademeli ve yavaş bir şekilde ilerlemeye kaydedilecekti ya da devrim yapılacaktı. Her birinin kendine özgü avantaj ve dezavantajları bulunuyordu. Suudi Arabistan bundan dolayı devrimden ziyade kademeli bir modernizasyonu tercih etti. Makineyi daima yenileyebilirsiniz ancak insanları yenileyemezsiniz.”

Kral Abdulaziz döneminde yaşanan tuhaf bulduğu bir hadiseyi anlatan Prens Bender sözlerine şöyle devam etti: 

“Kral Abdulaziz döneminde, ülkedeki üst düzey söz sahipleri ile kral arasında teknoloji kullanımının ve yabancıların Suudi Arabistan'a girmesinin önlenmesi konusunda bir sorun yaşandı. Kralın çevresinde bulunanların bir kısmı bunu talep ediyordu. Fakat nihayetinde İslam hukukunu temel olarak alan Kral, kararını verdi ve onları umursamadı. Şayet o kimseler o gün dinlenmiş olsaydı, Suudi Arabistan kalkınma açısından bugün Afganistan gibi olacaktı. Aynı şekilde petrol, yabancıların ülkeye girmesinden sonra keşfedildi. Eğer yine o kimseler dinlenmiş olsaydı petrol keşfedilmemiş olacaktı.”

İran, Şah ve Humeyni

Suudi Arabistan'ın ardından İran hakkında konuşmaya başlayan Prens Bender, herkes tarafından bilinen şu cümleyi kurdu: “Akıllı bir düşman cahil bir dosttan daha iyidir.”

Prens Bender, İran’ın 1979 Humeyni öncesindeki son hükümdarı olan İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi’nin akıllı bir düşman olduğunu ve Tahran’daki mevcut rejimin ise cehalet ile nitelenebileceğini düşünüyor. İran Meclis Başkanı olan Ali Laricani ile görüşmek üzere Tahran'a yaptığı ziyaret sırasında tesadüfen İran Devrim Muhafızları Ordusu Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani ile bir araya geldiğini belirten Prens Bender, “Daha önce duyduğumuz fakat görmediğimiz Süleymani ile tesadüfen tanıştık” dedi.

2003 yılında Washington'dan dönmesinin ardından İranlı yetkililerle yaptığı görüşmeler hakkında ilk kez konuşan Prens Bender, şu açıklamalarda bulundu:

“İran Şahı bir dost değildi. Birtakım arzuları vardı ve kendisini bölgenin polisi olarak görüyordu. Fakat akıllı biriydi. Mesela Bahreyn'i İran’a dahil etmek istediği vakit Kral Faysal ile temaslarda bulundu. Kral Faysal ona, tüm Arapların düşmanlığını kazanmanın kendisine bir faydası olmayacağını ve bu durumda nasıl olurda Bahreyn'i almayı düşündüğünü söyledi ve bir kez daha meseleyi gözden geçirmesi için tavsiyede bulundu. Kral Faysal, Birleşmiş Milletler’den (BM) Bahreynlilerin Araplara mı yoksa Farslara mı katılmak istedikleri konusunda referandum yapılması için Bahreyn'e bir ekip göndermelerini teklif etti. Cevabı önceden biliyorduk. BM neticeyi açıkladı ve İran Şahı bunu kabul etti.”

 

 

Kral Faysal'ın Şah'a tavsiyesi

“Şah döneminde ve Humeyni öncesindeki İran-Suudi Arabistan ilişkileri iniş-çıkışlardan ve siyasi entrikalardan ibaret değildi. Bilakis bu ilişkilerin olumlu bir yanı vardı” diyen Prens Bender, Suudi Arabistan Kralı ile Şah Muhammed Rıza Pehlevi arasında geçen bir hikayeyi şöyle anlatıyor:

“İran ve Suudi Arabistan hakkında konuşmadan önce, İran Şahı ile Kral Faysal arasında gerçekleşen önemli bir yazışmayı zikredelim. Şah 1963'te İran'ı entelektüel ve sosyal olarak modernize etmek için beyaz devrime başladı. Devrimler arasında başörtüsünün yasaklanması meselesi de vardı. ‘Yasaklı’ ya da ‘senin tercihine kalmış’ demek arasında bir fark var. Sonra Şah dost olarak gördüğü Kral Faysal'a tavsiyede bulundu ve kendisinin beyaz devrimine paralel olarak ülkeyi hızlı bir şekilde Batılılaştırmasını talep etti. Kral Faysal ona teşekkür ederek cevap verdi ve bunu, Suudi Arabistan'ın çıkarlarını düşünen bir dostun tavsiyesi olarak kabul ederek ona şöyle dedi: "Fransa ya da İngiltere Şahı değil, İran Şahı olduğunuzu belirtmek istiyorum. Halkınızın çoğunluğu ise Müslümandır. Ramazan günü öğle yemeğinde yabancı misafirlerin kabulünün hiçbir gerekçesi olamaz. İran'ı muhafaza etmeni tavsiye ediyorum.’”

Humeyni’nin iktidara yükselişi

ABD’de çeyrek asır boyunca Suudi Arabistan Büyükelçisi olarak görev yapan Suudi siyasetçi ve Suudi-ABD ilişkilerinin mimarı Prens Bender, Ruhullah Humeyni’nin Riyad tarafından nasıl karşılandığını şöyle anlatıyor:

“Oradaki gelişmeleri büyük bir ilgiyle takip ediyorduk. Suudi Arabistan Humeyni'ye tebrik mesajını gönderen ilk ülke oldu. Ayrıca Kral Halid bin Abdulaziz, yeni İran yönetimini ve rejimini tebrik sadedinde İran’a bir elçi gönderdi. Bir süre sonra entelektüellerin, politikacıların ve ordu liderlerinin toplu bir şekilde tasfiye ediğine tanık olduk. Sonrasında ise Velayet-i Fakih mekanizması ortaya çıktı. İktidar artık tek bir kişinin elinde olacaktı. Bir seçim ve bir cumhurbaşkanlığının olduğu doğru, fakat pek kıymeti yoktu.”

Suudi Arabistan ve İran arasındaki düşmanlık hakkında daha fazla bilgi edinmeye yönelik sorulan bir soru Prens’in konuşmasını yarıda kesti.  

Suudi Arabistan ile İran arasında neden bir düşmanlık söz konusu oldu?

“İran-Irak savaşı sırasında gizlice arabuluculuk yaptığımız dönemde, İran eski Dışişleri Bakanı Ali Ekber Velayeti ve Irak eski Dışişleri Bakanı Tarık Aziz ile birlikte BM eski Genel Sekreteri Javier Perez de Cuellar ile New York'ta bir araya geldik. Bazı Amerikalı gazetecilerin bundan haberdar olduklarına dair bir haber aldık ve bu sebeple İsviçre'ye geçmeye karar verdik. Savaşı durdurmaya ilişkin müzakerelerimizi Prens Sultan bin Abdulaziz'in Cenevre'deki evinde gerçekleştirdik.”

Prens Bender bu soruya bir hikaye ile cevap verdi:

“Humeyni düşmanca açıklamalara başladı ve Irak’a saldırdı. İronik olan şu ki, o sıra Ahmed Hasan el-Bekir yönetimdeydi ve Humeyni ev hapsinde bulunuyordu. Garip tesadüfler… Burada ‘cahil kendisinin düşmanıdır’ sözüne atıfta bulunalım. Humeyni, Saddam Hüseyin rejimi altında ev hapsinde tutulduğu sırada Şah aleyhinde kışkırtıcı videolar yayınlıyordu. Şah, Humeyni’yi Irak’tan çıkarmadığı takdirde Saddam’ı Şattülarap’ı işgal etmekle tehdit etti. Saddam her ne kadar Humeyni’nin kışkırtıcı videolar yayınlamasını önleyeceğine dair Şah’ı ikna etmeye çalışsa da, Şah reddetti. Bunun üzerine Saddam, Humeyni’yi ülkeden çıkardı. Humeyni ise o sıra Fransa’ya gitti. İran Şahı daha sonra anılarında, 1975’te Cezayir’de gerçekleştirilen OPEC zirvesinde Şattülarap ile ilgili meseleyi Saddam’la birlikte çözdüğünü belirtti. Humeyni, Batı medyasının kapılarını araladı ve batılı oryantalistler, liberaller ve çeşitli İran partileri ile görüşmelere başladı. İran partileri Şah'a karşı bir araya geldi. İşte Suudi-İran sorununun başı ve sonu… Bundan sonra sözlü saldırılar ve hakaretler başladı.”

Prens sözlerini şöyle sürdürdü:

“Saddam Hüseyin’in kelimenin tam anlamıyla bir suçlu ve gerçek bir katil olduğunu hepimiz biliyoruz. Ancak Humeyni bir konuşmasında önce Irak'ı kurtaracağını ve sonrasında Körfez devletlerine yöneleceğini söyledi. Suudi liderliğinin önünde sadece iki seçenek vardı: Kötü ve en kötü. Kötü seçenek, Suudi liderlerin Humeyni'nin anlaşmazlığını Sünni-Şii çatışması veya siyasi olarak yorumlamaktan ziyade tarihsel bir Fars-Arap çatışması olarak görmesiydi. Basit bir örnek verecek olursak, İran-Irak savaşında Irak ordusunun yüzde 80'ini Şiiler oluşturuyordu. Onlar Velayet-i Fakih rejimine veya Şii İran’a karşı savaşmıyorlardı. Bilakis Saddam onları Farslarla savaştıklarına dair ikna etmişti.”

Suudi Arabistan ve İran arasındaki uzlaşma çalışmaları

Prens Bender’e göre Riyad, o sıra bir uzlaşı sağlamak ve aynı zamanda İran’a bir mesaj vermek istiyordu. Bundan sonra  İran ve Irak arasında gizli müzakerelerin başladığını belirten Prens Bender şöyle devam etti:

“İran-Irak savaşı sırasında gizlice arabuluculuk yaptığımız dönemde, İran eski Dışişleri Bakanı Ali Ekber Velayeti ve Irak eski Dışişleri Bakanı Tarık Aziz ile birlikte New York'ta eski BM Genel Sekreteri Javier Perez de Cuellar ile bir araya geldik. Bazı Amerikalı gazetecilerin bundan haberdar olduklarına dair bir haber aldık ve bu sebeple İsviçre'ye geçmeye karar verdik. Savaşı durdurmaya ilişkin müzakerelerimizi Prens Sultan bin Abdulaziz'in Cenevre'deki evinde gerçekleştirdik. Savaşın başlangıcının üzerinden 7 yıl geçti. Her iki taraf da barış istiyor fakat hiç kimse taviz vermek istemiyordu. Ne Humeyni ne de Saddam tevazu ruhuna sahip değillerdi. Bunun kanıtı Humeyni'nin barış anlaşması hakkında, “Bu anlaşma zehir içmek gibidir” değerlendirmesinde bulunmasıdır. Humeyni bu zehrin çıkarılması gerektiğine ikna olmuştu. Bu ise devrim aracılığıyla gerçekleştirilecekti.”

Lübnan'daki Suudi Büyükelçisi’nin Hasan Nasrallah ile görüşmesi

Prens Bender, İran’ın bölgedeki rolüne ilişkin açıklamalarını şöyle sürdürdü:

“Mesela Lübnan’da 2007’de Hizbullah ve diğer taraflar arasında şiddetli bir çatışma çıktı. Kral Abdullah, İran’a gitmemi ve Hizbullah’ın savaşı durdurmasını talep etmemi istedi. Nihayetinde ikna oldular. Suudi ve İran büyükelçilerinin çatışma yerlerine gitmelerini şart koştuk. Nitekim, Hizbullah yarım saat veya bir saat sonra geri çekildi. Hizbullah’ın İran’ın kontrolünde olmadığını söylemesi ne kadar da ironik.

"Hamaney bana, 'Neden bir gün daha kalmıyorsun?' diye sordu. Ona, ‘büyük şeytanla randevum’ olduğunu söyledim. Sonra bana büyük şeytanın kim olduğunu sordu. Bende ona 'ABD başkanıyla bir randevum var' dedim. Hamaney’in yüz hatları attığı bir kahkaha ile ortaya çıktı ve bana, 'Onları neden böyle tanımlıyorsun? Sizin dostunuz değil mi?' diye sordu. Bende ona, 'Evet, stratejik bir dost fakat size Amerika’ya gideceğimi söylediğim zaman bana, güney mi yoksa kuzey mi diye sormanızdan korktum. Bundan dolayı sizin kullandığınız ismi kullandım' dedim."

Prens Bender, eski Enformasyon Bakanı ve Lübnan Büyükelçisi Dr. Abdülaziz Hoca'dan bir hikaye naklederek sözlerini sürdürdü: 

“Hoca, Hasan Nasrallah ile iki kez bir araya geldi ve ona şunu sordu; Hafız Esad, bir araya geldiği herhangi birine iki saat boyunca Emevi oğullarından, onların görkeminden ve sizin onların düşmanı olduğunuzdan bahsederken, sizi Suriyelilerle bir araya getiren şey nedir? Nasrallah ise tek bir şeyin onlarla Suriyelileri bir araya getirdiğini söylemiş ve şöyle cevap vermiş; “Batımızda deniz, güneyimizde İsrail ve doğumuzda Suriye var. İran'dan gelen herhangi bir destek bize yalnızca Suriye üzerinden ulaşabilir. Bundan dolayı Suriyeliler ile birlikte olmaya çalışıyoruz.”

Geçtiğimiz yıllarda Hizbullah ile Emel Hareketi arasında meydana gelen şiddetli çatışmaların ardından Meclis Başkanı Nebih Berri’den gelen müdahale talebi, bunun bir örneğidir. Nitekim Binbaşı General Kenan’a Nasrallah’la konuşması söylendi. Hoca’nın aktardığına göre burada iki Şii partisinin olmayacağı gerekçesini öne süren Nasrallah, bu teklifi reddetmiş. Kenan, Nasrallah'a çatışmaları durdurması için tavsiyede bulunmasını söylemiş. Nasrallah ise bu defa Cumhurbaşkanı Hafız Esad’ın buna güç yetirebileceğini fakat bunu yapmayacağını söylemiş. İki ya da üç saat sonra parti üyeleri gelmiş ve Kenan’ın mesajını taşıyan bir kamyonun geldiğini bildirmişler. Kamyonun bagajını açtıkları sırada parti savaşçılarından 30’unun cesedini görmüşler. Sonrasında çatışma durmuş.”

Suudi Arabistan’ın arananlar listesi

Prens Bender’e göre İran ve Suudi Arabistan’ın yakınlaşmasına dair herhangi bir umut yok. Washington'dan döndükten sonra yaşanan birtakım olayları anlatan ve İranlılarla doğrudan görüşmelere başladığını belirten Prens, İran'ı kontrol eden birden fazla güç olduğunu dile getirerek şunları söyledi:

“Ulusal Güvenlik Konseyi'ne geldiğim dönemde Kral Abdullah, İran eski Cumhurbaşkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani ile temas halindeydi. Rafsancani halihazırda İran dini lideri olan Ali Hamaney’i Velayet-i Fakih olarak aday gösterdiği için pişman oldu. Kendisi defalarca Suudi-İran ilişkilerini düzeltmeye çalıştı. Daha sonra Muhammed Hatemi, cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturdu ve o da Rafsancani’nin tutumunu benimsedi. Kral Abdullah ile görüşmelerde bulundu. Bunun, iyi niyetleri göstermek ve bu çerçevede hareket etmek için bir fırsat olduğunu söyledik. Dönemin İçişleri Bakanı Prens Nayef bin Abdulaziz, o zamanlar güvenlik dosyalarından sorumlu olan İranlı mevkidaşı ile işbirliği yapmak üzere görevlendirildi. İkili, ülkeler aleyhinde eylemlerde bulunan yabancı, İranlı veya Suudi vatandaşı olan herhangi bir kişi hakkında bilgi alışverişinde bulunacaklardı. Prens Nayef, aranan yaklaşık 10 Suudi’nin isimlerini içeren bir listeyi tüm ayrıntıları, adresleri, yaşadıkları evlerin fotoğrafları ve resimleriyle birlikte İran İçişleri Bakanı’na teslim etti. Gerekli olan tek şey, yerel polise söz konusu kimseleri tutuklamaları konusunda bilgi vermekti. Ancak İran İçişleri Bakanı dosyayı aldı ve dosya ortadan kayboldu. Bir yetkili, daha sonra Muhammed Hatemi ile görüşmeye gitti. Muhammed Hatemi işbirliği yapmak istediğini fakat aranan kimselere ilişkin meseleyle Devrim Muhafızları’nın ilgilendiğini söyledi.”

Prens Bender sözlerine şöyle devam etti:

“Ulusal Güvenlik Konseyi'ne üye olduğum sıra Mahmut Ahmedinejad göreve geldi. İranlı mevkidaşım ise Ali Laricani’ydi. Laricani, Ahmedinejad’ı hiç takdir etmezdi. İran ziyaretim sırasında sözlerimin cumhurbaşkanına ulaştığını teyit edene dek onunla bir araya gelme hususunda ısrarcı oldum. Laricani bana, “Nejad’ı bırak. Onunla görüşmek o kadar önemli değil” dedi. Israrımdan vazgeçmedim ve nihayet Ahmedinejad ile bir araya geldim. Bana, Laricani’nin kendisine görüşmenin ayrıntılarını ilettiğini söyledi. O sıra Ahmedinejad’ı marjinalleştirmeye çalışan Laricani’nin bana yalan söylediğini düşündüm ve şaşırdım. Daha sonra İran dini lideri Ali Hamaney ile görüşmek istedim. Çok iyi Arapça biliyordu. tercümanın hatalarını ustalıkla düzeltiyordu. Ona, tercüman olmadan konuşalım dedim. Görüşmeden olumlu bir intiba ile ayrıldım. Aydın ve okuyan bir adamdı. Suudi Dışişleri Bakanı Prens Suud el-Faysal, Hamaney’in cumhurbaşkanı olduğu dönemde kendisiyle Pakistan'da bir araya geldi. Faysal, Ali Ekber Velayati ile birlikte Hamaney’in ikametgahına gittiğinde onu, sarığını bir kenara koymuş ve Mütenebbi okurken görmüş. Yüz hatları belirsizdi ve sert bir havası vardı. Bana, “Neden bir gün daha kalmıyorsun?” diye sordu. Ona, “büyük şeytanla randevum” olduğunu söyledim. Sonra bana büyük şeytanın kim olduğunu sordu. Bende ona “ABD başkanıyla bir randevum var” dedim. Hamaney’in yüz hatları attığı bir kahkaha ile ortaya çıktı ve bana “Onları neden böyle tanımlıyorsun? Sizin dostunuz değil mi?” diye sordu. Bende ona, “Evet, stratejik bir dost fakat size Amerika’ya gideceğimi söylediğim zaman bana, güney mi yoksa kuzey mi diye sormanızdan korktum. Bundan dolayı sizin kullandığınız ismi kullandım” dedim.”

Kasım Süleymani ile tesadüfi görüşme

Kısa bir aradan sonra Suudilerin ve İranlıların neden aynı masada oturmadıklarını anlatmaya devam eden Prens Bender, bütün yolları açtıklarını ve birtakım girişimlerde bulunduklarını belirterek, “Batılı gözlemciler tarafından sürekli bize soruluyor; Neden aynı masaya oturmuyorsunuz?” dedi.

Prens Bender, İran ziyareti sırasında karşı karşıya kaldığı garip bir tesadüfü şöyle anlattı;

“Kasım Süleymani’nin ismi Suudi istihbarat yetkililerine ulaşan her olayda yankılanıyordu, fakat resmi yoktu ya da Suudi yetkililerin elinde bulunan resim pek net değildi. Son seyahatten önce Kral Abdullah’a Ulusal Güvenlik Konseyi Genel Sekreteri olarak İran ziyaretlerini tamamlayacağımı ve emrettiği takdirde bu görevi yerine getireceğimi söyledim. Kendileri ile dost olduğum kimseler vardı, fakat karar mercii değillerdi. Karar mercii olan kimseler ise bizimle bir araya gelmek istemiyorlardı. Laricani ile Beyrut'ta 2007 yılında gerçekleştirdiğimiz ve ‘Seraya Kuşatması’ olarak adlandırılan meseleye ilişkin görüşmemiz bunun kanıtıdır. Daha önce İran’da gerçekleştirdiğimiz 4 toplantının hiçbirinde kendisini görmediğimiz biri, toplantının ortasında geldi ve bir koltuğa oturdu. Prens Selman bin Sultan ve yardımcısı Rehab Mesud benimle birlikteydi. Prens Selman, cep telefonunu titreşim moduna aldı ve telefon çaldığı sırada cevap vermek için telefonuna uzandı. Aniden, odanın köşesinde oturan kişi hızla dışarı çıktı ve içeriye giren bir diğer kişi Laricani’ye yanaşarak kulağına bir şeyler fısıldadı. Sonrasında Laricani kendisiyle ofisine gelmemi istedi. Bana bunun oldukça ahlaksız bir davranış olduğunu ve nasıl olur da heyet üyelerinden birinin Kasım Süleymani’nin fotoğrafını çekmeye çalışabileceğini söyledi. Şaşırdım ve şaşkınlıkla şöyle bir tepki verdim; “Kasım Süleymani!” Bana Prens’in onun fotoğrafını çektiğini ve bundan dolayı kendisinin dışarı çıktığını söyledi. Güldüm ve ona Kasım Süleymani’nin nasıl biri olduğunu gösterdiği için teşekkür ettim. İsmini, eylemlerini ve eylemlerinin kötü neticelerini sürekli duyduğumuzu fakat kendisini tanımadığımızı belirterek, artık geri dönüp dosyaları daha fazla inceleyeceğimizi söyledim.”

 

 

Bu olayı o sıra Kral Abdullah’a anlatmıştım. Şimdi de size anlatıyorum. Bu olay İranlılarının diğer kişilere yönelik güvensizliklerini ortaya koyuyor.

Suudi Arabistan’ın eski Washington Büyükelçisi, Suudi’nin bölgedeki en meşhur düşmanı ile neden aynı masaya oturmadıklarına dair şöyle bir hikaye daha anlattı:

“El Kaide’nin Suudi Arabistan'da terör operasyonlarına başlamasının ardından İran'a gittik. Onlara aranan kişilerin ve El Kaide üyelerinin isimlerini verdik. İranlı yetkililer, onları göndereceklerine ve Riyad ile yeni bir sayfa açacaklarına dair söz verdiler. Gerçekten de bize bir uçak gönderdiler. Fakat havaalanında karşıladığımız uçağın içinde kadınlar ve çocuklar vardı. Diğerleri ise İran tarafından himaye edildi.”

Prens sözlerini şöyle sürdürdü:

“İran tarafına, El Kaide lideri Usame bin Ladin’in ailesinin sınır tarafında bulunduğunu ve İran sınırının içinde olduğunu haber verdik. Fakat bu isteğimizi görmezden geldiler ve meseleye ilişkin herhangi bir bilgiye sahip olmadıklarını söylediler. Onlara, söz konusu kimseleri sınır ötesi uyuşturucu ve silah kaçakçılığı yapan kimseler olarak değerlendirmelerini ve cevap vermesi için birini göndermelerini söyledik. Bunu yapacaklarını söylediler fakat herhangi bir cevap alamadık. Talebimizi tekrarladık ve bu kişileri araştırmaları için birilerini göndermelerini istedik. Fakat bu talebimizi de reddettiler.”

Bender bin Sultan ile Ali Laricani arasındaki söz düellosu

Taleplerinin görmezden gelinmesi, Suudi yetkililerin İranlı mevkidaşları ile görüşmeleri sırasında öne çıkan en belirgin mesele değil. Bilakis yetkililer arasındaki bu görüşmelerde ön plana çıkan en bariz olay, yaşanan söz düellolarıdır. 

Prens Bender bin Sultan, kendisiyle Ali Laricani arasında tartışmaya dönüşen resmi bir toplantıyı şöyle anlattı:

“İranlı yetkililer ve Laricani ile Hizbullah hakkında gerçekleştirdiğimiz bir toplantıda, sözlü bir tartışma yaşandı. Onlara elimizde partinin eylemlerine, İran’ın onları eğittiğine ve İmad   Körfez ve Suudi Arabistan'ın çıkarlarını hedef aldığına dair kanıtlarımız olduğunu söyledik. Ayrıca Muğniye’nin yardımcılarının ve çevresindeki kimselerin Devrim Muhafızları’na mensup olduğunu, onun Kuveyt Emiri konvoyunun bombalanması eyleminin arkasında bulunduğunu ve Kuveyt uçağının kaçırılması hadisesi ile 1996’da el-Huber’in bombalanması olayında yer aldığını belirttik. Laricani, bana tartışmanın kızıştığı bir anda “Dikkatli olun! Yoksa bütün dünyayı Suudi Arabistan’a karşı kışkırtırız” dedi.”

Prens Bender, Laricani’nin bu cevabı üzerine şu ifadeleri kullandığını söyledi:

“Dünyayı bize karşı kışkırtacaksınız öyle mi? Bizim için sorun değil. Sana Suudi Arabistan adına söylüyorum, ‘Elinden geleni ardına koyma.’ Fakat sana karşı açık olmadığımı iddia etmemen için şunu söyleyeceğim, “Mısır, Türkiye, Pakistan, Endonezya, Malezya, Çin Müslümanları ve Arap Mağrip ülkeleriyle, dışişleri bakanları, istihbarat şefleri ve ardından genelkurmay başkanları düzeyinde temaslarda bulunacağız. Ondan sonra ne olacağını göreceğiz.’ Bu sözlerimin tehdit anlamına mı geldiğini soran Laricani’ye tüm dünyayı bize karşı kışkırtacaklarını kendisinin söylediğini söyledim.”

Prens Bender sözlerini şöyle sürdürdü:

“Suudi Arabistan'a geri döndüm ve Kral Abdullah'a detayları anlattım. Bana meselenin artık bir güvenlik meselesi olduğunu söyledi. Kendilerine bunun doğru olduğunu, buna karar verecek kişinin kendileri olduğunu ve bir elçi olarak emirlerini uygulamakla yükümlü olduğumu söyledim. Kral Abdullah, Dışişleri Bakanı Suudi el-Faysal’ı ve İstihbarat Şefi Prens Mukrin bin Abdulaziz’i çağırdı. Kral, Suud el-Faysal’dan benim belirleyeceğim dışişleri bakanları ile bir toplantı yapması yönünde talimat verdi. Aynı şekilde Prens Mukrin’den de diğer ülkelerdeki mevkidaşlarını aramasını ve Suudi Arabistan'da bir toplantı yapmaları çağrısında bulunmasını istedi. Dışişleri bakanlığı düzeyinde bir toplantı yapma planımızı açıklamamızın ertesi günü Laricani’den hemen görüşmemiz gerektiğine dair bir mesaj aldım. Ona elbette görüşebileceğimizi söyledim fakat öncesinde kraldan izin almam gerektiğini belirttim.” 

Prens Bender, İranlılar hakkındaki konuşmasını, “İranlıları Suudilerle aynı masaya oturtmaya kimin gücü yetebilir? Suudi-İran ilişkilerinin özeti böyle. Bu detayları açıklığa kavuşturmadığı için Suudi Arabistan'ın kusurlu olduğunu düşünüyorum” diyerek bitirdi. 

Suriye... Hafız Esad ve Beşar!

Bender bin Sultan’a doğrudan “Beşar Esad’ın Bender bin Sultan ismine olan aşırı duyarlılığının sebebi nedir? Hizbullah’ın Bender bin Sultan hakkında Suriye rejimi medyasında ve İran'ın Lübnan'daki kanallarında dolaşan yoğun konuşmaları neden kaynaklanıyor?” diye sordum. Fakat cevap beklenilenin aksineydi. 

Soruma alaycı bir gülümseme ile karşılık veren Bender, şunları söyledi:

“Bazı Arap ve Arap olmayan ülkelerle çok yakın temaslarda bulundum. Şu anki hükümdarların bazılarının babası ile dostluk bağlarım var. Mesela bunlar arasında, Fas Kralı Hasan ve oğlu 7. Muhammed, Baba Bush olarak bilinen George H. W. Bush ve oğlu George W. Bush, eski Katar Emiri Şeyh Hamed bin Halife Al Sani ve oğlu Katar Emiri Şeyh Temim ve Kuveyt Emiri Şeyh Sabah el-Ahmed el-Cabir es-Sabah gibi isimler var. Bu anlattığım, Beşar Esad ile bağlantılıdır. Beşar’ı bir şey olmadan önce de tanıyordum. Bir şey olduğunu düşünmeye başlamasından sonra da. Bir trafik kazasında ölen kardeşi Basil’i de tanıyorum. Suriye rejimi cumhurbaşkanının, bir düğüm haline gelmiş 'Basil Hafız Esad' kompleksi olduğunu düşünüyorum. Hafız Esad ile Beşar Esad arasındaki fark, yeryüzü ile gökyüzü arasındaki fark kadardır. Baba Esad tam bir adamdı. Şimdiki ise hala bir çocuk. Babası, onunla aynı fikirde olmamasına rağmen dürüsttü. Çocuğun söylediği yalanlar ise doğru sözlerinden daha fazla. Babası kendilerine güvendiği adamlar ile çevrelenmişti. Oğlunun çevresinde ise kendisi gibi olan adamlar bulunuyor. Hafız Esad inatçı ve sabırlıydı, ancak sınırları biliyordu. Oğlu Beşar da inatçı fakat kendisine bir diken battığında ağladığını görürsünüz. Size birazdan bir misal anlatacağım. Babası ne zaman riske atılacağını ve ne zaman geri çekileceğini biliyordu, oysa oğlunda bundan eser yok. Suriye kuvvetlerinin 2005 yılında zelil bir şekilde Lübnan’dan çekilmiş olması bunun bir örneğidir. Üstelik Suudi Arabistan, bundan önce kendisine Lübnan hükümeti tarafından onaylanan haftalık bir plan sunmuştu. Plan dahilinde hareket etmiş olsaydı zelil bir şekilde geri çekilmek yerine resmi ve onurlu bir şekilde ayrılacaklardı. Ancak Beşar planı reddetti ve olan oldu.”

“Senin çocukluğunu bilen sen büyüdüğünde de seni küçük görür” diye bir halk deyişi vardır. Beşar Esad ismini ilk kez 1980'lerde İngiliz hükümetiyle arabuluculuk yapmamı isteyen Suriyeli bir arkadaşımdan duydum. Beşar Esad o sıra Londra'da Oftalmoloji ihtisasını tamamlıyordu. O dönemde Hafız Esad’ı tanıyordum fakat oğlu Beşar’ı hiç görmemiştim."

Prens Bender sözlerini şöyle sürdürdü:

“Senin çocukluğunu bilen sen büyüdüğünde de seni küçük görür” diye bir halk deyişi vardır. Beşar Esad ismini ilk kez 1980'lerde İngiliz hükümetiyle arabuluculuk yapmamı isteyen Suriyeli bir arkadaşımdan duydum. Beşar Esed o sıra Londra'da Oftalmoloji ihtisasını tamamlıyordu. O dönemde Hafız Esad’i tanıyordum, fakat oğlu Beşşar’ı hiç görmemiştim. Suriye'ye ilk seyahat ettiğim 1982 yılından Hafız Esed’in ölümüne dek, neredeyse her yıl bir ya da iki kez Suriye’yi ziyaret ediyorum. İngiliz yetkililer ile Oftalmoloji uzmanı hakkında konuştum ve onlara, ona onay vermenin onlara zarar vermeyeceğini söyledim. Onu tanımalarını tavsiye ettim. Kim bilir her an her şey olabilir. Yetkililer onay verdiler ve böylece Londra’ya geldi.” 

Beşar Esad ile ilk toplantı ve ilk intiba

Prens Bender bin Sultan sözlerini şöyle sürdürdü:

“Hafız Esad’ın hastalığı gittikçe kötüleşmeye başladı. ABD Başkanı Bill Clinton ile görüşmek üzere Cenevre'ye gitti ve sonra Şam'a döndü. Hafız Esad ile yaptığım tüm toplantılarda onunla 3 saatten daha az konuştuğumu hatırlamıyorum. Konuşmanın yüzde 75’i onu dinlemekle geçerdi. Çünkü her görüşmemizde Emeviler tarihinden modern tarihe kadar birçok şeyden konuşur ve sonrasında konuya geçeriz. Emeviler tarihini çok seviyor ve onunla gurur duyuyordu. Ancak her toplantıda uçmaktan bahsetmekten mutluluk duyardı. Ben eski bir pilottum, o ise darbe sırasında hava kuvvetleri komutanıydı. 1998'de onu ziyaret ettim. Söylediklerime odaklanamıyordu. Bu yüzden konuyu anlayana kadar ona söylediklerimi tekrar etmem gerekiyordu. Birdenbire bana, İsrail Başbakanı İzak Rabin’in suikasta uğraması kadar kendisini üzen bir şey olmadığını söyledi. Ona neden üzüldüğünü, bundan dolayı sevineceğini düşündüğümü söyledim. Bana genellikle fırsatları görüp değerlendirdiğini ve zamanı gelince istediğini elde ettiğini söyledi. Fakat bu sefer fırsatı Rabin’in değerlendirdiğini ve kendisini affedemeyeceğini dile getirdi.”

“Hafız Esad bana, “Rabin denklemi değiştirmeye karar verdi ve ABD Başkanı’na hitaben Golan’dan çekileceğine dair bir mektup gönderdi” dedi. O mektupta, “Esad’a söyle, size ilişkilerin düzeleceğine dair söz verir, ağır silahları Türkiye sınırına çekmeyi kabul ederse, ben Golan’dan çekilmeyi kabul ediyorum” ifadeleri yer aldı. Bunun üzerine Esad bu teklifi kendisine değil, ABD Başkanı’na hitap ettiği için reddetti.

“Bunun üzerine ABD Dışişleri Bakanı, Esad’a “Sana gelebilecek en iyi teklif budur, düşün. Rabin’in popülerliği var, bu anlaşma Knesset’ten de geçebilir. Başkan aracı olarak gelmeye hazır” dedi. Esad ise “Direndim ve reddettim, çünkü bu hitap bana değil ABD Başkanı’na yöneliktir” ifadelerini kullandı. Bu cevap üzerine ABD Dışişleri Bakanı, “Hayır Telaviv’e gitmeyeceğim, Washington’a gideceğim” der. Bunun üzerine ise Esed, “Bu fırsatı kaçırmasaydım Golan bizim olacaktı. Bir büyükelçilik açacaktık ama kimseyi sokmayacaktık. Ama fırsat kaçtı” dedi.”

Prens Bender bin Sultan sözlerini şöyle sürdürdü:

Rabin hakkında konuşmayı bitirdikten sonra bana, “Bu gece bizimle Suriye'de kalacak zamanın var mı?” diye sordu. Ben de ona bir emri olup olmadığını söyledim. Bana “Oğlum Beşar ile tanışmanızı istiyorum. Onun dünyaya dair bakış açısını ve ufkunu genişletmeye ihtiyacı var” dedi. Aniden İngiltere'de uzmanlık çalışması için arabuluculuk konusunu hatırladım ve “Göz doktoru olan mı?” diye sordum. “Evet. Faruk eş-Şara’dan Beşar'la görüşmenize katılmasını isteyeceğim” dedi.

O zamanlar ben ve Hafız, Golan sorunu çözülene kadar Suriye ve İsrail taraflarının üzerinde çalışabileceği bir haritayı masaya koyduk. Taberiye Gölü tarafından 300 metrelik mesafeye ilişkin bir sorun vardı. Çünkü Hafız Esad, 67 metrede Suriye askerlerinin ayaklarının suya temas ettiğini hatırladığını ve şimdi ise öyle olmadığını söylüyordu. İsrailliler ise sınırın aynı sınır olduğunu ve çekilme nedeniyle suyun durumun değiştiğini söylüyorlardı. İsrailliler devriyelerinin geçişi için kendilerine bir 10 metrelik bir alan açılmasını istiyor, fakat İsrail devriyelerinin dışarıdan geçmelerini isteyen Suriye tarafı bunu reddediyordu. Amerikalılar, ABD, İngiltere, Kanada, Japonya ve Körfez devletlerinden oluşan uluslararası bir grup kurmayı ve Golan’ı sanayi, turizm ve diğer alanlarda canlandırmak üzere ortak projeler üzerinde çalışmayı teklif ediyorlardı. Esad, bu teklif konusunda iyimserdi, ancak diğer meseleyi ret konusundaki ısrarını sürdürüyordu. Esad’a acele etmemesini ve bu meseleyi düşünmesini söyledim. Ona o sıra Veliaht Prens olan Kral Abdullah’ın kendisini ziyarete geleceğini ve onunla konuşacağını söyledim. Sonra tekrar Beşrar meselesini açtı. Hafız Esad’ı 30’dan fazla ziyaret etmeme rağmen Beşar’ı onunla birlikte görmediğimi hatırlıyorum. 

Hafız Esed, Prens Bender ile görüştükten sonra Beşşar'ı azarladı

Prens Bender, Esed ile olan ilk görüşmesini şöyle anlatıyor:

“Hafız Esed’in yanından ayrıldıktan sonra otele gittim. Sonra Suriye Dışişleri Bakanı Faruk eş-Şara geldi ve beni Şam taraflarında bir villaya götürdü. Beni orada Beşşar Esed karşıladı. İdmanlı bir genç olduğu her halinden belli oluyordu. Fazla konuşmadı. Ona tanıştığımıza memnun olduğumu söyledim. Bana cumhurbaşkanının kendisini bilgilendirdiğini söyledi. Cumhurbaşkanının kendisine ‘emrettiğini’ değil de ‘bilgilendirdiğini’ söylemesi beni şaşırttı ve onu test etmek için “Cumhurbaşkanı mı emretti?” diye sordum. Fakat kastımı anlamadı. Yanımızda bulunan Faruk eş-Şara soruyu üstüne alındı ve şöyle cevap verdi, “Evet, cumhurbaşkanı benden Beşşar’ı ziyaretinizde size eşlik etmemi emretti.” Sonra Beşşar beni buyur etti. Haritaları masaya koydum ve ona babasıyla aramda konuştuğumuz ayrıntıları anlattım. Faruk eş-Şara’nın görüşme sırasında meselenin önemli olduğuna dair Beşşar’ı uyardığını görmedim. Beşşar masaya vurdu ve şöyle dedi, “Bu nasıl biz söz 10 metre buradan 10 metre şuradan bu meseleden kurtulalım.” Ben de ona, “Neyinden kurtulalım” diye sordum. O da “Daha iyi bir çözüm var mı? Kimde daha iyi bir çözüm varsa getirsin” dedi. Ben de “ Evet var” dedim. Bana “Kim?” dedi. Ben de “Baban” dedim.

Faruk eş-Şara o anda “Yoldaş Beşar meselenin iki boyutu olduğunu söylüyor” diyerek konuşmamızı böldü. Beşar ondan çıkmasını istedi ve gerçekten de Faruk yanımızdan ayrıldı. Beşar’a o sıra şöyle bir öneride bulundum; “Bana bilgisayarları ve elektronik cihazları sevdiğini söylediler. ABD’ye gelip seni batı kıyısında beğeneceğin bir yere götürmem ve Boeing, Silikon Vadisi ve diğer şirketleri ziyaret etmeni sağlamam konusunda ne düşünürsün. Sonra Aspen'e gideriz, orada bir çiftliğim var. Orada birkaç gün geçirirsin. Sonra Washington’a döneriz. Beyaz Saray ile irtibat kurmanı sağlarım. Ya birlikte oraya gideriz ya da Beyaz Saray'dan birisini seninle evimde bir araya getiririm.”

Prend Bender’in anlattığına göre Beşar kendisine, yerel lehçesi ile şunu söylemiş, “Neden bu karışıklık, konuşmak istiyorlarsa konuşuruz.” Prens Bender ise ona şöyle cevap vermiş, “Konuyu babanıza danışmadım. Sanırım en iyisi ona danışmak olacak. Kendiniz doğrudan Washington'a gidebileceğinizi düşünüyorsanız, bunu ayarlarım. Onlardan seni davet etmelerini bile isteyebilirim.”

Prens, Beşşar ile görüşmesinden sonraki süreci şöyle anlatıyor:

“Bende, zeki olduğu yönünde olumlu bir izlenim bıraktı. Yanından ayrılıp otele geldim. Otele varır varmaz Devlet Başkan Yardımcısı Abdülhalim Haddam beni aradı ve akşam yemeği yiyip yemediğimi sordu. Ona henüz yemediğimi, fakat aşağı inip otelin lobisinde akşam yemeğini yiyeceğimi söyledim. Evine gidip onunla birlikte yemem için ısrar etti. Bir araya geldiğimiz zaman bana, çocuğun sözlerine aldırmamı söyledi. Bende ona hangi çocuktan bahsettiğini sordum. Bana bahsettiği kişinin Beşşar olduğunu söyleyince ona, bana mı yoksa ona mı casusluk yaptığını sordum. Bana, “Hayır. Cumhurbaşkanı sana söylediği sözlerden sonra onu azarladı” dedi. Ona cumhurbaşkanının her şeyi duymuş olmasının sorun olmayacağını söyledim. Çünkü konuşmamın sonunda, ona cumhurbaşkanına sormasını ve kabul ettiği takdirde istediğini yapacağımızı söylediğimi belirttim.”

Hafız Esad'ın son günleri ve Beşar'ın değişen davranışları

Prens Bender, Hafız Esad'ın son günleri ve Beşar'ın değişen davranışları hakkında şunları söyledi;

“Neredeyse iki ay sonra tekrar geri döndüm. Hafız Esad’ı bu kez daha bir yorgun gördüm. Benden bir kez daha Beşşar ile görüşmemi, fakat bu sefer diplomatik bir dil kullanmamı istedi. Kral Abdullah ile birlikte üçüncü kez Şam’a geldik. Prens Suud el-Faysal ve Prens Mukrin de bizimle birlikteydi. Kral Abdullah, Hafız Esed ile görüşmesinin ardından onun durumunun iyi olmadığını söyledi. Krala, Hafız’ın bir senedir bu durumda olduğunu ve bunu kendilerine ilettiğimi söyledim. Hafız Esed'in ölümünden sonra her şey değişti. Beşşar yükseldi ve devlet başkanı oldu. Anayasayı kendi çıkarına olacak şekilde değiştirdi.”

Prens Bender o anları şöyle anlatıyor;

“2000 yılında Washington’daydım ve Hafız Esad’ın ölüm haberini aldım. Riyad'dan cenazeye katılmak için izin istedim ve Kral Abdullah’ın da cenazede hazır bulunacağını haber verdim. Kendimi Kralla aynı ya da bir saat öncesinde Şam’da olacak şekilde ayarladım. Hafız'ın ölümünün ikinci günü havaalanına ulaştım. Kral Abdullah’ın uçağı, Cidde’de merhum Yemen Devlet Başkanı Ali Abdullah Salih ile sınır anlaşmasına ilişkin gerçekleştirdikleri görüşmeden dolayı gecikti. Suudi Arabistan'dan Kral'ın uçağının 3 veya 4 saat gecikeceğine dair haber aldım.”

Prens, bu gecikmeyi ve Beşar ile doğrudan görüşmeye nasıl sürüklendiğini şöyle anlatıyor;

“Uçakta otururken, General Manaf Tlass’ın kapıda beni görmek istediğini söylediler. Ben de buyurmasını söyledim. Selam verdikten sonra Beşar’ın beni akşam yemeğine davet ettiğini söyledi. Restorana girdiğimiz sırada herkes durdu. Sırtlarında makineli tüfek taşıyan sivil kıyafetli kimseleri görünce şaşırdım. Sonra Manaf geldi ve “Cumhurbaşkanı” dedi. “Cumhurbaşkanı mı?” dedim. “Evet” dedi Cumhurbaşkanı. Benim Washington'dan Şam'a geldiğim süre içerisinde Suriye Arap Baas Partisi toplanmış ve gayr-i kanuni bir şekilde onu oylamışlar. Yaşı 40’tan daha az olan Beşar, devlet başkanı olmuştu. Manaf Tlass, kendisine kralı bekleyeceğimi söylememe rağmen Beşar’ın önce benimle görüşmek istediğini söyledi. Tüm bunların birkaç saat içinde nasıl gerçekleştiğine şaşırmıştım.”

Havaalanından devlet başkanının evine

Prens sözlerini şöyle sürdürdü:        

“Ölülerinizi hayırla yad edin denilir. Ben de merhum Hafız Esad’ı hatırladım ve hayırları hakkında konuşmaya başladım. Sözümü yarıda kesen Beşar, bana kendi lehçesinde "evet evet hayrolsun" dedi ve “Amerikalılarla çalışmaya nasıl başlayacağız? Onlara hazır olduğumuza dair bir mesaj iletmek mümkün mü?” diye sordu. Ona baktım ve henüz babasını defnetmediğini söyledim. Ayrıca kralın kendisi ile çok ilgilendiğini ve emin olup olmadığını sordum. Bana neyden emin olması gerektiğini sordu. Bende ona “Kendinden!” dedim. Bana son iki aydır babasının ofise gidemediğini ve kendisinin gerekli evrakları imzaladığını söyledi. Sonrasında ise spora ve ardından işe gittiğini söyledi.”

Prens, Beşşar Esed'in devlet başkanlığı görevini üstlendiği saatlerin ayrıntılarına ilişkin sözlerini şöyle tamamladı:

“Ona ‘Tamam mı?’ diye sordum. Bana şöyle cevap verdi; 
“Dün sabah birtakım evraklarla eve gittim ve onları anneme ve kız kardeşim Büşra’ya teslim ettim. Babamın biraz yorgun olduğunu söylediler. İçeri girdim. Gözlerini zar zor açtı. Nabzını dinledim ve biraz sonra nabzı durdu. . (Prens burada bu konuşmanın harfi harfine gerçekleştiği konusunda yemin etti) Anneme babamın uyduğunu söyledim ve kapıyı kapattım. Sonra kulübe gittim ve biraz spor yaptım. Mahir Esed’e ve Munaf Tlass'a güvenliği kontrol altına alma planını anlattım ve onlardan Şam’a girişleri tanklarla kapatmalarını istedim. Bölge liderleri geldi ve onların yanına gittim. Bazıları selam verdi, bazıları ise rahmet diledi. Onlara, ‘Sen yarın ayrılacaksın. Senin son senen. Sen kalacaksın. Sen dilini keseceksin. Sen şöyle yapacaksın, sen böyle yapacaksın…’ “Babasını defnetmeyen Beşşar’ın anlattığı ayrıntılardan duyduğum şaşkınlıktan ona bir kez daha silahlı kuvvetlerin yanında olacağına güvenip güvenmediğini sordum. Bana, getirdiği liderlerin hepsinin silahlı kuvvetlerden olduğunu ve onlara güvendiğini söyledi. Şaşırdım. Kendi kendime, “Allah Golan’ı korusun, bu ordu liderleri olduğu müddetçe Golan kurtulamayacak” dedim.” 

Prens, Devlet Başkanı Beşar Esad ile yalnız kaldığı zaman, onun kendisine şunları söylediğini aktardı;

“Bender! İnsanlar ellerimin kadife gibi yumuşak olmasını bekliyor. Evet, ellerim kadife gibi fakat altında demir yumruk var.”

Kral Abdullah’ın Şam'a ulaşması ve Devlet Başkanı Beşşar ile ilk görüşmesi

O sıra Veliaht Prens olan Abdullah bin Abdulaziz’in Şam’a ulaşmasından birkaç saat önce Beşar Esad, babasının hayatının son saatlerini ve ordunun memnuniyetini nasıl kazandığını anlatmaya devam ediyordu. Fakat Prens Bender'in acelesi vardı. Havaalanına geri dönmek, Kral Abdullah'ı karşılamak, ona olup biteni anlatmak ve sonrasında cenazeye eşlik etmek istiyordu. 

Beşar, “Biliyor musun? Kral Abdullah babam gibi ve bazen kendimi onun önünde ifade edemiyorum ya da onunla hiçbir şey konuşamıyorum. Herhangi bir sorun olmadığı ve işlerin yolunda gittiği konusunda ona güvence vermeni istiyorum” dedi. 

Havaalanına geri döndüm ve kralın uçağını beklemeye başladım. Oysa Beşar Esad’ın da onu karşılamak için havaalanına geldiğini gördüm. Krala olup biteni anlatmaya fırsat bulamadım. Kral Abdullah ve beraberinde bulunan Prens Mukrin bin Abdulaziz, Prens Suud el-Faysal ve Dr. Gazi Kusaybi, Beşşar ile birlikte meclise girdiler. Bir süre sonra Kral Abdullah, Beşar’a “Özel konuşalım” dedi. 

Kral ofise açılan bir kapı olduğunu düşünerek hızlıca kapıya doğru ilerledi ve kapıyı açtı. Fakat kapı dinlenme odasına açılıyordu. Kral sonra Beşar’a döndü ve burada ofis olup olmadığını sordu. Beşar, “Nasıl olmaz majesteleri, ofis diğer tarafta” dedi. Kral, Beşar’a “Seni oğlum gibi severim” dedi ve birlikte ofise girdiler. Kral, Beşar’ı karşısındaki bir sandalyeye oturttu ve kendisi ile biraz şakalaştı. Konuşma yaklaşık 45 dakika sürdü. Prens Mukrin bin Abdulaziz, Prens Suud el-Faysal ve Dr. Gazi Kusaybi’ye olan biteni anlattım. Gazi Kusaybi, bunları neden Kral’a anlatmadığımı sordu. Ona, olanlara kendilerinin de şahit olduğunu söyledim. Prens Suud el-Faysal bana döndü ve bunları Kral’a iletmemi söyledi.”

Prens o anları şöyle anlatıyor:

“Kral çıkıncaya kadar bekledik. Beşar Kral’ı uğurlamak için ısrar etti. Kral dışarı çıktı ve ona doğru hızlıca ilerledim. Ona kendileri gelmeden önce Beşar ile görüştüğümü ve bunu kendilerine söylemek için fırsat bulamadığımı söyledim. Kral bana şöyle dedi: "Bu konuşmayı bilmeyen bir çocuk. Ona sordum senin danışmanların kimlerdir? Çünkü konuşmayı bilmiyor! Suriye bizim için çok önemli o yüzden başkasının eline geçmesini istemiyoruz."

 


Prens Bender bin Sultan ile gerçekleştirilen röportajın ikinci bölümünden başlıklar:
- Kral Abdullah, Beşşar’ın işleri idare edemeyeceğine dair edindiği izlenimden dolayı Şam'da daha uzun kalmayı kararlaştırdı ve ABD Dışişleri Bakanı'ndan da Suriye'de kalma süresini uzatmasını ve Beşşar ile resmi bir şekilde görüşmesini istedi.
- Beşşar, Mahluf ailesinden olan kuzenini bir Fransız şirketini koruması amacıyla bir sözleşmenin imzalanmasına aracılık etmesi için gönderdi. Bunu öğrenen Savunma Bakanı Veliaht Prens Sultan Bin Abdulaziz öfkelendi ve şirketin başvuru listesinden çıkarılması istedi.
- Suudi Arabistan’ı görmezden gelerek İran’a ziyarette bulunan Esed, Riyad ile ilişkilerini soğuttu.
- Suriyeliler, Yaser Arafat'ın Beyrut'taki Arap zirvesine katılmasını engellediler ve televizyonda bir konuşma yapmaya hazırlanan Arafat’ın bunu gerçekleştirdiği takdirde Emil Lahud’dan yayını kesmesini istediler. 
- Beşşar Esed'in Lübnan Devlet Başkanı Refik Hariri'ye sövmesi ve Kral Abdullah'ın Refik’e zarar verememesi hususunda Esed’i uyarması 
- Hariri’nin suikastına ilişkin davada aranan ile ilgili Beşşar’ın yapmış olduğu hilenin ardından Riyad ve Paris arasında yaşanan diplomatik utanç


https://www.independentarabia.com/node/5576

© The Independent

DAHA FAZLA HABER OKU