Tahran yönetiminin Ukrayna uçağını düşürdüğünü itiraf etmesinin yankıları sürüyor.
Prof. Dr. İlter Turan, Doç. Dr. Ali Faik Demir ve İRAM Başkan Vekili Hakkı Uygur, yaşananların İran iç ve dış politikasındaki yansımalarını yorumladı.
Independent Türkçe'ye konuşan uzmanlar, ABD Başkanı Donald Trump'ın kasım ayında yapılacak başkanlık seçimleri öncesinde güçlendiği ve İran'ı zorlu günler beklediği konusunda hemfikir.
Tahran yönetiminin 176 kişinin yaşamını yitirdiği olaydan tazminat ödeyerek sıyrılmaya çalışacağını savunan uzmanlar, İran'ın hukuki bir yaptırımla karşılaşacağını ise düşünmüyor.
İstanbul Bilgi Üniversitesi'nden Emeritus Prof. Dr. İlter Turan, "İran’ın Ukrayna uçağını düşürmesinin iç ve dış politikadaki yansımaları elbette birbirinden bağımsız değil ancak ayrı ayrı değerlendirmek gereklidir" dedi.
Turan, İran'ın dış politikadaki itibarının büyük ölçüde zedelendiğini belirtti:
Uluslarası alanda İran’ın savunma kabiliyetinin sınırları ve beceriksizliği sergilenmiş oldu. Yaşananlar, İran’ın konumunu ve itibarını önemli ölçüde zayıflatmıştır. İran’ın bu işi bile koordine edemediği düşünülürse, nükleer silahlara sahip olması büyük tehlikedir. Yaşananlar sonucunda ortaya ‘İran hazırlıksız ve donanımsız bir ülkedir’ izlenimi çıktı.
Prof. Dr. İlter Turan, geçmişte Washington-Tahran hattında yaşanan gerilimlerin İran iç politikasına olumlu yansıdığını ancak son olayların onları zor durumda bıraktığını söyledi:
Geçmişte Washington ile Tahran yönetimleri arasındaki gerginlik, İran’ı içerde mecburen birleştirmişti. Aslında İran'ın kendi içindeki mücadele ortadan kalkmamıştı ama içerde olumlu etkisi olmuştu. Muhafazakarların işine yaradığı düşünülen Amerikan saldırısı ise tam tersine onların müşkül duruma düşmesiyle sonuçlandı.
"Dış düşmanla uğraşılmadığında, içteki siyasi konum zayıflıyor"
Prof. Dr. Turan, zorda kalan İran'ın ABD'ye hamlede bulunmasını beklemediğini de sözlerine ekledi:
Tahran sokakları yeniden hareketlendi. İran yönetimi tam bir açmazda. Şahinliği savunan mollalar, ABD’ye karşı daha radikal hamlelerin, İran için daha büyük zorluklar getirebileceğini hissediyorlar. Bu sebeple ABD’ye karşı daha sert bir hamlede bulunmak isteseler de bunu yapamazlar. Ancak diğer taraftan dış düşmanla uğraşılmadığında, içteki siyasi konum zayıflıyor. Olayı bu taraftan da değerlendirmek gerekli.
"Tek formül tazminat ödemek"
"Bu üzücü olayı telafi edecek tek formül, tazminat ödemek. Bunu dışında yapabilecek fazla bir şey yok" diyen Turan, havayollarının İran’a seferlerini gözden geçirmesinin söz konusu olabileceği ya da İran’a silah satan ülkelere yönelik uluslararası camiadan bir takım telkinler gelebileceği yorumunu yaptı. İlter Turan, hukuki bir yaptırım beklemediğini de sözlerine ekledi.
Demir: Kasıt yok, İran’ın dış politikası tehlikeye girmez
Ukrayna uçağını düşüren Tahran yönetiminin hatasını kabul ettiğini belirten Galatasaray Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ali Faik Demir ise olayda kasıt bulunmadığı gerekçesiyle İran’ın dış politikasının tehlikeye girmeyeceği görüşünde:
Ukrayna uçağının saldırgan bir uçak ya da füze sanılarak, yanlışlıkla düşürüldüğü açıklandı. İran’ın dış politikası tehlikeye girmez çünkü olayda kasıt yok. İran devlet geleneği olan bir ülke ancak bu olayda koordinasyon eksikliği ve hatası var. Ukrayna uçağında özellikle hedef alınacak biri yoksa –henüz tam olarak bilmiyoruz ama böyle biri yok gibi- olayda kasıt yok ve bu olayın ardından Tahran yönetimi başka hamlede bulunmaz. İran zaten yaptırımlarla sıkışmış durumda ve kendisini daha da sıkıştıracak hamle yapmaz.
"Yaşananlar kasım ayında seçime girecek olan Trump’ın elini güçlendirdi"
Kasım Süleymani’nin öldürülmesinin ardından İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif’in “ABD’ye BM çerçevesinde orantılı bir karşılık verildiği” yönündeki sözlerini hatırlatan Demir, ABD’nin İran’a karşı yeni bir hamlede bulunmasını beklemediğini söyledi.
Yaşananların Trump’ın elini güçlendirdiğini söyleyen Doç. Dr. Ali Faik Demir, ABD Başkanı’nın İran’ı seçim kozu olarak gündemde tutmaya devam edeceğini savundu:
Son yaşananlar ve gerginlik nedeniyle Temsilciler Meclisi zaten rahatsız. Yaşananlar kasım ayında seçime girecek olan Trump’ın elini güçlendirdi. ABD Başkanı,içerde eli güçlenmesine rağmen dışarda gerginliği artırmayacaktır. ABD, İran’ı gündemde tutmaya devam edecek. Somut bir hamlede bulunmasa bile başkanlık seçimine kadar Trump, İran’ı hep gündemde tutacak.
"Gerilimden iki taraf da kazanç sağlıyor"
Doç. Dr. Demir, “İran’ın eli içerde çok zayıf. Ailelere tazminat ödeyecek ve olayı kapatma yoluna gidecek. Bu kaostan İran da ABD de fayda sağlayacak, gerilimden iki taraf da kazanç sağlıyor” yorumunu yaptı.
Uygur: İran içerde olayı kapatsa da dışarda üstünü örtemeyecek
İran Araştırmaları Merkezi (İRAM) Başkan Vekili Hakkı Uygur da ABD’nin eline bir kart daha geçtiği görüşünde:
Bu olay, uluslararası konsensüs sağlanması açısından ABD’ye avantaj sağlar. ABD, ‘İran’ın nükleer çalışmaları var, elinde balistik füze var, nükleer füze yapmaya çalışıyor, insanlığa karşı tehdittir’ söylemlerini yineleyerek, uluslararası alanda destek alacak.
“ABD yaptığında olayların üstü örtüldü”
ABD’nin 1988’de düşürdüğü İran uçağını hatırlatan Uygur, “Daha önce de benzer sahnelere şahit olduk, ABD sivil uçak vurup ‘yanlışlıkla düşürdük’ dedi ama sonra uçağı vuran komutanı ödüllendirdi! ABD yaptığında olayların üstü örtüldü” ifadelerini kullandı.
"İran, geçmişte ABD’nin yaptığı gibi tazminat ödeyip, ailelere para verip bu işi kapatabilir mi?" sorusuna ise Uygur, şu yanıtı verdi:
Ölenleri şehit ilan ettiler, kan parası verecekler, ailelere ödeme yapacaklar, diyet verecekler ve içeriden bir ses çıkmayacak. Ancak yaşamını yitirenler arasında yabancılar var, Kanada vatandaşları, Avrupalılar… Bu durum İran’ın başını çok ağrıtacak. Trump da bu durumu kullanacak. İran içerde olayı kapatsa da dışarda üstünü örtemeyecek.
"İran’da ‘Trump’ın ciddiyetini herkes anladı, bu adam dediğini yapıyor’ diyorlar"
İran’ın boş üslere saldırı dışında ABD’ye yönelik bir hamlesinin olup olmayacağına ilişkin ise Hakkı Uygur, yakın zamanda Tahran’dan bir hamle beklemediğini söyledi.
İRAM Başkan Vekili, "ABD, İran’ın hamlesini bir cevap olarak almadı ama Trump’ın ciddiyetini herkes anladı. İran’da ‘Bu adam dediğini yapıyor, 52 hedefi vurursa büyük felaket olur’ yorumları yapılıyor" ifadelerini kullandı.
"İran’ı parlak günler beklemiyor"
Yaşananların İran medyasındaki yansımalarını da sorduğumuz Hakkı Uygur, “Bugün İran gazeteleri kapkara manşetlerle çıktı. ‘İstifa edin’ denildi, yaşananlar ‘rezillik’ olarak nitelendirildi. İran’ı parlak günler beklemiyor. İran’ın başı çok ağrıyacak. İran hem iç hem de dış politikada zorlu bir süreçten geçecek” yanıtını verdi.
© The Independentturkish
