Dünya yeni bir küresel salgını konuşuyor.

Adı koronavirüs.

Çin’deki hastane çalışanlarının tuvalete gitmeye zamanı olmadığı için yetişkin bezleri kullandığı belirtiliyor.

Durum o kadar kötü.

Peki, virüs ne kadar tehlikeli?

Geçen hafta telaşa gerek yok diyen Dünya Sağlık Örgütü niye şimdi küresel boyutta bir tehdit olduğunu açıkladı?

Çinliler karşı karşıya kalınan manzara karşısında ne yapıyor?

Türkiye’de şüpheli vakalar ile ilgili son durum ne?

Komplo teorileri, salgının Çin ve küresel ekonomiye etkisi ve belki de hepsinden mühimi koronavirüsten korunmanın yöntemleri…

Independent Türkçe, merak edilenlere 13 ayrı başlık altında yanıt bulmaya çalıştı.

1- Tehdit artık küresel düzeyde

“Tehdit küresel düzeyde yüksek”

Bu açıklama Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) ait.

Küresel tehdidin yeni adı ise koronavirüs.

Geçtiğimiz perşembe Çin'deki salgın durumu ile ilgili bir toplantı düzenleyen örgüt küresel acil durum çağrısı yapmamıştı. 
 

Çin’in 11 milyon nüfuslu Vuhan kentinde ortaya çıkan virüsün hızla yayılmasının ardından DSÖ’nün yayımladığı son raporda tehdit seviyesi Çin için ‘çok yüksek’, bölgesel ve küresel düzeyde ise ‘yüksek’ olarak tanımlandı.

Fransa’nın ardından Almanya’da da yeni tip koronavirüs görüldü.

Virüsün görüldüğü yer Bavyera eyaletinin en zengin kasabalarından biri olan 23 bin nüfuslu Starnberg.

Çin Dışişleri Bakanlığı ise Dünya Sağlık Örgütü direktörünün "Çin virüsü kontrol altına alabilecek beceriye sahip" dediğini aktarıyor.

2- SARS’dan daha hızlı yayılıyor

Yeni virüs Çin'de 132 insanın ölümüne neden oldu. 

Çin'den sağlık yetkilileri virüsün kuluçka aralığının 1 ila 14 gün arasında değiştiğini söylüyor.

Koronavirüs diye tanımlanan virüsün tıptaki adı 2019-nCoV.

İnsanlara bulaşabilen virüs şiddetli akut solunum sendromuna neden olan SARS ile aynı virüs ailesinden geliyor.
 

Koronavirüsün SARS'dan en önemli farkı ise kuluçka evresinde de bulaşma özelliğini taşıması.

Bu tespit Çin Ulusal Sağlık Komisyonu Bakanı Ma Xiaowei’ye ait.

2002-2003 yılları arasında yayılan SARS, yaklaşık 800 insanın ölümüne neden olmuştu.

Son virüsün ise daha hızlı yayıldığına işaret ediliyor. 

Yetkililer virüsün daha şiddetli ve karışık bir döneme girdiğini söylüyor.

Çin Ulusal Sağlık Komisyonu Bakanı'na göre ellerindeki bilgi hala kısıtlı.

Bununla birlikte virüsün değişime uğrama riski ile ilgili bir belirsizlik söz konusu.

3- Virüsün belirtileri ne?

Koronavirüs semptomları arasında yüksek ateş, öksürük, nefes almada sıkıntı bulunuyor. 

Vakalar arasında bugüne kadar virüs nedeniyle akciğer iltihabı, akut solunum sendromu, böbrek yetmezliği görüldü.
 

Çinli yetkililere göre hayatını kaybedenlerin çoğu benzer sağlık sorunlarına sahip yaşlı kişilerden oluşuyordu.

SARS ve MERS gibi yeni virüsün genetik materyali de RNA adı verilen yapı ile aynı özelliği taşıyor.

Yani virüs kişinin DNA'sına karışıp hızlıca değişime uğrayabiliyor.

4- Virüsten nasıl korunulur?

Göğüs Hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta’ya göre Çin’de başlayan salgın için paniğe gerek yok.

Küçükusta yeni tip virüsü SARS ve MERS’ten daha selim olarak nitelendiriyor.

Ölenlerin çoğunun 80 yaşın üzerinde ve altta kronik hastalığa sahip kişiler olduğuna işaret ediyor.
 

Küçükusta genel temizlik kaidelerine uyulmasının önemine dikkat çekiyor.

Tek kullanımlık mendilleri öneriyor.

Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği’nden Doç. Dr. Mehtap Aydın’a göre de ellerin sürekli temizli kalması ve maske kullanımı önemli.
 

Aydın virüsün insanların solunum salgılarının etrafa saçılmasıyla bulaştığını anımsatıyor, en az 1 metrelik mesafeye dikkat çekiyor:

Hayvanlardan insanlara geçerken büyük mutasyonlar meydana gelebiliyor ve bu da virüsün zararlı etkisinin artmasına neden olabiliyor. Genetik yapısı kendi kendine değişebilen virüsler bunlar. Kişilerin 1 metreden daha fazla yakınlaşmaması gerekiyor. Bazı salgılar havada asılı duran salgılar olabiliyor. Ve onları nefes yoluyla içimize çekmemiz mümkün. Bazıları eşyalara bulaşıyor. El yıkama, el hijyeni çok önemli. İnsanlarla öpüşme ve yakın temas çok önemli. Toplu ulaşım gibi durumlarda insanlarla çok yakın durulması söz konusu. O bakımdan maske önleyici bir tedbir. Salgına karşı bir bariyer oluşturuyor. Sadece öksürmek ile de bulaşmaz virüs. Konuşunca, kahkaha atınca da bulaşma riski var. Maske önemli ama yüzde yüz geçmez denilemez elbette.

Aydın, Dünya Sağlık Örgütü’nün geçen Perşembe günü düzenlediği toplantıda küresel tehdit ilan etmemesinin normal olduğunu söylüyor.

Aydın’a göre örgüt tarafından bir tanımlama yapılabilmesi için önce virüsün seyrinin takibi gerekiyor.

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi (ESOGÜ) Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Elif Doyuk Kartal ise virüsün daha çok hayvanlardan insanlara bulaştığını anımsatıyor.

5- Çin’in yüzde 30’una yayıldı

Hubei eyaletinin başkenti Vuhan'da çıkan virüs, Çin'in yüzde 30'una yayılmış durumda. 

Toplam 6 bin 57 vakanın 3 bin 554'ü  Vuhan'da görüldü, şehirden şimdiye kadar toplamda 125 ölüm haberi geldi. 
 

Çin'in başkenti Pekin'de de bir vakanın hayatını kaybettiği açıklandı, bu açıklama şehirde büyük paniğe neden oldu.

Tüm bu veriler Dünya Sağlık Örgütü, ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri, Çin Ulusal Sağlık Komisyonu Bakanlığı'na ait.

Çin genelindeki ölüm sayısı ise 132'yi bulmuş durumda.

6- Çin dışında 19 ülkede görüldü

Ocak'ın 20'sinde bu yana koronavirüsün yayılma hızı sürekli yükseliş eğrisi izliyor. 

Çin ana karası haricinde virüs Hong Kong, Makau, Tayvan, Tayland, ABD, Avustralya, Kanada, Fransa, Japonya, Malezya, Nepal, Singapur, Güney Kore, Kamboçya, Fildişi Sahilleri, Sri Lanka, Almanya ve Vietnam dâhil 18 ülkede görüldü.

Son olarak koronavirüs tespit edilen ülke Birleşik Arap Emirlikleri.

Böylece sayı 19'a yükseldi ve virüs Ortadoğu'da da görülmüş oldu.
 

Çin haricinde ölüm haberi şu ana kadar gelmedi.

Belki de asıl korkutan haber ise Japonya’dan...

Japonya, Vuhan'a hiç seyahat etmemiş bir kişinin 'koronavirüs' vakasını teyit etti.

 

7- Türkiye’de neler oluyor?

Sağlık Bakanlığı vaka tespit edilmesi halinde karantina ve tedavi işlemlerinin uygulanacağı hastaneleri belirledi.

Belirlenen hastanelerde şifre ve koruyucu donanım ile girilebilen özel karantina odaları oluşturuldu.
 

Türkiye’de resmen virüs tanısı yapılmış kişi yok.

Ancak Aksaray’da 12 kişi hastalık belirtileri gösterdiği gerekçesiyle hastaneye kaldırıldı.

12 şüpheli vakanın 9’u Çinli işçi, 3’ü Türk.

İşçilerin Sultanhanı ilçesindeki Tuz Gölü’nde doğalgaz depolama tesisinde çalıştığı biliniyor.
 

Koronavirüs şüphesiyle gözetim altında tutulan kişinin domuz gribi olduğu kesinleştiği bildirildi.

Konuyla ilgili basının sorularını yanıtlayan Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Türkiye’de şu ana dek kesin koronavirüs tanısı alan bir hasta olmadığını söylüyor.

Aksaray’dan önce, Denizli, Nevşehir, İzmir ve Konya’da da şüpheli vakalar incelenmiş, bu kişilerin ağırlıklı olarak domuz gribi olarak bilinen H1N1 hastalığına yakalandığı ortaya çıkmıştı.

23 Ocak akşamı İstanbul Büyükçekmece’de ise bulantı, baş ağrısı ve halsizlik şikâyetiyle hastaneye başvuran Çinli bir kişinin Vuhan’dan geldiğinin öğrenilmesi üzerine diğer hastalardan izole edilmişti.

Şüpheli vaka olarak kabul edilen kadın hasta Süreyyapaşa Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde negatif basınçlı izolasyon odasında 36 saat gözlem altına alındıktan sonra ambulans uçakla ülkesine gönderilmişti.

8- Virüsün bulaşma nedeni vahşi hayvanlar mı?

Virüsün geçen yıl Vuhan'da yasadışı satılan bir yemek marketindeki vahşi bir hayvandan kaynaklandığı sanılıyor.

Ama kesinlik yok.

Çinli araştırmacılar virüsün insanlara yılandan bulaştığını açıklamıştı. 
 

Daha sonra asıl kaynağın yarasalar olduğu yönünde bir iddia ortaya atıldı. 

Her iki yaban hayvanının da Vuhan'daki marketlerde satıldığı biliniyor. 

Dünya Sağlık Örgütü, 31 Aralık-7 Ocak tarihleri arasında yaklaşık 11 milyon insanın yaşadığı Vuhan'daki bu durum üzerine kentte alarm durumuna geçtiğini açıkladı. 

Pekin yönetimi de yeni bir tür virüs ile karşı karşıya kalındığını doğruladı.

Çin'de olayların ardından vahşi hayvan ticaretinin geçici olarak yasaklandığını hatırlatmak gerekiyor.

9- DSÖ “İtidal” çağrısı yaptı, en az 8 ülke vatandaşlarını tahliye planı yapıyor

Dünya Sağlık Örgütü direktörü Tedros Adhanom, Çin'deki yabancı uyrukluların tahliyesini doğru bulmuyor ve insanları sakin kalmaya davet ediyor.

Ama bu çağrı pek işe yaramışa benzemiyor.

Salgının yayılmasıyla birlikte çok sayıda ülkede harekete geçti. 

Çin'deki diplomatik personel ve bu ülkede yaşayan vatandaşlarının topyekûn tahliyesi ile ilgili planlar yapılıyor.

Fransa, Vuhan'da yaşayan 800 vatandaşını ülkeye geri dönmesini bekliyor.

Tahliye edilenlerin 14 gün boyunca karantina altında tutulacağını belirtiliyor.

Elbette burada amaç virüsün ülkeye bulaşmasını engellemek.  

Tahliye planı yapan ülkeler içinde Japonya da var. 

Japonya Dışişleri Bakanı Toshimitsu Motegi'nin yaptığı açıklamaya göre yaklaşık 430 Japon vatandaşının Vuhan'da yaşadığı sanılıyor. 

Bu kişilerin charter seferiyle bugün ülkeye dönmesi bekleniyordu.

Japonya hükümeti, Vuhan'a gönderdiği charter uçağıyla 206 vatandaşını kentten çıkardı.

İspanya hükümeti de Vuhan'daki vatandaşlarının tahliyesi için Çin hükümeti ve Avrupa Birliği ile görüşüyor.

ABD Dışişleri Bakanlığı ise Vuhan'daki diplomatik misyonundaki personelini bugün bölgeden San Francisco'ya tahliye ediyor. 

ABD de yeni tip koronavirüs salgınının yayıldığı Vuhan kentinden 240 vatandaşını charter uçağıyla tahliye etti. 

Rusya da aynı şekilde Vuhan ve Hubei'deki elçiliğindeki personelini tahliye ediyor.

Birleşik Krallık Başbakanı Boris Johnson da salgın ile ilgili yaptığı açıklamada ülkesinin Vuhan'daki vatandaşları ile diğer yabancı uyrukluların tahliyesi için uluslararası ortakları ile bir çözüm yolu üzerinde çalıştığını söyledi.

Alman hükümeti de Vuhan kentindeki 20 vatandaşını tahliye için düğmeye basmış durumda. 

Vuhan'da öğrenim hayatı için bulunan 60 Myanmar'lı öğrencinin tahliyesi ile ilgili plan ise Myanmar hükümeti tarafından şimdilik ertelendi.

Ertelemenin nedeni 14 günlük kuluçka süresinin beklenmesi ile ilgili karar alınması. 

10- Çin’de vaka ve ölüm sayısı devlet tarafından saklanıyor mu?

Resmi vaka sayısı 6 bin 57.

Ancak bu sayının aslında doğru olmadığı, gerçek rakamın 100 binleri bulduğu yönünde iddialar var.

Ancak söz konusu iddialar kanıtlanamıyor, sosyal medya söylentilerinden öteye geçemiyor.

Çoğu Çinlinin hemfikir olduğu ise salgın süresince karşı karşıya kaldıkları durum.

Şikâyetçi olanlardan biri de Yang Zhongyi. 

Vuhan'da yaşayan 53 yaşındaki Yang’ın bünyesinde yüksek ateş gibi virüsün bazı belirtileri görüldü.

Doktorların kendisine virüsün bulaştığını söylemesinin üzerinden iki hafta geçmesine rağmen hala kesin sonucu öğrenmek için koronavirüs testine girmeyi bekliyor. 

Reuters'ın ulaştığı Zhang Changchun, annesinin akıbeti ile ilgili bunları söylüyor ama dahası da var.

Hastanelerin durumu gibi: 

Erkek kardeşim ile birlikte her gün hastanede kuyruğa giriyoruz. Her sabah sabah 6 ila 7 arasında orada oluyoruz. Tüm günümüz kuyrukta geçiyor ancak hiçbir yanıt alamıyoruz. Yetkililer genelde hep aynı şeyi söylüyor: Yatak yok, hükümetin yeni duyurusunu bekleyin ve bakalım neler olacak. Doktorların durumu da iç açıcı değil. Hepsi hüsrana uğramış halde.  

İddialar pek de asılsız sayılmaz. 
 

Zira Hubei Eyaleti Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi'nden yapılan açıklama virüsün merkez üssü Vuhan'da hastalığın tespiti ile ilgili deney kitlerinin 20 Ocak'tan bu yana hastanelere dağıtılamadığını ortaya koyuyor.

Kaldı ki; örneklerin Pekin'deki laboratuvara gönderilmesi sonrası sonuçlar ancak üç ila beş gün arasında alınabiliyor.

Tüm bunlar yaşanırken Çin'de merkezi hükümet virüsün geniş çapta bulaşıcı olmadığını söylüyor.

Geçtiğimiz haftalar içinde salgına karşı tutum ile ilgili olumsuz yorum yapan sekiz kişi söylenti yayma suçlamasıyla gözaltına alındı.

Reuters'a konuşan bir başka kişi ise Chen. 

Soyadını vermek istemiyor. 

45 yaşındaki kadın doktorların maske takmadığını iddia ediyor. 

"Eğer doktorlar maske takmıyorsa biz nasıl kendimizi koruyacağız?" diye soruyor.

Çin'in en yaygın kullanılan sosyal medya platformu Weibo'da virüs kapan halasının maskeli fotoğrafını paylaşan kadın, sonrasında başına gelenleri şöyle anlatıyor: 

Halamın maskeli fotoğraflarını yayınladıktan sonra polis hastane yetkililerini aradı ve bana maskeyi kaldırmam gerektiği söylendi. 

Salgın sürecinde gözlerin çevrildiği kişilerden biri de Vuhan Belediye Başkanı Zhou Xianwang.
 

Çin devlet televizyonunda kendisine yönelik eleştirileri yanıtlayan karantina altındaki kentin belediye başkanı, "Yerel yönetimde, bilgiyi edindikten sonra ancak açıklama ile yetkilendirilirsem o bilgiyi paylaşırım" diyor. 

11- Şangaylı çalışan: Maske kalmadı, doktorların bile ameliyat maskesi yok

Çin'in en büyük kenti Şangay'da devlet kurumunda orta düzey pozisyonda görev yapan ve güvenlik gerekçesiyle adını açıklamadığı için üçüncü el haber kaynağına konuşan kişi ise durumun iç açıcı olmadığı görüşünde:

Dağıtılan tüm maskeler tükendi. Hastaneler dâhil. Doktorların bile büyük kısmının ameliyat maskesi yok. Bahar şenliği olduğu için fabrikalar çalışmıyor. Maske de üretilmiyor. Toplu taşıma çok tehlikeli. Virüs hala çok kuvvetli. Hükümet insanlar için çabalıyor ama hızla yayılıyor. Hastaneler sürekli dolu. Şangay'da şimdilik yiyecek yeterli. Maskeyi internette sipariş edince ancak 7-8 gün içinde geliyor.

12- Salgın ekonomiyi nasıl etkiler?

Virüsün bir de ekonomik boyutu var.

Capital Economics, Çin ekonomisinin koronavirüsten ilk çeyrekte olumsuz etkileneceğini, gelişen piyasalarda ise büyümenin sert bir şekilde yavaşlayacağını söylüyor.

Petrol Çin'in siparişlerindeki azalma nedeniyle korona virüsü görüldüğü günden bu yana düştü.

Salgın nedeniyle Çin'deki petrol talebi günlük olarak 260 bin varil azaldı.

Çin’de koronavirüs salgını sonucu ölenlerin sayısının artması ve bazı kentlerin karantinaya alınması petrol talebiyle ilgili endişeleri artırdı. Ham petrol fiyatları Pazartesi günü düşerek son üç ayda ilk defa 60 doların altına indi.

Çin Maliye Bakanlığı ile Ulusal Sağlık Komisyonu’nun ortak açıklaması söz konusu salgını önlemek için şimdiye dek 60,33 milyar yuan yani yaklaşık 8,74 milyar dolar tahsis edildiğini söylüyor.

2000’li yılların başındaki SARS salgınında Çin’de en büyük darbeyi perakende, ulaşım ve turizm sektörleri almıştı.

Çin’in büyümesinin yavaşlamasına neden olan salgının o dönem etkisi kısa sürdüğü biliniyor.

Ama 2003’te küresel ekonomiye 40 milyar dolarlık bir zarar verdiğini de unutmamak gerekiyor.

Bununla birlikte Çin’in bir imalat ülkesi olduğu sır değil.

Ucuz işçilik nedeniyle çok sayıda küresel firmanın üretimini yaptığı ülkede, virüs nedeniyle üretimlerin durması gibi bir tehlike söz konusu olduğunu düşünenler var.

Birçok ürünün ucuz ve ulaşılabilir olmasının nedeninin Çin olduğunu söyleyen kimi ekonomistler, salgının yayılmasının beraberinde küresel bir krizi getirebileceği kanaatinde.

Finans ve kredi derecelendirme kuruluşu Standart and Poors tarafından yapılan tahmine göre karantina ve hastalığın yayılma hızı sürdüğü sürece Çin’in büyümesi 2020 sonu için beklenenden yüzde 1.2 puan daha az olabilir.

Ekonomistler Platformu Başkanı Dr. Oğuz Demir ise “Geldiğimiz noktada 30 milyonun üzerinde insan ve üç şehir karantina altında. Dolayısıyla bundan sonraki süreç sadece Çin’deki mal üretimi açısından değil ticaret açısından da sıkıntılı olacak” tespiti yapıyor.

Demir işler netleşene dek sıkıntı var diyor:

Her şeyden önce Çin’e gitmenin ya da herhangi bir Çin Halk Cumhuriyeti vatandaşının başka bir ülkeye gitmesinin zorlaşacağı bir dönem olacak. Özellikle ticaretin ikili ilişkiler üzerinden yürüdüğünü düşünecek olursak hem imalat tarafında hem uluslararası ticaret tarafında bir süre, en azından iş netleşene kadar sıkıntı olacağı görülüyor. Virüs tehlikeli şekilde yayılmaya devam ederse elbette orta vadede üretimdeki mal ve hizmetler ve malların dolaşımını da sıkıntıya sokabilir. Çünkü bazı mallar üzerinden de virüsün geçebileceğine ilişkin şüpheler var, özellikle oyuncuk gibi malzemeler üzerinden. Dolayısıyla hem teknoloji hem ara mamul tarafında hem nihai mamul tarafında eğer bu virüsün eğer bu virüsün bulaşıcılığı konusunda bir tespit yapılmazsa bütün dünyadaki şirketler için zorlu bir sürece işaret edebilir. Bir ekonomik sıkıntı olacaksa uluslararası ticaret üzerinden başlayabilir.

13- Sosyal medyada koronavirüs: Komplo teorileri&videolar

Virüs ortayı çıktığından beri kaynağı doğrulanmamış çok sayıda video sosyal medyada dolaşıma sokulmuş durumda.

Onlardan sonuncusu Çin’deki bir hastanenin güvenlik kamerası kaydından.

39 derece ateşi olan Çinli bir hastanın 4 gün boyunca hastanede ilaç bulamadığı gerekçesiyle öfke krizine girdi ve maskesini çıkartıp doktorların üzerine öksürmeye başladığı iddia ediliyor.

 

 

Sosyal medyada en çok paylaşılanlar arasında 20 rakamına vurgu yapan ve bu rakamın uğursuzluğuna dikkat çeken salgınların listesi var:

1720 - Marsilya salgını

1820 - Kolera Pandemisi

1920 - İspanyol Gribi

2020 - Corona Virüsü

Büyük Marsilya salgınının 1720’de başladığı doğru.

Kolera pandemisi olarak anılar aynı zamanda Asya’nın ilk kolera salgını olarak bilinen salgının ise başlangıç tarihi 1817, bitişi ise 1924.

18 ay içinde 50 ile 100 milyon arasında insanın ölümüne neden olan İspanyol gribinin ise başlangıç yılı ise 1920 değil 1918.

Sosyal medyada koronavirüs ile ilgili en çok konuşulan görüntülerden biri ise 2018 yılında yayınlanan ABD yapımı Venom filminde virüsün taşıyıcısı Çinli bir kadının yılan yediği, gömleğinde ise Corinne yazdığı iddia ediliyor.
 

O iddiayı gündeme taşıyan binlerce Twitter kullanıcısından biri de güvenlik uzmanı Abdullah Ağar.
 

 

Venom, Marvel Comics'in süper kahramanlarından.

Karakterin Spiderman (Örümcek Adam) evreniyle de bağlantılı bir tipleme olduğu biliniyor.

Koronavirüsün Çin’in maruz kaldığı biyolojik bir saldırı olduğu yönünde tweetler de fazlaca.

Hatta mesele bir adım daha ileri taşınarak Çin hükümetinin kendi ürettiği bir biyolojik silah olduğunu savunanlar var.

Hatta yeni olarak anılar koronavirüsün 2015’te labaratuvar ortamında yaratılıp patentlendiği bile iddia ediliyor.

Bir başka iddia ise Vuhan’ın zaten kaderinin virüs ile şekillendiği yönünde.

Öyle ki; 1347-1351 yılları arasında Avrupa’da büyük yıkıma yol açan, Çin dahil 75 milyon insanın ölümüne neden olan Kara Ölüm vebasının çıktığı yerin bugün koronovirüsün çıktığı Vuhan olduğunu öne sürenler var.

Ancak komplo teorisi kıvamındaki tüm bu iddialar doğrulanabilmiş görünmüyor.