İş sözleşmesi nedir, şekil şartı var mıdır, yasal kesinti yapılır mı? Çalışma hayatında iş sözleşmeleri ve türleri…

İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı Özgür Kaya, çalışma hayatında iş sözleşmeleri hakkında merak edilenleri Independent Türkçe için cevapladı

Fotoğraf: Pixabay

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nun temel ve en önemli fonksiyonlarından biri, Uluslararası Çalışma Konferansı’nın uluslararası standartları belirleyen sözleşme ve tavsiye kararlarının üçlü yapı (işçi-işveren-hükümet) tarafından kabul edilmesidir. 

Bu sözleşmeler, üye ülkelerin yasama organlarındaki onaylarıyla birlikte, öngördükleri koşullarının uygulanması konusunda bağlayıcı hükümler içermektedir.

Tavsiye kararları ise, politika geliştirme, yasama ve uygulama konularında rehberlik görevi görmektedir.

Sözleşme ve tavsiye kararları, 1919’dan bu yana, çalışma dünyası ile ilgili hemen her konuyu kapsamıştır.

Bunlar arasında, bazı temel insan hakları (özellikle dernek kurma, örgütlenme ve toplu pazarlık hakkı, zorla çalıştırma ve çocuk emeğinin yasaklanması, çalışma hayatında ayrımcılığın yok edilmesi), çalışma yönetimi, endüstriyel ilişkiler, istihdam politikası, çalışma koşulları, sosyal güvenlik, iş güvenliği ve sağlığı, kadınların istihdamı ile göçmen işçiler ve denizciler gibi bazı özel kategorilerin istihdamı yer almaktadır.

Bu bağlamda ülkemizin çalışma koşulları ve çalışma şartları göz önünde bulundurularak uygulamada bulunan sözleşmeleri incelemeye çalışacağız.


İş sözleşmesi nedir ve şekil şartı var mıdır?

İş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın da (işveren) ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. İş sözleşmesi, Kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tâbi değildir.

Süresi 1 yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur. Bu belgeler damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır.

Yazılı sözleşme yapılmayan hallerde işveren işçiye en geç iki ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya da haftalık çalışma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücret ödeme dönemini, süresi belirli ise sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları hükümleri gösteren yazılı bir belge vermekle yükümlüdür.

Süresi 1 ayı geçmeyen belirli süreli iş sözleşmelerinde bu fıkra hükmü uygulanmaz. İş sözleşmesi 2 aylık süre dolmadan sona ermiş ise, bu bilgilerin en geç sona erme tarihinde işçiye yazılı olarak verilmesi zorunludur.

İş sözleşmesi hangi durumlarda yazılı yapılır?

Süresi 1 yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı yapılması zorunludur.

İş sözleşmelerinden yasal kesinti yapılır mı?

İş sözleşmeleri damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır.

Yazılı sözleşme yapılmayan hallerde işverenin belge verme zorunluluğu var mıdır?

a-) İş kanunu ile getirilen düzenlemelerden birisi de yazılı sözleşme yapılmayan durumlarda işverence işçilere belge verme zorunluluğudur. 4857 Sayılı İş Kanunu, işçinin isteğine bağlı kalmaksızın işveren tarafından işçiye, iki ay için de yazılı belge verme zorunluluğu getirmiştir.

b-) Yazılı sözleşme yapılmayan hallerde işveren işçiye en geç iki ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya da haftalık çalışma sürelerini, temel ücreti ve var ise ücret eklerini, dönemini, süresi belirli süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları hükümleri gösteren bir belge vermek zorundadır.

c-) Süresi bir ayı geçmeyen belirli süreli iş sözleşmelerinde bu hüküm uygulanmaz.

d-) İş sözleşmesi iki aylık süre dolmadan sona ermiş ise bu bilgilerin en geç sona erme tarihinde işçiye verilmesi gerekir.

Sözleşme yazılı yapılmaz ve işveren işçiye belge vermez ise ne olur?

En geç iki ay içinde işçilere genel ve özel çalışma koşullarını, ücret ve yan ücret, haklarını belirten yazılı belge vermeyen işveren 2019 yılı için 219,00 TL idari para cezası uygulanır.

İş sözleşmesi türleri nelerdir?

  1. Belirli süreli iş sözleşmesi
  2. Belirsiz süreli iş sözleşmesi
  3. Tam süreli iş sözleşmesi
  4. Kısmi süreli iş sözleşmesi
  5. Deneme süreli iş sözleşmesi

Belirli iş sözleşmesi nedir?

Belirli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesine belirli süreli iş sözleşmesi denir.

Belirli süreli iş sözleşmesinin şartları nelerdir? 

Belirli süreli iş sözleşmesi, esaslı bir neden olmadıkça, birden fazla üst üste (zincirleme) yapılamaz. Aksi halde iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli iş sözleşmesine döner.

Esaslı nedene dayanan zincirleme iş sözleşmeleri, belirli süreli olma özelliğini korur.

Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan iş güvencesi hükümlerinden yararlanamaz. Belirli süreli iş sözleşmesi öngörülen süre sonunda kendiliğinden sona erer.

Belirsiz süreli iş sözleşmesi nedir?

İş ilişkisinin belli bir süreye bağlı olarak yapılamadığı hallerde yapılan sözleşmeye belirsiz süreli iş sözleşmesi denir.

Belirli ve belirsiz iş sözleşmeleri ile çalıştırılan işçiler arasındaki fark nedir?

Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi ile belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan emsal işçiye göre farklı işlem yapılamaz.

Belirli iş sözleşmesi ile çalışan işçiye ödenecek ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatler, işçinin çalıştığı süreye orantılı olarak verilir.

Belirli süreli iş sözleşmesinde ihbar tazminatı ödenir mi?

Belirli süreli iş sözleşmeleri herhangi bir ihbara gerek kalmaksızın sürenin sonunda kendiliğinden sona erer. Belirli süreli iş sözleşmelerinde ihbar öneli ve ihbar tazminatı söz konusu değildir.

Belirsiz süreli iş sözleşmesinde kıdem tazminatı ödenir mi?

Belirli süreli işe sözleşmesi, sürenin sonunda kendiliğinden sona erdiğinden kıdem tazminatı ödenmez.

Belirli süreli iş sözleşmelerinin, işveren tarafından haklı bir neden olmaksızın feshi halinde işçi bir yıllık çalışma süresini doldurmuş olması kaydıyla kıdem tazminatına hak kazanır. 

Tam süreli iş sözleşmesi nedir ve nasıl yapılır?

İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmî süreli iş sözleşmesidir.

Kısmî süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz.

Kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.

Kısmi süreli iş sözleşmesi nedir ve nasıl yapılır?

4857 sayılı İş Yasası’nın 13'ncü maddesin de kısmi çalışmanın tanımı şu şekilde yapılmıştır.

İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmî süreli iş sözleşmesidir. 

Kısmî süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz.

Kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.

 

Sorularınız için: [email protected]

 

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU